γράφει ο Αντώνης Ψάλτης
Ας ξεκινήσω κατευθείαν με στίχο ποιήματος της συλλογής: «Η μια μου άκρη θάλασσα κι η άλλη γη». Αυτός ο στίχος είναι η σύνδεση της νέας ποιητικής συλλογής της Ελένης Κοσμά με τις προηγούμενες. Γιατί καθώς στις δύο προηγούμενες συλλογές το κατ’
επίφαση θέμα, ο κάνναβος για να γράψει ποιήματα και να στοχαστεί ποιητικά η Κοσμά (πράγμα που συνειδητά ατυμπάνιστα πράττει σε κάθε της συλλογή) ήταν η σταθερή (ή η διερώτηση επ’ αυτής) σχέση, πατημασιά, στάση του ανθρώπου πάνω στη γη και το σπίτι, κάτι που μας παραπέμπει συνήθως σε ηπειρωτικό έδαφος και στο παρόν, στην «πεζή» καθημερινότητα, εδώ, στον «καβοδέτη», η Κοσμά θα μας φέρει στα πάντα ανήνεμα (ακόμη κι αν επιφανειακά ενίοτε ήρεμα) νερά της θάλασσας και στην πολυτάραχη σχέση του ανθρώπου με αυτήν. Σε απόλυτη αντίθεση όμως με το ερωτικό ελύτικο αιγαιοπελαγίτικο καλοκαίρι, στην Κοσμά έχουμε τον θαλάσσιο θάνατο. Και ο θάνατος αυτός έχει κόκαλα και λέξεις που έρχονται από τον βυθό. Η συλλογή χωρίζεται σε δύο μέρη με ίσο αριθμό ποιημάτων και ένα ενδιάμεσο ποίημα – ιντερμέδιο. Στο πρώτο μέρος της συναντάμε τον καβοδέτη επί το έργον και την ποιήτρια σε πρώτο πρόσωπο με τις νησιώτικες αναμνήσεις. Δένει κάβους, αμολάει σκοινιά (η ποιήτρια μαθαίνει κόμπους) και καταγράφονται όλα στην παλάμη του. Κυρίαρχη η θάλασσα μιλάει (για) τους νεκρούς της. Κι αφού η αθανασία δεν υπάρχει, η μνήμη της απολεσθείσας αθανασίας για τον καβοδέτη και η αθανασία της μνήμης για την ποιήτρια είναι αυτές που διασώζουν ό,τι μπορούν από τον όλεθρο. Είναι συγκινητικό πώς δίνει η Κοσμά αυτή την εικόνα της θάλασσας, αυτή την ιστορία που είναι γεμάτη από ναυάγια, από νεκρούς και από ανθρώπους που βουλιάξαν από το βάρος των κυμάτων και των λέξεων. Πολύ περισσότερο είναι συγκινητικό ότι όλο αυτό το σκηνικό δεν στήνεται δακρύβρεχτα ούτε μοιρολατρικά, αλλά μάλλον σε φόντο βαθιά, ουσιαστικά και διαλογικά υπαρξιακό. Έτυχε, τις μέρες που διάβαζα την συλλογή της Ελένης, να δω ένα ντοκιμαντέρ για τους σφουγγαράδες της Καλύμνου. Ένας εξηντάρης βουτηχτής, που έχασε τον επίσης βουτηχτή αδελφό του μόλις είκοσι ετών, ανέλυε τη νόσο των δυτών. Τον βλέπαμε να περπατάει με πολλή δυσκολία στη στεριά με μπαστούνι, λες και ήταν υπέργηρος, μα μόλις βουτούσε στον βυθό γινόταν άλλος άνθρωπος, σωστό δελφίνι! Αυτή την αγάπη μου, έλεγε, για τον βυθό δεν την αλλάζω με τίποτα, κι ας ξέρω ότι την πληρώνω με την υγεία μου και τη ζωή μου ανά πάσα στιγμή. Ο καβοδέτης, βέβαια, δεν είναι δύτης, δεν είναι ο νεκρός των θαλασσών, είναι αυτός που στα χέρια του θα «αποτυπωθεί» η ιστορία των καϊκιών, και των επιβατών τους, η ανάμνηση όλων των θαλασσοπνιγμένων. Και όλα αυτά με λέξεις που βούλιαξαν, μα επιμένουν να γυρίζουν σαν ηχώ πίσω στους ανθρώπους. Είναι όμως, από την άλλη, ο ξένος των πόλεων, ξένος από μια καθημερινότητα ακόμη και της γλώσσας των κυμάτων, και ο (πιθανώς επόμενος) νεκρός των πόλεων.Κι έτσι περνάμε στη δεύτερη ενότητα της συλλογής. Εδώ στην πόλη, στη γη, ο καβοδέτης θα χάσει τα σωθικά του και τις λέξεις του και ουδείς θα τον γνωρίζει ή θα τον θυμάται. Διαπιστώνουμε ότι ο «κόμπος» ζωή, σωθικά (ψυχή), λέξεις, μνήμη λειτουργεί μόνο εκεί που δουλεύει και αρέσκεται να ζει ο καβοδέτης. Επίσης, στη δεύτερη ενότητα η ποιήτρια απουσιάζει. Έχει μείνει πίσω, στις λιμανίσιες θύμησες, και περιμένει την επιστροφή του φίλου της, καβοδέτη, του συνοδοιπόρου της στα ποιήματα της θάλασσας, κι αυτός επιστρέφει. Επιστρέφει στο προτελευταίο ποίημα της συλλογής και «χάνεται» στο τελευταίο. Έτσι ολοκληρώνεται ο κύκλος της ζωής του καβοδέτη και της συλλογής της Κοσμά.
Η συλλογή πατάει στιβαρά στη γλώσσα. Ποτέ, άλλωστε, δε βερμπάλιζε η Κοσμά. Στιβαρά και δυνατά, σαν η γλώσσα της να είναι ο κόμπος του καβοδέτη και το ποίημα το καΐκι. Και προφανώς εν προκειμένω η θάλασσα είναι η ποίηση. Αν όμως έχουν έτσι τα πράγματα, το ερώτημα, σαν το κύμα, σκάει αμείλικτο στη στεριά: εντέλει γράφουμε ποιήματα ή μήπως τα δένουμε σαν ένα σύνολο από λεκτικούς κόμπους, για να μην πω τα ψαρεύουμε από την αχανή θάλασσα της γλώσσας; Η συλλογή είναι λιτή και μικρή, μόλις δεκατρία ποιήματα. Αλλά είναι αρκετά. Διότι σε αυτή την συλλογή η Κοσμά γράφει συμπυκνωμένα. Συνεπώς, προτείνω αργή, προσεκτική και δεύτερη ανάγνωση, πριν αποφασίσετε να εναποθέσετε το βιβλίο στην βιβλιοθήκη σας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου