της Θεοδώρας Δ. Πατρώνα
«Δεν θέλω υστεροφημία όταν πεθάνω. Την θέλω τώρα». Με αυτά τα λόγια απαντούσε η Ολίβια Μάνινγκ σε όσους την παρηγορούσαν για την δυσκολία της να κατακτήσει την κορυφή όπως οι σύγχρονές της Άιρις Μέρντοχ, Μύριελ Σπάρκ και Έντνα Ο’ Μπράιαν. Και πράγματι η Βρετανίδα συγγραφέας έγινε περισσότερο γνωστή μετά τον θάνατό της στα μέσα της δεκαετίας του 1980 όταν οι δύο τριλογίες της Η Βαλκανική Τριλογία και Η Τριλογία του Λεβάντε έγιναν βραβευμένη τηλεοπτική σειρά από το BBC
με τον τίτλο Fortunes of War και πρωταγωνιστές την ΄Εμμα Τόμπσον και τον Κένεθ Μπράνα. Οι Εκδόσεις Μεταίχμιο δίνουν την ευκαιρία στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό να γνωρίσει το Η Βαλκανική Τριλογία, ένα επικό έργο 1280 σελίδων με την όμορφη μετάφραση της Κλαίρης Παπαμιχαήλ. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό μυθιστόρημα γραμμένο από γυναίκα και αφορά τη ζωή των Βρετανών εμιγκρέδων στα Βαλκάνια κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Γεννημένη στο Πόρτσμουθ στα 1908 η Μάνινγκ προερχόταν από μία δυσλειτουργική οικογένεια που την ώθησε στη δημιουργική έκφραση και τον αγώνα για προσωπική ανεξαρτησία. Μετά βίας επιβιώνοντας στο Λονδίνο του μεσοπολέμου, η Μάνινγκ εργαζόταν σκληρά ως δακτυλογράφος την ημέρα και το βράδυ έγραφε ασταμάτητα. Κατάφερε όμως να γνωρίσει σημαντικούς ανθρώπους των γραμμάτων της εποχής της όπως η σημαντικότατη ποιήτρια Stevie Smith και ο εκδότης, μαικήνας και εραστής της Hamish Miles. Μετά τον αδόκητο χαμό του Miles το καλοκαίρι του 1939, η Μάνινγκ γνώρισε τον πανεπιστημιακό δάσκαλο Reggie Smith και τον ακολούθησε στη Ρουμανία, ακριβώς όπως η Χάριετ Πρινγκλ ακολουθεί τον νέο της σύζυγο Γκάι στην ημιαυτοβιογραφική Βαλκανική Τριλογία.
Τα τρία έργα που συναποτελούν τον μνημειώδη τόμο είναι Η Μεγάλη Τύχη, Η Κατεστραμμένη Πόλη και Ήρωες και Φίλοι και καταγράφουν τις περιπέτειες του ζευγαριού στην Ρουμανία αρχικά και αργότερα στην Ελλάδα λίγο πριν την άφιξη των Ναζί. Η ιδιαιτερότητα του έργου της Μάνινγκ σχετίζεται με το πρίσμα που χρησιμοποιεί, τον ασθμαίνοντα γάμο των δύο Βρετανών και την οπτική της τραυματισμένης αφηγήτριας Χάριετ, μία γυναίκα που ως παιδί στερήθηκε την γονεϊκή αγάπη και κατά συνέπεια αποζητά την απόλυτη αφοσίωση και προσοχή του υπερκοινωνικού και αλτρουιστή συζύγου της. Η πένα της Μάνινγκ αποτυπώνει τον τρόμο του πολέμου στο Βουκουρέστι και τα μετόπισθεν, στους κύκλους των ξένων δημοσιογράφων που καταγράφουν τα δεδομένα, στις συναντήσεις των εμιγκρέδων στις ταβέρνες και στα μπαρ, στην προπαγάνδα των βασικών αντιπάλων με τα παιχνίδια εντυπωσιασμού Βρετανών και Γερμανών αλλά και στην σταδιακή περιθωριοποίηση και εκδίωξη των Εβραίων.
Η αβεβαιότητα, ο κίνδυνος, η πολιτική αστάθεια μεταδίδονται στον αναγνώστη με γλαφυρή γραφή και ρεαλισμό. Παράλληλα με το κλίμα της παγκόσμιας σύρραξης, η ψυχαναλυτική ματιά της συγγραφέως παρακολουθεί τις μεταπτώσεις στον έγγαμο βίο των Πρινγκλ, την σύγκρουση της εκδηλωτικότητας με την εσωστρέφεια, της παιδικής αφέλειας με τον κυνισμό. Η συγγραφέας δε διστάζει να αναφερθεί και στα τρίτα πρόσωπα που έρχονται κατά καιρούς να παρεισφρήσουν και να δοκιμάσουν και άλλο την βιωσιμότητα της σχέσης. Από τους δυνατούς χαρακτήρες που σκιαγραφεί η Μάνινγκ αυτός του Γιάκι, του ξεπεσμένου Πρίγκηπα, που μέσω της προσκόλλησης προσπαθεί να εξασφαλίσει μία ποιότητα ζωής αντίστοιχη των παλιών του μεγαλείων. Ο τρόπος σκέψης της κωμικοτραγικής αυτής φιγούρας και οι γκάφες του συχνά προκαλούν θυμηδία. Στα αρνητικά στοιχεία του πρώτου βιβλίου η ζοφερή εικόνα της Ρουμανίας, μιας χώρας όπου με τα μάτια της Χάριετ επικρατεί η διαφθορά με την πρωτεύουσα να βρίθει από μικροεγκληματίες και ζητιάνους, ανόητους χωρικούς και τεμπέληδες αριστοκράτες (42,43, 59, 60, 61). Οι συζητήσεις στα «πηγαδάκια» των Βρετανών για τους ντόπιους βασίζονται σε στερεοτυπικές αντιλήψεις, επικίνδυνες γενικεύσεις και επιβεβαιώνουν με τον καλύτερο τρόπο τη θεωρία του Edward Said περί Οριενταλισμού. Αντίθετα, όταν το ζευγάρι βρίσκει καταφύγιο στην Ελλάδα για να γλιτώσει από την έλευση των Ναζί, εντυπωσιάζεται από το θάρρος και την αυτοθυσία των Ελλήνων στο Ελληνοαλβανικό μέτωπο. Η θεώρηση της Μάνινγκ για τους απλούς Έλληνες, ο θαυμασμός για την στάση και το ήθος τους θυμίζει τον ενθουσιασμό εμπνευσμένων φιλελλήνων συγγραφέων όπως αυτόν του Χένρι Μίλλερ. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που η αντιμετώπιση των Ελλήνων στο εξωτερικό σε χώρες όπως οι ΗΠΑ άλλαξε ριζικά μετά τα ελληνικά ανδραγαθήματα στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Και αν μετά από τόσες περιπέτειες και 1300 σελίδες το ζευγάρι καταφέρνει να γλιτώσει από τους Ναζί πάλι την τελευταία στιγμή και να βρει καταφύγιο στην Αίγυπτο, υπάρχει μία ακόμα τριλογία ως συνέχεια. Σίγουρα όμως η καλογραμμένες περιπέτειες των ηρώων της Μάνινγκ με τα άφθονα προσωπικά στοιχεία εντυπώνονται ως ένα ενδιαφέρον ταξίδι στον χρόνο σε ένα γάμο και έναν φοβερό πόλεμο.
info: Ολίβια Μάνινγκ. Η Βαλκανική Τριλογία. μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ, Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2020.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου