Ο νεαρός Ρίτσος

της Μαρίας Τσαγκαράκη, φιλολόγου (*)
 Η Λέσχη Ανάγνωσης του Συνδέσμου Φιλολόγων Μεσσηνίας έχει ήδη παρουσιάσει δύο βιβλία του φίλου καθηγητή Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Γιώργου Ανδρειωμένου, το Αναζητώντας τον «άλλο» Κάλβο και το Ο Παλαμάς και η πολιτική, με τα οποία πραγματικά μας είχε ξαφνιάσει ευχάριστα αναδεικνύοντας άγνωστες πτυχές των δύο μεγάλων ποιητών μας. Συνεχίζοντας αυτή την παράδοση, στην εκπνοή του 2018 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος το βιβλίο Γιάννης Ρίτσος: Πρώιμα ποιήματα και πεζά, με το οποίο επιβεβαιώνεται η ικανότητα του Γ. Ανδρειωμένου να ερευνά, να μελετά, να συμπεραίνει και να φέρνει στο φως άγνωστες πληροφορίες για μεγάλους και σημαντικούς ποιητές, όπως ο Γιάννης Ρίτσος, για τους οποίους θα είκαζε κανείς ότι όλα έχουν ειπωθεί και όλα έχουν ερευνηθεί. Το παρόν βιβλίο είναι μια υποδειγματική μελέτη για τα νεανικά χρόνια του Γιάννη Ρίτσου και τα πρώιμα γραπτά του. Καλύπτει τη λογοτεχνική του παραγωγή, τη δεκαετία 1924-1934, πριν εκδώσει την πρώτη του ποιητική

Ξενια Καλαϊτζίδου, Δύο ποιήματα

Η βιομηχανική ζώνη

Να τη πάλι.
Η βιομηχανική ζώνη
στωικά σκίζει την παγερή ομίχλη
με τους γερανούς της.
Μια σάπια μάζα:
θρυμματισμένα κεραμίδια,
στράντζες, αντλίες, τόρνοι,
(σε όλα αυτά δε βάζαμε διαστάσεις
σύμφωνα με τα πρότυπα της ISO;)
ζωές ανθρώπων—
γεμίζουν απόβλητα τώρα
όπως αυτά τα εγκαταλειμμένα σπίτια
και οι άδειες στοές με ταμπέλες βιοτεχνιών.
Τη γύφτικη φούστα της ρακοσυλλέκτριας
φοράει η βιομηχανική ζώνη.

Κριτική της λογοτεχνίας και διαδίκτυο

Η λογοτεχνική κριτική, όπως την ξέραμε από τον 19ο αιώνα μέχρι και πριν από μερικά χρόνια (αλλά και όπως εν μέρει συνεχίζεται στις ημέρες μας), δεν είναι κάτι έξω από τη λογοτεχνία: ανήκει σ’ αυτήν αφού τη θέτει προ οφθαλμών επί οργανικής σχεδόν βάσεως. Λογοτεχνία και κριτική απευθύνονται σ’ ένα λιγότερο ή περισσότερο υποψιασμένο κοινό, που παρακολουθεί συστηματικά την κίνηση των βιβλίων, αλλά, ας το σημειώσουμε, και σε μιαν ευρύτερη αναγνωστική κοινότητα, που έρχεται μόνο κατά περίσταση σε επαφή με τα τεκταινόμενα. Ανάμεσα σε αυτό το ευρύτερο ή στενότερο κοινό και τη λογοτεχνία τοποθετείται η κριτική, αναλαμβάνοντας τον ρόλο του διαμεσολαβητή. Στρέφοντας το βλέμμα προς τον αναγνώστη, η κριτική θα τον προτρέψει ή θα τον αποθαρρύνει από το να διαλέξει ένα βιβλίο, θα δώσει κάποια κλειδιά για την αποκρυπτογράφηση της

“Τοπικοί Τροπικοί”-Μάριου Χατζηπροκοπίου

“Τοπικοί Τροπικοί”, Εκδόσεις Αντίποδες 2019: Ο νέος κεραυνός στην καταιγίδα των βιβλίων της ελληνικής ποίησης, το πρώτο ποιητικό βιβλίο του Μάριου Χατζηπροκοπίου. Έσεισε ο Δίας την Αιγίδα του και ο ουρανός της ελληνικής ποίησης τους τελευταίους μήνες ταράχτηκε: Κεραυνός και το βιβλίο του Μάριου, αλλά όχι εν αιθρία. Χρόνια τώρα πολλοί από εμάς έχουμε παρακολουθήσει τον Μάριο να εκφέρει σε περφόρμανς, με διάφορους τρόπους, υπό μορφή διάλεξης, υπό μορφή αναπαράστασης, κομμάτια από αυτό που σήμερα συνθέτει τους Τοπικούς Τροπικούς, κι έχουμε μαγευτεί, γιατί ο Μάριος εκτός των άλλων είναι φοβερός περφόρμερ. Το μεγάλο στοίχημα λοιπόν ήταν ακριβώς ετούτο: πώς θα γίνει γραπτό κείμενο, βιβλίο, αυτό που πριν διαμοιραζόταν ως προφορική εκφορά και υπόδυση.

ΤΟ ΧΕΡΙ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ-Λούαν Τζούλις

από την συλλογή "γυμνός", Τόπος 2017

ΤΟ ΧΕΡΙ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ

Απ' τα πολλά χαϊδέματα
κατσαρά
είχα τα μαλλιά.
Μα απ' τη στιγμή που πήρε
το δρόμο της φυγής,
ξεκίνησαν να πέφτουν
σαν πρώιμο φθινόπωρο.

Συνεχίζουν ακόμα, όμως
για δυο πράγματα είμαι σίγουρος:
Για την ύπαρξή της στην αριστερή μου πλευρά
και για τα λιγοστά μαλλιά μου
που ακόμα περιμένουν
αυτό το κουρασμένο χέρι.

Το μέλι της ειρωνείας

Δεν γράφω για τον συγκινησιακό απόηχο του μεγάλου βιώματος, ούτε για τη λέξη που αυτονομείται και υπερβαίνει τον κόσμο. Γράφω για τη Λίτσα, που κοιμάται με τις άηχες πατούσες της στο αριστερό μου χέρι». Τι περισσότερο να πούμε, όταν η ίδια η συγγραφέας περιγράφει τόσο καλά το συγγραφικό της εγχείρημα; «Χωρίς φιλολογία, χωρίς λόγια περιττά» (αλλά με μια ιδιαίτερη ροπή προς τη μεταφορά και την πολυσημία), εκδρομεύς με πλήρη εξάρτυση στους τόπους όπου την «παραμονεύει εκδικητικά η γλώσσα», «ραίνει με μέλι» τις «άφωνες, γραπτές λέξεις» της. Ολόκληρο το βιβλίο της είναι η αποθέωση της γλώσσας, εξάλλου. Είναι, βεβαίως, ένα βιβλίο υβριδικό, με

Νίκος Λάζαρης | III ποιήματα

(I)
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ
Θα περάσει κι αυτή η νύχτα δεν θα περάσει
μέσα στις κρυμμένες γωνιές του ονείρου,
με τα φίλτρα που αλλάζουν συνεχώς
των χρωμάτων την αίσθηση,
τα όρια που μετακινούνται, τα κάδρα
τα κουρασμένα μας είδωλα·
θα περάσει κι αυτή η νύχτα δεν θα περάσει
τρίβοντας τις πλευρές της στα σώματά μας,
κρατώντας τα μάτια μας ανοιχτά
και τα χέρια μας δεμένα,
γράφοντας σε παλιές βιντεοκασέτες
την αγωνία των ψυχών μας
πάνω στα βρεγμένα πεζοδρόμια, στις πιτσαρίες,
στις αίθουσες του μπόουλινγκ,
στ’ αόρατα τζάμια των ζαχαροπλαστείων,
με το άρωμα των γιασεμιών γύρω
τα δέντρα που πνίγονται στην υγρασία,
θα περάσει κι αυτή η νύχτα
δεν θα περάσει.

ο ο ο 

Jazra Khaleed, Από το “Ρέκβιεμ για τη Χομς”

Ω κόσμε, δες αυτή την πόλη!
Πιο απονήρευτη απ’ την Γκερνίκα,
πιο γενναία απ’ τη Φαλούτζα,
πιο σοφή απ’ την Αλεξάνδρεια
πιο ισοπεδωμένη απ’ τη Δρέσδη˙
πόλη ορφανή από μάνα και πατέρα,
από ανατολή και δύση,
πόλη χωρίς φούρνο,
χωρίς μελάνι,
χωρίς ρούχο λευκό˙
εδώ το ρύζι πωλείται με το γραμμάριο,
εδώ οι μανάδες ταΐζουν τα μωρά τους αλατόνερο,
εδώ η ζωή έχει χάσει τη μυϊκή της δύναμη.

*Από την επερχόμενη συλλογή “Ρέκβιεμ για τη Χομς” από τις όχι και τόσο τυπικές εκδόσεις «Αμείλιχτος». Το βιβλίο είναι δίγλωσσο και τη μετάφραση στα αγγλικά έχει κάνει ο Peter Constantine. Τα εύσημα για το εξώφυλλο στη Nadja Kara. (Όλα αυτά σύμφωνα με τον εκδότη Σωτήρη Λυκουργιώτη).

Το κόσκινο |

Προπληρωμένη παράσταση-Γιώργος Χ. Θεοχάρης

Στέκει σιωπηλή στη μέση του δρόμου.
Διαπερνά το στέρνο της το συρματόσχοινο
που καταλήγει στο ανοξείδωτο άγκιστρο του Χρόνου.

Ο άντρας ισορροπεί στο συρματόσχοινο.
Διατρέχει τη διαδρομή επιδέξια.

Κάθε φορά που περνά απ’ το στέρνο της
εκείνη δένει ένα λευκό κορδελάκι
στην άκρη του κονταριού ισορροπίας.

Ώσπου να ξανακάνει ο ισορροπιστής τη διαδρομή
έχει στεγνώσει στην άκρη της κορδέλας
το αίμα.

Όσες φορές την κοιτάζει βαθιά μέσ’ στα μάτια
ένα λευκό λουλουδάκι ανθίζει στο στήθος της.

Γιώργος Χ. Θεοχάρης, Πλησμονή οστών, Μελάνι 2018.

ΟΙ ΔΙΔΥΜΕΣ-Πόπη Αρωνιάδα

Μελόδραμα με «happy-end» θα χαρακτήριζα αυτό το καλογραμμένο βιβλίο που ξεχειλίζει από συγκίνηση και επιμέλεια για τη σωστή δοσολογία του κοινωνουμένου φορτίου έτσι που να μην στομώσει η περιέργεια του αναγνώστη κι η αισθητική ηδονή να μην τον «λιγώσει». Σπανίως απορροφώμαι από την ανάγνωση ευανάγνωστων μυθιστορημάτων, ειδικά όταν τα έχουν γράψει φίλοι που τους ήξερα ως ποιητές. Υπάρχει πάντα μια καχυποψία απέναντι στην αυτοαναφορικότητα και στον εμφανή ναρκισσισμό πολλών σύγχρονων ποιητικών «σωμάτων». Όμως ο καθένας πλάθει τη δική του, προσωπική μυθολογία κι όλη αυτή η προσπάθεια είναι κατ’ αρχήν κι εξ ορισμού «καλλιτεχνική», αφού προϋποθέτει γνώση (έμφυτη, έστω) των αφηγηματικών τεχνικών, μα πάνω απ’ όλα τη γνήσια ανάγκη να συναρπάσουν τον ακροατή-αναγνώστη τους που κατείχαν οι παλιοί

Ένα τραγούδι δρόμος: «Ζητάτε να σας πω» – Αττίκ

Στο βιβλίο «Μια Ιστορία…ένα τραγούδι» ο Ηρακλής Ευστρατιάδης περιγράφει:

Το «Ζητάτε να σας πω» λέγεται ότι γράφτηκε από τον Αττίκ μέσα σε πέντε λεπτά, ένα βράδυ, κατά την διάρκεια της παράστασης στη περίφημη «Μάνδρα» του. Ο Αττίκ είχε γράψει για έναν από τους μεγάλους του έρωτες και τη δεύτερη σύζυγό του, την ηθοποιό Μαρίκα Φιλιππίδου, η οποία αργότερα τον εγκατέλειψε, το τραγούδι «Είδα μάτια», που υπήρξε πολύ μεγάλη επιτυχία στην εποχή του.

…Ένα βράδυ, η Μαρίκα Φιλιππίδου πήγε στη «Μάνδρα» του Αττίκ με τον καινούργιο της συνοδό, τον ίλαρχο τότε και περιζήτητο νέο των Αθηνών Σταμάτη Μερκούρη (λίγο πριν γίνει μπαμπάς της Μελίνας).

«Φανταστική νουβέλα»-Μιχαήλ Μήτρα

«Ο Μιχαήλ Μήτρας δεν µοιάζει να ακολουθεί τη µόδα και να σαλπίζει το τέλος της λογοτεχνίας. Το µήνυµά του είναι το γλωσσικό πρόβληµα µιας εποχής όπου η πολυπλοκότητα και χαοτικότητα των µεγαλουπόλεων καθιστούν τον άνθρωπο ανίκανο να συλλάβει την κατάστασή του. Με αυτή την έννοια τα κείµενα [του βιβλίου] είναι αντιπροσωπευτικά µιας εποχής και διεκδικούν τη θέση τους στους αναγκαίους πειραµατισµούς της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας.» [ΚΡΙΤΩΝ ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑ∆ΗΣ]

Διαβάστε εδώ ολόκληρη τη «Φανταστική νουβέλα», από το βιβλίο «Μηχανή Αναζήτησης [πεζο-γραφήματα]»:
https://store.fairead.net/nefeli/mitras-mixani

Αφιέρωμα στη Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης στη Pella TV με τον ποιητή Ηλία Τσέχο

Την Τετάρτη 20 Μαρτίου 2019 και ώρα 15.00' και την Πέμπτη 21-3-2019 και ώρα 19.00' θα προβληθεί από την εκπομπή "Μια φωτογραφία μια ιστορία", με την ευκαιρία και της έκδοσης του 12ου βιβλίου του "Ελεύθερες εξορίες" 2019 σε ψηφιακή έκδοση, ελεύθερης ανάγνωσης, η ζωή και το ποιητικό έργο του Ηλία Τσέχου που ζει στο Βέρμιο, στις παιώνιες και το φαράγγι της Κράστας στο Γιαννακοχώρι Νάουσας. Καλεσμένοι στην εκπομπή είναι ο ίδιος ο ποιητής και ο διδάκτορας Πολιτικών Επιστημών Σίμος Ανδρονίδης, που είναι και μελετητής της Νέας Ελληνικής Ποίησης.

Εντευκτήριο: νέο τεύχος

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ (2 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1911-18 ΜΑΡΤΙΟΥ 1996) Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ ΝΟΣΤΟΥ

Ευτυχία Αλεξάνδρα Λουκίδου

Οι Λατίνοι στα παλιά ηλιακά ωρολόγια χάραζαν την επιγραφή «Sine sole sileo», δηλαδή «Χωρίς ήλιο σιωπώ». Κάτι ανάλογο, όπως ειπώθηκε, δεν θα αποτελούσε τολμηρότητα αν χαρασσόταν ως επιγραφή στο σύνολο της ποίησης του Ελύτη. Ο «ηλιοπότης», όπως αυτοχαρακτηρίζεται στο Άξιον Εστί, θα ήταν ένα επίθετο που οπωσδήποτε θα του άρμοζε, αποδίδοντας έτσι και το πυρηνικό στοιχείο της ποίησής του, κάτι που εύγλωττα προκύπτει και από τους τίτλους των συλλογών του: Ήλιος ο πρώτος, Παραλλαγές πάνω σε μια ηλιαχτίδα, Φωτόδεντρο, Ήλιος ο ηλιάτορας.
«Τον ήλιο», θα μας πει στα Ανοιχτά Χαρτιά, «τον έπλαθα όπως ο πεινασμένος το ψωμί στον ύπνο του». Σε αντίθεση με το σεφερικό φλέγμα, με το ενίοτε ψυχρό αγγλοσαξονικό προσωπείο, ο Ελύτης, σαφέστατα εξωστρεφής, σάρκινος και φυσιοκρατικός, καταθέτει έναν λόγο αίθριο αλλά και χρησμικό, στο πλαίσιο του οποίου ένας ολόκληρος θίασος λέξεων καθιστά τη φωτοπλαστικότητα καθοριστικό στοιχείο της ποιητικής του. 

Ἄν­της Ρο­δί­της: Ἀ­να­πτύσ­σον­τας πο­λι­τι­σμό

ΙΑ ΦΟΡΑ ἦ­ταν ἕ­να κρά­τος, ποὺ δὲν ἔ­νι­ω­θε καὶ τό­σο κα­λὰ μὲ τὸν ἑ­αυ­τό του. Οἱ συγ­γρα­φεῖς του, οἱ ποι­η­τές του, οἱ καλ­λι­τέ­χνες του, ποὺ θὰ μπο­ροῦ­σαν νὰ ἐν­το­πί­σουν τὸ «λά­θος», τὴν ἀ­σθέ­νεια τέ­λος πάν­των ποὺ τα­λαι­πω­ροῦ­σε τοὺς πο­λί­τες του ὥ­στε νὰ ἀ­να­ζη­τη­θεῖ τὸ κα­τάλ­λη­λο φάρ­μα­κο, ἦ­ταν ἄ­φαν­τοι. Δὲν βρί­σκον­ταν που­θε­νά, λὲς κι ἄ­νοι­ξε ἡ γῆ καὶ τοὺς κα­τά­πι­ε. Βέ­βαι­α ὑ­πῆρ­χαν, ἀλ­λὰ ἔ­με­ναν κλει­σμέ­νοι στὰ σπί­τια τους, περ­νοῦ­σαν πο­λὺ και­ρὸ σὲ ὑ­πό­γεια μὲ μυ­στι­κὲς εἰ­σό­δους, σὲ κρη­σφύ­γε­τα, φύ­τευ­αν πυ­κνοὺς καλ­λω­πι­στι­κοὺς θά­μνους καὶ τρο­πι­κὰ δέν­δρα μὲ ἀγ­κά­θια στὶς αὐ­λές τους γιὰ νὰ μὴν φτά­νει κα­νεὶς εὔ­κο­λα στὴν πόρ­τα τοῦ σπι­τιοῦ τους.

       Ἡ μό­νη πα­ρη­γο­ριὰ τῶν πο­λι­τῶν ἦ­ταν νὰ δεί­χνουν στοὺς του­ρί­στες κά­τι κα­τά­λοι­πα ἑ­νὸς πα­λιοῦ πο­λι­τι­σμοῦ τους, ἔρ­γα τῶν «ἔν­δο­ξων προ­γό­νων» τους, ἔ­λε­γαν, καὶ κόρ­δω­ναν σὰν γύ­φτι­κα σκε­πάρ­νια!

Τέ­ζιου Κό­ουλ (Teju Cole): Ἑ­πτὰ δι­η­γή­μα­τα γιὰ μὴ ἐ­παν­δρω­μέ­να ἀ­ε­ρο­σκά­φη

1. Ἡ κα Ντά­λα­γου­έϊ εἶ­πε πὼς θὰ τὰ ἀ­γο­ρά­σει ἡ ἴ­δια τὰ λου­λού­δια. Ἕ­να χτύ­πη­μα μὲ στό­χο πι­θα­νο­λο­γού­με­νη τρο­μο­κρα­τι­κὴ δρα­στη­ρι­ό­τη­τα ἰ­σο­πέ­δω­σε τὸ ἀν­θο­πω­λεῖ­ο.
2. Λέ­γε με Ἰ­σμα­ήλ. Ἤ­μουν νέ­ος σὲ ἡ­λι­κί­α στρά­τευ­σης. Κά­η­κα ζων­τα­νὸς τὴ μέ­ρα τοῦ γά­μου μου. Οἱ γο­νεῖς μου εἶ­ναι ἀ­πα­ρη­γό­ρη­τοι.
   

Δ. Παπανικολάου: Πολεμήστε τον φασισμό, ξεκινώντας από δίπλα σας

Τα εν οίκω είναι περισσότερο παρά ποτέ εν δήμω. Πίσω από τα δράματα και τις χαρές που παίζονται στους κλειστούς τοίχους των σπιτιών μας, ενυπάρχει μια υπόγεια δυναμική που επηρεάζει τους πάντες. Τι ψάχνουμε στις μέρες μας και ποιον; Τι ρόλο παίζει η οικογένεια στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία; Κατ’ επέκταση: πόσο συντηρητικοί είμαστε ή, αντίστοιχα, πόσο έτοιμοι να δεχτούμε τη διαφορετικότητα, το «άλλο» ή το απωθημένο που κουβαλάμε. Η συζήτηση με τον αναπληρωτή καθηγητή Νεοελληνικών Σπουδών και εταίρο του Κολεγίου St Cross στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Δημήτρη Παπανικολάου, αποδείχθηκε αρκούντως αποκαλυπτική για τα υπόγεια ρεύματα που διατρέχουν την κοινωνία μας και τις δικές μας -ενός εκάστου- συναισθηματικές και ταυτοτικές συντεταγμένες. Ζητήματα με τα οποία ο ίδιος ασχολήθηκε ενδελεχώς στο τελευταίο του βιβλίο «Κάτι τρέχει με την οικογένεια/έθνος, πόθος και συγγένεια στην εποχή της κρίσης» (εκδ. Πατάκη). 

Νίκος Λάζαρης [Χαρούμενος πόνος]

Σωτήρης Παστάκας, Νήσος Χίος, Εκδόσεις Πλανόδιον, Αθήνα 2002

Εκείνος είναι ένας ώριμος άντρας γύρω στα σαράντα, επιτυχημένος επαγγελματικά και καταξιωμένος κοινωνικά, που ζει μια ήσυχη τακτοποιημένη ζωή, η οποία του εξασφαλίζει, φαινομενικά τουλάχιστον, αυτοπεποίθηση και σιγουριά. Εκείνη είναι μια νεαρή, φλεγόμενη γυναίκα που σφύζει από νιάτα και ομορφιά. Εκείνος είναι παντρεμένος, αλλά με εμφανή τα ίχνη της φθοράς και της κόπωσης από τα δεσμά του πολύχρονου έγγαμου βίου. Εκείνη είναι ελεύθερη,

Το παιχνίδι και τα επί μέρους

Γράφει η Ασημίνα Ξηρογιάννη //

Δημήτρης Χαρίτος «Τα τριακόσια εξήντα πέντε και το ένα για τα δίσεχτα χρόνια» (Ιδιωτική μυθολογία), εκδ. Κίχλη, 2017

Μετά τους αριστουργηματικούς «Αφαντους», μια όμορφη ποιητική σύνθεση με ελκυστικό θέμα,ο Δημήτρης Χαρίτος επανέρχεται με ένα εκτενές βιβλίο που περιέχει επιγράμματα κυρίως παρά ποιήματα με την τρέχουσα έννοια του όρου. Πνευματικότητα, σαρκασμός στα σημεία, διάχυτη σοφία, γλωσσική ακρίβεια, λεπτοί χειρισμοί είναι μερικά χαρακτηριστικά του βιβλίου. Δεν το διαβάζεις εύκολα, δεν μπορείς αβίαστα να προσπεράσεις. Είναι μια αίσθηση ότι πρέπει να επιστρέφεις ξανά και ξανά προκειμένου να γευτείς τους καρπούς που σου προσφέρονται.

«Τα τριακόσια εξήντα πέντε και το ένα για τα δίσεχτα χρόνια» λοιπόν με τον δυνατό υπότιτλο «Ιδιωτική μυθολογία».