O ποιητής ΜΑΡΚΟΣ ΜΕΣΚΟΣ

Αν υποθέσουμε πως ο ποιητής εγκαθίσταται σε μια επικράτεια της σκέψης και ορίζει την προοπτική του, οφείλει να απαντήσει σε ορισμένα ερωτήματα, τα οποία θα κρίνουν την αντοχή του στο χρόνο. Τι μπορεί να πει η γλώσσα του ποιητή; Μέχρι που μπορεί να φτάσει ένα ποίημα; Πως στέκεται ο ποιητής απέναντι στον κόσμο; Τι είδε ο ποιητής κοιτάζοντας τον κόσμο;Ο Μάρκος Μέσκος είναι ένας από τους ξεχωριστούς ποιητές του μεταπολέμου. Κατέχει μιαν απόλυτα ευκρινή περιοχή, απαντά με διακριτή φωνή στα παραπάνω ερωτήματα και χωρίς αμφιβολία ανήκει στην ολιγομελή ομάδα των κορυφαίων ποιητών μας.Τι μπορεί να πει η γλώσσα του; Ο Μάρκος Μέσκος είναι προσηλωμένος στη σολωμική ποιητική πρακτική. Αισθάνεται πως η γλώσσα είναι μια διαρκής αναστολή γλώσσας, ένα βαθύ κόψιμο που κρατά σε απόσταση τη σκέψη από τη διατύπωση. Υπάρχει εδώ μια πρωτογενής καθυστέρηση, σε σχέση με αυτό που συλλαμβάνει το υποκείμενο σαν συνολική πρόθεση της γλώσσας. Μιλώ, αλλά αναφέρομαι κυρίως σε ό,τι δεν μπορώ να πω. Μια τέτοια ανεπάρκεια αποσπά το υποκείμενο από την περιοχή της ρητορικής και το ξαναδίνει στην ψυχή του. Η απάντηση είναι: η γλώσσα του ποιητή μπορεί να πει τα πάντα, αλλά δεν πρέπει να περιμένει κανείς να τα ακούσει, πριν τα νιώσει στη σάρκα του.Μέχρι που μπορεί να φτάσει το ποίημα; Μέχρι την προετοιμασία μιας καθόδου στην ψυχή του αναγνώστη. Αν δεν είναι αποφασισμένος να ξανακατεβεί στην εικόνα που έχει σχηματίσει για τον κόσμο, φορτωμένος με στίχους και να ξαναπαίξει το παιχνίδι του "κερδίζω ή χάνω τον κόσμο μου" δεν πρόκειται να αποκομίσει πολλά πράγματα, από πολύ σπουδαία λόγια. Κάθε ποίημα του Μέσκου είναι ένας ναυαγός που χάνει στηρίγματα και κερδίζει αγωνίες.Πως στέκεται απέναντι στον κόσμο; Ο Μέσκος είναι γνήσια σολωμικός τύπος. Ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τον κόσμο σαν σύνολο συμβόλων. Δεν παραιτείται από τη μυθολογική συρραφή των συμβόλων σε ένα έμψυχο σύμπαν. Κάθε ποίημά του αποτελεί μια τέτοια μικρή μυθολογία. αναδιατάσσει στοιχεία εντελώς αποπνευματωμένα στο εσωτερικό του εμπορευματικού προτεσταντισμού που διατρέχει τα νεύρα της κοινωνίας μας. Είναι βέβαιο πως λειτουργεί μαγικά, ομοιοπαθητικά, χωρίς να προβάλει ή να στηρίζεται σε καμιά έτοιμη λύση θεότητας. Πρόκειται για μιαν ακόμη αγωνία που προσπαθεί να διερευνήσει ενότητες, κοινότητες, ταυτότητες, μέσω της επισήμανσης διαφορών. Πρόκειται για μια ιδιόμορφη ανάγνωση της χριστιανικής αγάπης.Τι είδε ο Μάρκος Μέσκος κοιτάζοντας τον κόσμο; Η στάση που παρουσιάστηκε παραπάνω, προϋποθέτει μιαν εικόνα του κόσμου ως ανιμιστικού συμβάντος ή θεϊκού δημιουργήματος. Αλλά αυτό που είδε ο Μάρκος Μέσκος, απέχει πολύ από τη στάση του. Ο ποιητής είδε ένα κοινωνικό ζώο, με λίγα μέσα επιβίωσης, μοναχικό, δυστυχισμένο στη μοναξιά του φυλακισμένο σε έναν παράδεισο. Γύρω απλώνονται βουνά, πεδιάδες, ποτάμια, βραχότοποι και βοσκότοποι, αυλές, παρτέρια, ζωντανά που απολαμβάνουν ένα είδος φυσικής συνείδησης. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να απολαύσει την εντοπιότητά του. Τυραννιέται με το όραμα ενός άλλου παραδείσου που δε θα πληγώνει τόσο υπέροχα όσο ο επίγειος. Για τον ποιητή, ο άνθρωπος βρίσκεται στον παράδεισο, θρηνώντας την πτώση του από τον παράδεισο. Αυτή η διαφορά είναι το φαράγγι της γλώσσας, το κόψιμο ή χαρακιά ή διαφορά ανάμεσα στη διατύπωση και στη σκέψη. Ο μόνος δρόμος προς τη γαλήνη είναι το ποίημα σαν ίχνος μιας επιστροφής στο σημείο που βρισκόμαστε, αλλά δεμένοι πια γερά με το καθετί.Η ποίηση του Μάρκου Μέσκου καρφώθηκε στο σώμα της φιλολογίας μας σαν μια αβυσσαλέα τρύπα που διαθέτει γλωσσική δύναμη, προφητική ισχύ και διανοητική αποφασιστικότητα.Γιώργος Μπλάνας Ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας
Άνθη στο καταραμένο φίδι. Αθήνα, Νεφέλη, 1998. Σελ. 35. ISBN: 960-211-396-0
Τα εκατόν οκτώ, συνήθως δίστιχα, επιφωνήματα που περιλαμβάνονται στα "Άνθη στο καταραμένο φίδι"…Επεμβαίνοντας αποφασιστικά σε όλες τις κειμενικές εκβολές ο Μάρκος Μέσκος, με την ακμαία αίσθηση του περιττού που τον διακρίνει, ψαλίδισε τα επουσιώδη και τα σαφώς εννοούμενα, προσδίδοντας στον εναπομείναντα λόγο όχι μόνο εκείνη την ιδιάζουσα λάμψη, που είθισται να διαθέτουν αφ' εαυτών οι πρωτογενείς ποιητικές αλήθειες, αλλά και μία αναβαθμισμένη πιστότητα εξομολογητικών εκτονώσεων…Θεωρώ ότι ουσιώδες μέλημα του Μάρκου Μέσκου είναι να διατηρήσει, ει δυνατόν, ανέπαφους όλους τους αρχικούς βιωματικούς πυρήνες, Ν' αφήσει, δηλαδή, τους τύπους των ήλων άθικτους - γι' αυτό κι οι λέξεις δεν φαλκιδεύουν, δεν ανατρέπουν ούτε την αναδίπλωση ούτε την αναδίφηση των κρίσιμων εικόνων…Γιώργος ΒέηςΠοιητής, κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδ. ΔΙΑΒΑΖΩ, Νο 398, 7-8/1999
Μαυροβούνι. Θεσ/κη Ιδιωτική έκδοση, 1963.…
Εξαρχής πρέπει να σημειώσουμε πως ο Μέσκος δεν είναι ποιητής του "άστεως", πράγμα που σημαίνει πως είναι μακριά από την πολύπλοκη ψυχολογία και τις εμπειρίες που η ζωή μιας μεγάλης πολιτείας, λίγο-πολύ, επιβάλλει σ' έναν πνευματικό της κάτοικο…Μένοντας έξω από το κλίμα της μεγάλης πολιτείας, δεν παύει ωστόσο ο Μέσκος να 'ναι μοντέρνος ποιητής. Αν στην ποίησή του υπάρχει η άρνηση του άγχους και της υπαρξιακής αγωνίας ή άλλων ανάλογων πνευματικών ομφαλοσκοπήσεων και ακκισμών ενός "αστού" ποιητή, βρίσκουμε όμως σ' αυτόν κάτι που καιρό τώρα απουσιάζει από την ποίησή μας. Μια κατάθεση και μια αναγωγή των ψυχικών αντιδράσεων σε υγιέστερους και ανθρωπινότερους χώρους…Όλη η ποίηση του Μέσκου έχει έναν μακρινό αντίλαλο από το δημοτικό τραγούδι και μια συγγένεια με την παλιά κινέζικη ποίηση. Η δροσιά του λυρισμού κι ο ρυθμός της εικόνας, το δέσιμο κι η οικειότητα με τα πράγματα, η αίσθηση της οικονομίας κι η αμεσότητα στην έκφραση, το ταίριασμα της θλίψης και της χάρης, είναι στοιχεία που μας οδηγούν στην διαπίστωση αυτής της συγγένειας.Τάκης Σινόπουλος
Το μαύρο δάσος (1958-1980) Αθήνα, Νεφέλη, 1998. Σελ. 244. ISBN: 960-211-417-7
Γύρω από το βίωμα της ιθαγένειας, τον κεντρικό θεματικό και ηθικό ιστό της ποίησης του Μέσκου, μορφοποιείται ένα ανθρώπινο πρόσωπο. Αυτό το ανθρώπινο πρόσωπο ξεχωρίζουν το κουράγιο του κι η λεβεντιά του, η επιμονή του να αναζητά τα σημάδια της πορείας του σ' αυτόν τον τόπο και το περήφανο πείσμα του να κάνει αυτόν τον τόπο ένα μεγάλο ποίημα. Αυτό το ενιαίο κι αδιαίρετο ποίημα του Μέσκου καταξιώνει το ήθος του, δηλαδή την πιστότητά του ως προς αυτό που είναι και επίσης προβάλλει την ανυποχώρητη ανθρωπιά του, διασώζει και κάνει γνώμονα της καθημερινής σκέψης και πράξης ό,τι λέμε "καλά αισθήματα". Τα "καλά αισθήματα" γίνονται το ηθικό κέντρο και η ψυχική παραμυθία τούτης της ποίησης. ηθικό κέντρο που, στους καιρούς που ζούμε, είναι μια ασφαλής παρηγοριά.Ευριπίδης Γαραντούδης Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης Από ομιλία στην Έδεσσα, Χειμώνας 1990-91
Παιχνίδια στον Παράδεισο. Αθήνα, Νεφέλη, 1998. Σελ. 127 ISBN: 960-211-357-Χ
Αν ισχύει αυτό το λένε, ότι οι μόνοι αληθινοί παράδεισοι είναι αυτοί που έχουμε χάσει, τότε το βιβλίο του ποιητή Μάρκου Μέσκου (γ. 1935) "Παιχνίδια στον Παράδεισο" επιβεβαιώνει τη ρήση αυτή. Συγκεκριμένα, ο χαμένος παράδεισος του Μέσκου δεν είναι άλλος από αυτόν της παιδικής ηλικίας.Το βιβλίο περιλαμβάνει δεκαπέντε διηγήσεις, περιγραφές παιχνιδιών που έπαιζαν κάποτε τα παιδιά σε κάποιο χωριό της Βορείου Ελλάδας. Σε ένα σύντομο πρόλογο ο συγγραφέας κάνει και μια χρονική οριοθέτηση τα παιχνίδια αυτά παίζονταν τα δύσκολα χρόνια της δεκαετίας 1935-45…Έχουμε, λοιπόν, μια σειρά αυτοβιογραφικών κειμένων τα οποία δεν εξαντλούνται στην καταγραφή και περιγραφή συμβάντων και γεγονότων (αν και ο κίνδυνος παραμονεύει διαρκώς), αλλά διεισδύουν στην αθέατη πλευρά των πραγμάτων, στους εσωτερικούς κραδασμούς που προκαλεί το βίωμα…Η γεύση που αφήνει η ανάγνωση του μικρού αλλά σημαντικού αυτού βιβλίου είναι γλυκόπικρη…Ηλίας Μαγκλίνης Δημοσιογράφος Εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 13-6-1999
Κομμένη γλώσσα Αθήνα, Νεφέλη, 1997. Σελ.79. ISBN: 960-211-356-1
Το έρεισμα του βιβλίου, και ταυτόχρονα η επιδίωξή του, είναι η ανθρωπολογία: οι άνθρωποι, όπως μικραίνουν ή μεγαλώνουν για να παρακολουθήσουν τη συστολή και διαστολή της Ιστορίας. Άνθρωποι από αυτούς που τους λέμε ανώνυμους.Ακμαίος στη λιτότητά του ο δημοτικός λόγος του Μέσκου, πλουτισμένος από λέξεις-κειμήλια, ελληνικές, τούρκικες και σλάβικες, που υποδηλώνουν μια χαμένη πια πολιτισμική ποικιλία, και μουσικός.Αρτιώνει τον σπαραγμένο κόσμο με σίγουρες γραμμές, χωρίς τη ρητορεία της υπερβολής και διατηρώντας ακέραιο το σεβασμό για τα πάθη του.Ο Μέσκος έχει τη δύναμη να λέει το ακρότατα τραγικό χωρίς προσφυγή στους υψηλούς τόνους (όπως όταν μιλάει για ένα πτώμα που "σηκώθηκε από το σωρό τίναξε τα ρούχα του σαν πουλί τα φτερά και πήρε τους δρόμους", για να μη βρει κανέναν και να επιστρέψει στο σωρό του). Και μόνο αυτό, θα αρκούσε.Παντελής Μπουκάλας Ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας Εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 20-1-1998
Χαιρετισμοί, Αθήνα, Ύψιλον, 1995. Σελ. 53.ISBN: 960-211-474-6
Στην πρόσφατη συλλογή παρατηρούμε σύσφιγξη αυτής της σχέσης. Τα ποιήματα συγγενή με το φυσικό σύμπαν, βρίσκονται στο μεταίχμιο ενός συχνά απειλητικού παρελθόντος και ενός αμφίθυμου μέλλοντος. Ποιήματα, πλούσια σε ποιητικές εικόνες, σε ένα τοπίο όπου πληθαίνει ο θάνατος, πυκνώνει η λύπη, ενώ λανθάνει αίσθηση ματαιότητας. Και ο στοχασμός, θα λέγαμε πως ακροπατά, για να μην ταράξει την τάξη αυτού του κόσμου ούτε τη γοητεία των ονείρων. Ωστόσο, η μνήμη γίνεται οξύτερη, πιθανόν γιατί απλώνει γερότερες ρίζες στο μύθο και την ιστορία.
Ποιήματα που δεν είναι ερμητικά. Αντίθετα ο αφηγητής τους, αυτός ο πάντα και μοναχικός και "ανώριμος των θείων", επιδίδεται σε "αλληλούιο ψαλμό" που είναι οι δικοί του χαιρετισμοί.
Μάρη Θεοδοσοπούλου
Κριτικός Λογοτεχνίας
Περ. ΔΙΑΒΑΖΩ, Νο 364. Ιούνιος 1996.
Ποιητής
"Χρονικό αναγνώσεων", 1999, Εκδ. Σοκόλη
ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΟΙΗΣΗΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΔΙΑΒΑΖΩ
Ο Μ. Μέσκος, λυρικός και συνάμα μεστός, προχωρά εδώ μακρύτερα τη συναίρεση έλλογων συμβόλων με τα βαθύτερα και σκοτεινά. Από την πρώτη του εμφάνιση, ήδη πριν σαράντα χρόνια, η βορειοελλαδίτικη φύση δεν ήταν απλώς το σκηνικό της καλλιτεχνικής έμπνευσης. Σταθερά πρόβαλλε ως ο συνεργός, το προνομιούχο απόθεμα, λέξεων και εικόνων, με το ειδικό βάρος που προσδίδει η παιδιόθεν βιωματική σχέση.
Ψιλόβροχο. Αθήνα, Νεφέλη, 2000. Σελ. 93. ISBN: 960-211-559-9
Ποιητής των ανοιχτών χώρων, του μαγεμένου φυσικού τοπίου, αλλά και της άσβεστης ιστορικής μνήμης, ο Μάρκος Μέσκος, που έχει περάσει αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης λογοτεχνικής του διαδρομής και στην πρόζα, μας δίνει τώρα, με την καινούργια ποιητική συλλογή του, ένα καθ' όλα ώριμο και συνάμα λιτό, προσεγμένο ως την τελευταία του φράση και λέξη, βιβλίο. Έχω μάλιστα, την πεποίθηση πως ο επιγραμματικός στίχος και το ακαριαίο, δίκην απρόσμενου σπινθήρος ποίημα, αποτελούν δομικά χαρακτηριστικά της ανά χείρας συλλογής του Μέσκου, φανερώνοντας μέσω ενός εξωτερικού δείκτη την εσώτερη, κατ' έναν τρόπο κρυμμένη ποιητική της…Τα περισσότερα από τα μεγέθη της ως τα τώρα πορείας του Μέσκου τελούν εδώ εν σμικρύνσει: οι μνήμες, τα όνειρα, τα μικρά και τα μεγάλα εσωτερικά τραύματα ή η περιπλάνηση στο φυσικό χώρο συμπυκνώνονται στο Ψιλόβροχο σε μινιατουρίστικους, κρυσταλλικής καθαρότητας όγκους, που είτε αφήνουν το νόημά τους να εκκρεμεί υποβλητικά στη συνείδηση του αναγνώστη είτε μαζεύουν όλες τους τις δυνάμεις σε μία και μοναδική σημασιολογική εστία, για να τονίσουν το ακατάλυτο βάρος της…Βαγγέλης Χατζηβασιλείου Κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 24-11-2000
Ψιλόβροχο, Αθήνα, Εκδόσεις Νεφέλη 2000, σελ. 93 ISBN: 960-211-559-9Στο τελευταίο ποιητικό βιβλίο του, Ψιλόβροχο, ο Μάρκος Μέσκος ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες ποιητές, συγκέντρωσε 81 άτιτλα και ολιγόστιχα ποιήματα. Το στοιχείο εκείνο που συνιστά την ιδιοσυστασία ολόκληρης της ποίησής του Μέσκου δεν λείπει και από το Ψιλόβροχο. Πρόκειται για την αίσθηση της εντοπιότητας ή ιθαγένειας. Στο Ψιλόβροχο όπως και στα παλαιότερα βιβλία, οι πάσης φύσεως αναφορές στο γενέθλιο χώρο συντάσσουν εντέλει μια πλήρη, ευσύνοπτη και διακριτή ανθρωπογεωγραφία. Η ποίηση του Μέσκου όχι μόνο μεταδίδει την αίσθηση του τοπίου της Δυτικής Μακεδονίας, αλλά επίσης μας μεταφέρει το ήθος των ανθρώπων αυτού του χώρου και μας προσφέρει τη συγκινησιακή μέθεξη των οδυνηρών συμβάντων που σημάδεψαν την ιστορία του. Συνδυάζοντας ο Μέσκος τις πιο εκλεπτυσμένες αξιοποιήσεις της εκφραστικής παρακαταθήκης του νεοτερικού νεοσυμβολισμού, κατορθώνει παράλληλα να αφομοιώσει το ήθος του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού, καθώς τα σύντομα ή και ολιγόλεξα ποιήματα του Ψιλόβροχου μας μεταφέρουν "ιστορίες του κόσμου": Αν και το βίωμα της ιθαγένειας αποτελεί τον κεντρικό θεματικό ιστό της ποίησης του Μέσκου, ειδικά το Ψιλόβροχο εστιάζεται σε θέματα που ανατέμνουν την ατομική σφαίρα του ποιητή, όπως η φθορά του χρόνου, η μάταιη αναζήτηση της αγάπης, το επίφοβο πλησίασμα του φυσιολογικού θανάτου, η αντοχή της μνήμης να ανακαλεί τα καλά και τα άσχημα. Φτασμένη στην ωριμότητά της η ποίηση του Μέσκου γίνεται καθολική αντίληψη ζωής, τρόπος θέασης και ερμηνείας των φυσικών και μεταφυσικών πραγμάτων και, τέλος, διδαχή για μια στωϊκή ή και παρηγορητική αποδοχή των αρνητικών όψεων της ανθρώπινης ύπαρξης. Ευριπίδης Γαραντούδης Καθηγητής Παν/μιου Κρήτης Περιοδ. Ithaca, No 7Iανουάριος -Φεβρουάριος 2001
Μουχαρέμ. Αθήνα, Νεφέλη, 1999. Σελ. 144.
Περισσότερο γνωστός ως ποιητής, ο και πεζογράφος εξ Εδέσσης Μάρκος Μέσκος συμπληρώνει, με το προσφάτως κυκλοφορήσαν βιβλίο του Μουχαρέμ, σαράντα χρόνια παρουσίας στα ελληνικά γράμματα. Τα επτά σύντομα αφηγήματα αυτού του βιβλίου και, κυρίως, το ομότιτλο (από τριάντα οκτώ σελίδες) διήγημα, συνθέτουν με αρκετή ακρίβεια το πεζογραφικό αντίκρυσμα του Μάρκου Μέσκου.
Εκείνο που κατ' εξοχήν με γοητεύει στα πεζά του Μέσκου, είναι ο χώρος -και, φυσικά, οι άνθρωποι που τον κατοικούν..
Η εποχή, εννοείται, παρωχημένη: αφηγήσεις, λοιπόν, της μνήμης - πλην χωρίς γλυκασμούς και ωραιοποιήσεις, τα λόγια σκέτα, σκληρά για εκείνα τα δύσκολα χρόνια, τα χρόνια του αντάρτικου, αλλά και τα πριν, και τα μετά.
Σιγά σιγά, σχεδόν ανεπαισθήτως, αναφαίνεται ο πραγματικός πρωταγωνιστής -αυτός ο άγνωστος, συναρπαστικός και επί έτη και έτη περιφρονημένος και επιλήψιμος μακεδονικός (βαλκανικός) χώρος. Σιγά σιγά γλιστρούν στη διήγηση λέξεις των γηγενών -λέξεις που σου υποβάλλουν την αίσθηση ενός απέραντου ψυχικού πλούτου, ή και, τις πιο πολλές φορές, μιας ανείπωτης μελαγχολίας…
Ηλίας Παπαδημητρακόπουλος Συγγραφέας Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 22-10-1999
Το εκτεταμένο αφήγημα Μουχαρέμ, που δίνει και τον τίτλο στο βιβλίο, είναι μια επιτομή του αφηγηματικού σύμπαντος του Μ. Μέσκου, "συνομιλεί" δε με τα άλλα κείμενα της συλλογής αλλά και μ' αυτά των δύο προηγουμένων του, των Παιχνίδια στον παράδεισο και Κομμένη γλώσσα, (εκδόσεις "Νεφέλη" και τα δύο). Ο παππούς μιας οικογένειας αφηγείται τη ζωή του από το 1866 που γεννήθηκε ως το 1954 που πέθανε. Οι διακυμάνσεις της ζωής ακολουθούν και επηρεάζονται έντονα απ' αυτές της Ιστορίας και των γεγονότων της, πολύ περισσότερο που ο τόπος, η περιοχή της Έδεσσας και της Μακεδονίας, είναι το επίκεντρο των διεκδικήσεων και των εθνικισμών στην καμπή του 19ου προς τον 20ό αιώνα. Ο Μ. Μέσκος σ' αυτό, αλλά και στα υπόλοιπα διηγήματα, αποδίδει το κλίμα της εποχής, την πολυεθνική και πολύγλωσση ιδιαιτερότητα της περιοχής, τον αγώνα των ανθρώπων να ζήσουν και επί πλέον να διατηρήσουν τις εθνικές τους ταυτότητες. Συλλογή πολύτιμη και ενδιαφέρουσα, και όχι μόνο λογοτεχνικά.
Κώστας Καρακώτιας Κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδ. ΔΙΑΒΑΖΩ, Νο 409, 8-9/2000