Διαλέγω το Πες μου τι χρειάζεται του Gianni Rodari ως εισαγωγή για τα τρία νέα βιβλία που αναφέρονται με μοναδικό τρόπο στη σχέση μας με το περιβάλλον.
Στη συλλογή του Φλυαρίες ανάμεσα στον ουρανό και τη γη υπάρχει η σύντομη ιστορία Πες μου τι χρειάζεται, η οποία εικονογραφήθηκε από την Silvia Bonanni και έγινε βιβλίο (εκδ. El, 2007), ενώ τον επόμενο χρόνο κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδ. Καλειδοσκόπιο.
Στο Πες μου τι χρειάζεται, ο Ροντάρι παρουσιάζει με αφοπλιστική αθωότητα την αρμονική συνεργασία με τη φύση η οποία συνδράμει τον άνθρωπο.
Πώς λοιπόν κατασκευάζεται ένα καθημερινό αντικείμενο, για παράδειγμα ένα τραπέζι; Χρειαζόμαστε το ξύλο που το παίρνουμε από τα δέντρα. Αλλά για να γίνει ένα δέντρο χρειάζεται ένας σπόρος. Και από πού έρχεται ο σπόρος; Και… και… Σταδιακά ο συγγραφέας περνάει στην κηπουρική, την καλλιέργεια, τους καρπούς, τα λουλούδια. Τόσο απλά!
Το Πες μου τι χρειάζεται εντάχτηκε στο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων ως πρόγραμμα λογοτεχνίας στα μειονοτικά δημοτικά σχολεία της Θράκης (*). Τα καλά βιβλία δεν παλιώνουν ούτε χάνονται!
*****
Αν προχωρήσουμε λιγάκι τη σκέψη μας θα διαπιστώσουμε ότι, πράγματι, όλα ξεκινούν από κάτι ελάχιστο, από μια ιδέα που θα καλύψει μια ανθρώπινη ανάγκη. Όταν η ανάγκη διογκωθεί συνήθως οδηγεί σε καταστροφή.
Από ένα τίποτα
Ο δραστήριος κύριος Κ, της ιστορίας του Julien Billaudeau, χρειάζεται ένα σπίτι για να μείνει, γι’ αυτό και ξεκινάει να χτίζει εκχερσώνοντας ένα κομμάτι δάσους. Αλλά οι επιθυμίες του φουντώνουν καθώς ανακαλύπτει ότι χρειάζεται πολύ περισσότερα για να γίνει η ζωή του ίδιου και των όμοιών του καλύτερη: εργοστάσια, μαγαζιά, βενζινάδικα, διαμερίσματα, εμπορικά κέντρα και άλλα πολλά μέχρι που δημιουργεί μια πόλη- τέρας. Η φύση υποχωρεί μπροστά στη σταδιακή μανία για οικοδόμηση, τα δέντρα, τα ζώα, τα πουλιά φεύγουν και τίποτα δεν θυμίζει πλέον την ομορφιά που είχε συναντήσει ο κύριος Κ(ατασκευαστής) όταν ξεκινούσε την επιχείρηση ‘σπίτι’.
Στο βιβλίο παρουσιάζεται η απληστία, οι αλαζονικές επεμβάσεις του ανθρώπου και τα τραγικά λάθη του που καταστρέφουν τη φύση. Μόνο που όπως είμαστε πλέον σε θέση να γνωρίζουμε, η φύση εκδικείται!
Ένα τίποτα, λοιπόν, είναι εκείνο που θα φέρει την καταστροφή: ένα πουλί που δεν βλέπει ούτε σπιθαμή ελεύθερη στην πόλη για να χτίσει τη φωλιά του, βάζει ένα κλαδάκι στην κεραία του πιο ψηλού ουρανοξύστη. Η κεραία κουνιέται, η κορφή του κτιρίου ταλαντεύεται, το κτίριο καταρρέει συμπαρασύροντας τα πάντα στην καταστροφή, γιατί μ’ ένα τίποτα γυρίζουν πάλι όλα στο απολύτως τίποτα, στο μικρό απαραίτητο σπίτι. Αυτή τη φορά ο κύριος Κ ξυπνάει από το όνειρο της μεγαλομανίας και προσπαθεί να διορθώσει όσα κατέστρεψε.
Χωρίς συνθήματα υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος, το απλούστατο κείμενο καθώς και η εικονογράφηση, που θυμίζει τα τουβλάκια των παιδικών παιχνιδιών κατασκευής τα οποία στήνονται και γκρεμίζονται εξαιτίας μιας τυχαίας αδέξιας χειρονομίας, οδηγούν τα παιδιά να στοχαστούν και να κρίνουν.
*****
Πώς φτιάχνεται ένα παιδικό βιβλίο και οι συνέπειες για το περιβάλλον μας
Ο τίτλος τα λέει όλα: ούτε τα αγαπημένα μας βιβλία είναι αθώα και η παραγωγή τους έχει συνέπειες για το περιβάλλον! Αυτή είναι η κεντρική ιδέα της συγγραφέως Ροδούλας Παππά. Χρειάζεται λοιπόν να γνωρίζουμε τις συνέπειες και να βρούμε τρόπους να τις ελαχιστοποιήσουμε. Οι εκδ. Νεφέλη (και άλλοι εκδότες φυσικά) το κάνουν πράξη. Διαβάζουμε στην ταυτότητα της έκδοσης: το βιβλίο τυπώθηκε με μελάνια χαμηλής οσμής και χαμηλής μετανάστευσης και σε χαρτί 100% ανακυκλωμένο με ουδέτερο pH και πιστοποίηση FSC (Αειφορική Δασική Διαχείριση).
Το βιβλίο λοιπόν που διαβάζουμε είναι φιλικό προς το περιβάλλον.
Στο εξώφυλλο, στην ετικέτα του τίτλου, αναγράφεται πως είναι «ένα βιβλίο για όσους αγαπούν τα βιβλία και για τους μικρούς που κοιτάζουν μόνο τις εικόνες τους», δηλαδή πρόκειται για ένα βιβλίο γνώσεων για όλους. Οι πολλές μεμονωμένες εικόνες του εξωφύλλου (δέντρα, χαρτιά, εργοστάσια, φορτηγά, λογότυπο του εκδότη, χρώματα, συγγραφέας, μηχανήματα) μας προϊδεάζουν λοιπόν για τη διαδικασία παραγωγής του προϊόντος που κρατάμε στα χέρια μας.
Τις ίδιες εικόνες θα τις ξανασυναντήσει ο αναγνώστης στις εσωτερικές σελίδες, αυτή τη φορά ενταγμένες στο γενικότερο θέμα όπου ανήκουν, και διαβάζοντάς τις σε συνδυασμό με τα κείμενα που τις συμπληρώνουν, θα πάρει όλες τις πληροφορίες που του χρειάζονται για τα βήματα κατασκευής των βιβλίων – παρασκευή του χαρτιού και των χρωμάτων και μέχρι τη συγγραφή, την επαφή με τον εκδότη, τη σελιδοποίηση, την εικονογράφηση, την επιμέλεια, το τύπωμα και τέλος την τοποθέτηση στο ράφι του βιβλιοπωλείου.
Ως προς τα κείμενα, η πυκνότητά τους ορίζει το διαφοροποιημένο αναγνωστικό κοινό στο οποίο απευθύνεται το βιβλίο. Έτσι, σε στήλες δεξιά και αριστερά των δισέλιδων εικόνων, που παρουσιάζουν τη γραμμή παραγωγής του βιβλίου, δίνονται εμπεριστατωμένες πληροφορίες για τους μεγαλύτερους, ενώ το παιδικό κείμενο τοποθετείται μέσα στις εικόνες και μιλάει πιο ελεύθερα και πιο παραστατικά για το πώς φτιάχνεται κάθε βιβλίο.
Το τελευταίο δισέλιδο, ένα ‘παράρτημα’, ανακεφαλαιώνει όσα είναι σημαντικό να ξέρουμε και δίνει ιδέες για το τι να κάνουμε εμείς οι αναγνώστες, τι να ζητάμε, πώς να διαλέγουμε και πώς να κυκλοφορούμε τα βιβλία μας.
Η εικονογράφηση του Κώστα Μαρκόπουλου εξυπηρετεί τον σκοπό του βιβλίου, που είναι να πάρει ο αναγνώστης μια πολύ σαφή ιδέα για τη γραμμή παραγωγή του προϊόντος. Πολύ σωστά κατά την άποψή μου. Γιατί εκείνο που θέλουμε να αντλήσουμε εδώ από τις εικόνες είναι η όσο το δυνατόν πιστότερη και με απλές, καθαρές γραμμές απεικόνιση μιας βιομηχανικής πορείας. Το πετυχαίνει απόλυτα!
*****
Ο ποταμός
Ο πλανήτης Γη σε λίγες σελίδες με τις ασχήμιες και τις ομορφιές του! Από τη χαραυγή του πολιτισμού, οι άνθρωποι έχτιζαν τις κατοικίες τους δίπλα στο νερό, στις όχθες ποταμών και λιμνών, πλάι στη θάλασσα. Πολλές από εκείνες τις εγκαταστάσεις μετεξελίχτηκαν στις μεγάλες μητροπόλεις του σήμερα.
Το υγρό ζωογόνο στοιχείο αφήνει το μάτι να ατενίσει μακριά και τα τολμηρά μυαλά να περιπλανηθούν και να εξερευνήσουν, όπως ξέρουμε από την ιστορία των μεγάλων θαλασσοπόρων, των τυχοδιωκτών που έψαχναν στα ποτάμια για χρυσάφι και των ανθρωπολόγων που μελέτησαν παραποτάμιους πολιτισμούς.
Η μικρή ηρωίδα του Marc Martin πλέει με τη φαντασία της και ένα βαρκάκι στο ποτάμι της πόλης της, και βλέπει και παρατηρεί. Το βαρκάκι διασχίζει πρώτα το πολύβουο κέντρο και τη γεμάτη ρύπανση βιομηχανική ζώνη στην περιφέρεια της πόλης κι αργότερα πλέει στην καλλιεργημένη γη και τους αγρούς. Κι έπειτα ανοίγεται στην ανέγγιχτη φύση με την οργιαστική χλωρίδα και την πλούσια πανίδα. Η αντίθεση σοκάρει! Προς το τέλος του βιβλίου, η καταιγίδα, που θα γυρίσει το παιδί πίσω στο δωμάτιό του, προσωποποιεί αλληγορικά τη δύναμη της φύσης.
Οι εικόνες, εστιάζοντας στα μεγέθη, με το μικροσκοπικό βαρκάκι να πλέει στο αχανές, αποτελούν ένα στιβαρό σχόλιο για τη σχέση φύσης και ανθρώπου, τη θέση του ανθρώπου και τη δύναμή του να επεμβαίνει προς όφελός του αγνοώντας τον πλούτο και την προσφορά της.
INFO
Julien Billaudeau
Από ένα τίποτα
Μτφρ. Βαγγέλης Σταυρόπουλος
Εκδ. Κόκκινο, 2019
Marc Martin
Ο ποταμός
Μτφρ. Μάριος Λαμπρούλης
Εκδ. Ποταμός, 2019
Ροδούλα Παππά-Κώστας Μαρκόπουλος
Πώς φτιάχνεται ένα παιδικό βιβλίο και οι συνέπειες για το περιβάλλον μας
Εκδ. Νεφέλη 2019
Gianni Rodari
Πες μου τι χρειάζεται
Εικ. Silvia Bonanni
Εκδ. Καλειδοσκόπιο, 2007
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου