Γιατί ο Aνρί Ματις είχε εμμονή με τα χρυσόψαρα;

Ο Ανρί Ματίς (Henri Matisse, 31 Δεκεμβρίου 1869 – 3 Νοεμβρίου 1954) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους ζωγράφους του 20ου αιώνα. Θεωρείται ιδρυτής του καλλιτεχνικού κινήματος του φωβισμού καθώς και μία από τις σημαντικότερες μορφές της μοντέρνας τέχνης. Αν και το κίνημα των φωβιστών, του οποίου αποτελεί ηγετική μορφή, χάνει την αίγλη του μετά το 1906, ο ίδιος ο Ματίς γνωρίζει σημαντική καλλιτεχνική αναγνώριση με τα έργα που παράγει την περίοδο 1906-1917 τα οποία ξεφεύγουν από τα όρια του φωβισμού
Αν παρατηρήσει κανείς το έργο του Ματίς, θα προσέξει ότι υπήρξε μια περίοδος κατά την οποία είχε εμμονή με το χρυσόψαρο στους πίνακές του.  Μα γιατί?


Τα χρυσόψαρα εμφανίζονται σε τουλάχιστον δέκα από τους πίνακές.  Οι περισσότεροι ανήκουν σε μια σειρά που παράγει ο ζωγράφος την περίοδο 1912-1914. Σύμφωνα με μια ιστορία, το χρυσόψαρο έχει μια μαγική ικανότητα να κάνει τρεις επιθυμίες μας αληθινές. Αλλά είναι πραγματικά αυτή η μυστηριώδης αιτία που έκανε τον Matisse να τα ζωγραφίζει σθεναρά ξανά και ξανά;

Henri Matisse, Goldfish, 1912, The Pushkin State Museum of Fine Arts, Moscow

Τα χρυσόψαρα «έφτασαν» στην Ευρώπη από την Ανατολική Ασία τον 17ο αιώνα, ενώ οι ΗΠΑ τα είδαν γύρω στο 1850, όπου κέρδισαν γρήγορα δημοτικότητα. Συμβόλιζαν καλή τύχη και ευημερία και έγινε μια παράδοση για τους παντρεμένους άνδρες να δίνουν στις γυναίκες τους ένα χρυσόψαρο κατά την πρώτη επέτειο του γάμου τους, ως υπόσχεση των ευημερούντων ετών που έρχονται. Ωστόσο, δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε με αυτόν τον τρόπο το χρυσόψαρο στο έργο του Matisse καθώς ήταν παντρεμένος με τον Amelie από το 1898.

Henri Matisse, Goldfish and Sculpture, 1912, The Museum of Modern Art, NY

Henri Matisse, Goldfish and Palette, 1914, The Museum of Modern Art, NY

---

Είναι πιθανό ότι ο Matisse απέκτησε εμμονή με το χρυσόψαρο μετά το ταξίδι του στην Ταγγέρη, μια από τις σπουδαιότερες πόλεις και λιμένες του Μαρόκου, όπου είχε παρατηρήσει τον αργό και προσεγμένο τρόπο ζωής τους. Συχνά απεικόνιζε Μαροκινούς να αφηγούνται ή να διαλογίζονται, ενώ κοίταζαν ένα μπολ χρυσόψαρα, γοητευμένος από το πώς σκέφτοταν και απολάμβανε φαινομενικά τα κοσμικά στοιχεία της πραγματικότητάς τους.

Για τον Matisse, το ίδιο το χρυσόψαρο ήρθε να συμβολίσει τη γαλήνια κατάσταση του νου που τόσο θαύμαζε στους Μαροκινούς, ενώ η ζωγραφική του με χρυσόψαρα έγινε γι ‘αυτόν μια άσκηση με προσοχή όπως έγραφε κάποτε ότι ονειρευόταν:

«…μια τέχνη της ισορροπίας, της καθαρότητας και της γαλήνης, που στερείται ανησυχίας ή καταθλιπτικής υποκείμενης ύλης, μια τέχνη που θα μπορούσε να είναι μια χαλαρωτική, ηρεμιστική επιρροή στο μυαλό, κάτι σαν μια καλή πολυθρόνα που προσφέρει χαλάρωση από την κόπωση.»

Henri Matisse, Fish Tank in the Room, 1912, National Gallery of Denmark – Statens Museum for Kunst, Copenhagen

Henri Matisse, Interior with Goldfish, 1912, The Barnes Foundation, Philadelphia

Henri Matisse, Young Woman before an Aquarium (Jeune fille devant un aquarium), 1921-1922, The Barnes Foundation, Philadelphia

Henri Matisse, Arab Coffeehouse, 1912-1913, The State Hermitage Museum, Saint Petersburg

Henri Matisse, Zorah on the terrace, 1912, The Pushkin State Museum of Fine Arts, Moscow

Henri Matisse, Interior with Goldfish, 1914, Centre Pompidou, Musée National d’Art Moderne, Paris

 https://www.fractalart.gr/matisse-goldfish/