Ευγενία Μπογιάνου
Ρέουσα ατμόσφαιρα
Οι εκδόσεις Κείμενα, μετά από μακρά απουσία, επαναλειτούργησαν πέντε χρόνια πριν με πρώτο τίτλο τους την ιδιότυπη «Κόρκυρα» της Κατερίνας Χανδρινού. Με αφορμή την ανακαίνιση του πατρικού σπιτιού, το οποίο βρίσκεται υπό κατάρρευση στον γενέθλιο τόπο, η συγγραφέας, με λαμπρή γλώσσα, αφήνει το σπίτι να αυτονομηθεί ώσπου να γίνει αυτό ο βασικός πρωταγωνιστής του βιβλίου, συμβολίζοντας την επιστροφή στην παιδική ηλικία, εκεί όπου μαζεύονται τα βιωμένα και διεκδικούν ένα μερίδιο προσοχής στην προσπάθεια του αφηγούμενου εαυτού να καταλάβει πού ανήκει, από πού έφυγε και πού επιστρέφει, αν υπάρχει εντέλει δυνατότητα επιστροφής.
Αλλά και τώρα με το «Χωλ» η Χανδρινού επιστρέφει, συνεχίζοντας να περιηγείται τον χώρο του σπιτιού, καταθέτοντας κείμενα πυκνά και αιχμηρά, κείμενα άναρχα, ακατάτακτα, με μια εύθραυστη, πιο πολύ επινοημένη παρά πραγματική, σύνδεση μεταξύ τους, τα οποία επιβάλλονται με την ομορφιά του λόγου τους, την πολυπλοκότητα και τη βαθύτητα των σκέψεών τους, την εικονοποιία τους, την άποψη «που ανέδειξε το υποφωτισμένο, το ανακήρυξε σε σημαίνουν».
Το «Κρίταμο (σκόρπιες σημειώσεις από τότε που ταξίδευες)», απηχεί νομίζω το πνεύμα της αντίληψης με το οποίο η συγγραφέας χειρίζεται τα κείμενά της και την ατμόσφαιρα που υπηρετεί και η οποία, με τη σειρά της, υποβάλει τον αναγνώστη. Το αφηγηματικό υποκείμενο μέσα στους διαδρόμους του επαρχιακού μίνι μάρκετ καταδιώκεται από την «ανολοκλήρωτη προσπάθεια διαμόρφωσης απόψεων», αρχίζει να παίζεται κρυφτό ανάμεσά τους, ενώ το μόνο που θέλει να της πει είναι πως «δεν μπορείς ν΄ αφήσεις απ’ έξω παραμέτρους, δεν γίνεται τίποτα, δεν μπορείς να παραβλέψεις τίποτα από αυτά τουλάχιστον που γνωρίζεις, αλλά πως κι αυτό δεν είναι αρκετό, πως πρέπει ν’ ανακαλύψεις και τα υπόλοιπα και τα κρυμμένα, όσο περισσότερα γίνεται απ’ τα κρυμμένα, προτού κρίνεις, προτού κάτσει η μπίλια, προτού σχηματίσεις την ολοκληρωμένη άποψη που μπορεί να είναι η επικύρωση της μισής».
Ένας ύμνος στον σχετικισμό, με άλλα λόγια, και στην αντίληψη πως «οι απόψεις είναι ολοκληρωμένες όταν διατηρούν τη δυνατότητα της διακύμανσης, της ταλάντευσης, του κλονισμού, αλλά ν’ έχεις οργώσει προηγουμένως τις περιοχές, να’ χεις φτύσει αίμα πάνω στη συνδεσμολογία των πραγμάτων». Έτσι ακριβώς όπως έχει αντιμετωπίσει η Χανδρινού τα κείμενά της, φτύνοντας αίμα πάνω στην συνδεσμολογία των πραγμάτων, δίχως να εκβιάζει το συμπέρασμα, δίχως να ηθικολογεί ή να διδάσκει, φωτίζοντας διαρκώς «ένα κάποιο μέρος του όλου προτού λήξει ο χρόνος», γνωρίζοντας πως δεν μπορεί να υπηρετήσει την παγιωμένη άποψη αλλά τη ρευστή, ταλανισμένη από τις υποψίες μήπως και «δεν χτένισες τα θέματα αρκετά, μήπως αυτό που στο τέλος θα σε κατασπαράξει, το προσπέρασες».
Μεγάλο μέρος της γοητείας των γραπτών της πηγάζει από αυτή την «ανοιχτή» θεώρηση. Και από τη δυνατότητά της να γράφει ποιητικά – και όχι με ποιητικίζουσα διάθεση, κάτι πολυφορεμένο και φθαρμένο – εντάσσοντας ενεργά την ποίηση μέσα στην πρόζα. Την ποιητική ματιά πάνω στα πράγματα από όπου πηγάζει και μεγάλο κομμάτι της αισθαντικότητας των κειμένων.
Με αφορμή το καταργημένο χώλ στα σύγχρονα σπίτια, η συγγραφέας διεισδύει στους χώρους, στα δωμάτια του εαυτού, αναζητώντας όλα όσα μας έκλεισαν ανεπαισθήτως έξω από τον μέσα εαυτό, εστιάζοντας στο μικρό και το ασήμαντο, αφουγκραζόμενη τους φόβους, τους τριγμούς, τους ήχους του σπιτιού, αφήνοντας να ακούσουμε τα λόγια που δεν ειπώθηκαν ποτέ, και που ίσως δεν είχε κανένα νόημα να ειπωθούν, τις ταινίες που παίχτηκαν και πότισαν τους τοίχους του, τόσο που να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του όλου. «Το σπίτι είναι έτοιμο να χυθεί έξω. Η πόρτα του διαμερίσματος μετά βίας να συγκρατεί τις φουρτούνες που ξεσπούν μέσα του – κι αυτό, γιατί δεν υπάρχει πια κατώφλι∙ δεν υπάρχει το στοιχείο της μετάβασης, δεν υπάρχει πρόλογος, προοίμιο, εισαγωγή. Τα χωλ κρίθηκαν περιττά, και οι αρχιτέκτονες έδωσαν έμφαση στο σαλόνι». Ένα σχόλιο στην ομογενοποίηση της σύγχρονης ζωής, στην έλλειψη χρόνου να συλλογιστείς, να καταλαγιάσεις, να αδιαφορήσεις, να παθιαστείς.
Το χωλ είναι ένας χώρος μετάβασης από τον μέσα εαυτό στον έξω κόσμο, από το συλλογικό και δημόσιο στο ιδιωτικό και οικείο. Η κατάργησή του καταργεί το ενδιάμεσο ανάμεσα στο δημόσιο και το ιδιωτικό. «Πάντα το χωλ απορροφά τους κραδασμούς, ένα μέρος του θράσους, της αμηχανίας και της απαιδεψιάς, αφαιρεί και ανακόπτει την ορμή του άλλου». Το χωλ καθορίζει, είτε υπάρχει είτε δεν υπάρχει. Όταν απουσιάζει, ίσως να καθορίζει ακόμα περισσότερα. Στο πυρήνα της γραφής της Χανδρινού, νομίζω πως βρίσκεται αυτός ο μεταιχμιακός χώρος και χρόνος ανάμεσα σε αυτό που έγινε και σε αυτό που θα γίνει, ανάμεσα στο έξω και το μέσα, ανάμεσα στον βίο και στη φαντασίωσή του, ανάμεσα στον ήχο και τη σιωπή, στο ειπωμένο και στο ανομολόγητο, στην υπόσχεση και στην αθέτηση, στη δυνατότητα και την έλλειψή της, στο ολοκληρωμένο και το ανολοκλήρωτο.
Με δουλεμένο ύφος, γλώσσα λεπταίσθητη, πυκνή, πολυεπίπεδη, μια πολύ ιδιαίτερη συγγραφική φωνή.
Βιβλιο - φιλικά της Αυγής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου