Εκδόσεις Μεταίχμιο-Μεγάλες Αφηγήσεις
Μετάφραση: Κούλα Καφετζή
Δεν είναι εύκολο να μεταφέρει κανείς το μυθιστόρημα στη μεγάλη οθόνη. Θα πρέπει πρώτα να απογυμνώσει την αφήγηση από τους χυμούς του στοχασμού και τις ψυχολογικές παρατηρήσεις που
διαπνέουν τα μεγάλα κείμενα. Απομένει τότε η ραχοκοκαλιά της ιστορίας, μια φτωχή σύνοψη, με την οποία ο κινηματογράφος επιχειρεί να συνεπάρει το κοινό του. Οι θεατές που συρρέουν στις κινηματογραφικές αίθουσες είναι έτοιμοι να συγκινηθούν, να κλάψουν, να συγκλονιστούν. Η δύναμη της εικόνας, η ικανότητα των ηθοποιών και τα σκηνοθετικά ευρήματα υπόσχονται την πιο δυνατή συγκίνηση.Ο συστηματικός αναγνώστης μυθιστορημάτων, αντίθετα, είναι
επιφυλακτικός στην εύκολη συγκίνηση. Έρχεται σε επαφή με τη γλώσσα, με τις
ταξιαρχίες των λέξεων που εκφράζουν όσα μπορεί να συλλάβει ο νους του ανθρώπου
αλλά το κάνουν με ένα τρόπο λιγότερο κραυγαλέο, από την κινηματογραφική εικόνα,
λιγότερο φαντασμαγορικό και σπαραξικάρδιο. Η κινηματογραφική μεταφορά της
λογοτεχνίας μοιάζει εκ προοιμίου καταδικασμένη, ειδικά αν αφορά τα μείζονα
μυθιστορήματα. Όσες φορές και αν οπτικοποιηθεί η Άννα Καρένινα, οι Αδερφοί
Καραμάζοφ ή το Μαγικό βουνό, πάντα κάτι θα λείπει, κάτι που δεν μπορεί να
ανακτηθεί μέσω της εικόνας.
Υπάρχουν ωστόσο και εξαιρέσεις. Ο Κλέφτης των Ποδηλάτων του
Λουίτζι Μπαρτολίνι είναι ένα μυθιστόρημα που επιχειρεί να ανασυστήσει την
ατμόσφαιρα της μεταπολεμικής Ρώμης σε μια ευάλωτη ιστορικά συγκυρία για την
Αιώνια Πόλη και τους Ιταλούς. Στα αποκαΐδια ενός παγκόσμιου ολέθρου με χαμένες
όλες τις μεγάλες προσδοκίες, οι κάτοικοι του μυθιστορήματος του Μπαρτολίνι
είναι ένα σύνταγμα κλεφτών ή αν θέλετε ένας θίασος παραβατικών ανθρώπων μέσα
στους οποίους συγκαταλέγονται κλέφτες, πόρνες, φασίστες, τραμπούκοι, αμαρτωλοί
μιας Δαντικής κόλασης. Η νοσηρή ατμόσφαιρα έχει μια γοητεία από την πρώτη ως
την τελευταία σελίδα που κολλά πάνω στα αναγνωστικά μας κύτταρα και μας
ναρκώνει.
Την ατμόσφαιρα αυτή συλλέγει μεθοδικά ο Βιτόριο ντε Σίκα, την
αναπλάθει ανατρέποντας την πλοκή ή μάλλον προτείνοντας μια πλοκή στο μικρό
ασπόνδυλο σύμπαν του Μπαρτολίνι, παίζοντας με τον νεορεαλισμό και την αυθεντική
υποκριτική των ερασιτεχνών ηθοποιών. Αίφνης όλα αποκτούν νόημα, η φλύαρη
εγκαρδιότητα του Μπαρτολίνι και το γάργαρο χιούμορ του υποτάσσονται σε μια
γραμμική διαδικασία, σε μια αναμέτρηση με τη μοίρα, που δεν είναι παρά μια
μεταμόρφωση της κυνικής Ιστορίας.
Στην audiovisual εκδοχή του σύγχρονου κόσμου λογοτεχνία και
κινηματογράφος θα αναμετρηθούν αναρίθμητες φορές ακόμα. Ποτέ όμως δεν θα
καταφέρει η μεγάλη οθόνη να ξεπεράσει τις λέξεις στο χαρτί, στο βαθμό που το
κατάφερε ο Βιτόριο ντε Σίκα σε σχέση με τον Μπαρτολίνι. Η ταινία «Ο κλέφτης
ποδηλάτων» αποτελεί ένα μνημείο του νεορεαλισμού αλλά και μια εξαίρεση στον
κανόνα.
Ο Λουίτζι Μπαρτολίνι γεννήθηκε το 1892 στο Κουπρομοντάνα,
ένα χωριό της περιοχής Μάρκε. Σπούδασε Καλές Τέχνες στη Ρώμη και τη Σιένα καθώς
και διδασκαλία σχεδίου και έλαβε μέρος σε μεγάλες εικαστικές εκθέσεις
αποσπώντας σημαντικά βραβεία. Υπήρξε πάντα πρωτοποριακός στο εικαστικό του έργο
και θεωρείται ένας από τους πιο σπουδαίους χαράκτες της Ιταλίας του 20ού αιώνα.
Η συγγραφική του δραστηριότητα περιλαμβάνει πάνω από 70 έργα κριτικής,
πεζογραφίας και ποίησης, καθώς και πλούσια αρθρογραφία με πολλά ιταλικά λογοτεχνικά
περιοδικά αναφοράς. Παρότι οι αντιφασιστικές του πεποιθήσεις είναι εμφανείς σε
όλο το λογοτεχνικό του έργο, δεν υπήρξε από τους διανοούμενους που είχαν ενεργό
επαναστατική δράση, και γι’ αυτό έχαιρε μιας ιδιότυπης ασυλίας από το φασιστικό
καθεστώς. Πέθανε στη Ρώμη το 1963.
Σύνταξη: Δημήτρης Στεφανάκης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου