Διευρύνοντας το προσωπικό βίωμα

Ελενα Μαρούτσου

 Επιμέλεια: Μισέλ Φάις 

Η Ερνό στο «Γεγονός», αφηγούμενη την έκτρωση την οποία αποφάσισε να κάνει στα είκοσι τρία της, αναζητά, όπως και στα υπόλοιπα βιβλία της, τον δικό της «χαμένο» χρόνο και προσπαθεί να τον ανασυστήσει. Γνώρισα την Ανί Ερνό (Νόμπελ Λογοτεχνίας 2022) μέσα από το βιβλίο της Τα χρόνια, ένα πρωτότυπο αφήγημα που έχει κατακτήσει μοναδική θέση στη γαλλική λογοτεχνία, κι έκτοτε

αναζητώ με μεγάλο ενδιαφέρον παλαιότερες και νεότερες εκδόσεις βιβλίων ετούτης της ξεχωριστής συγγραφικής φωνής. Γεννημένη το 1940, η Ερνό παρουσιάστηκε στα γράμματα το 1974 με το βιβλίο Οι άδειες ντουλάπες βασισμένο στην αυτοβιογραφία, όπως και αυτά που έμελλε να ακολουθήσουν. Στον Τόπο (1983) και την Ντροπή (1997) η συγγραφέας μιλάει για τους γονείς της, ενώ κέντρο της αφήγησης αποτελεί η μητέρα της στα βιβλία της με τίτλο Μια γυναίκα (1988) και Δεν βγήκα από τη νύχτα μου (1997). Το περιβάλλον της πρωταγωνιστεί τόσο στο Ημερολόγιο του έξω (1993), όσο και στην Εξωτερική ζωή (2000). Το 2000 εκδόθηκε και το ανά χείρας βιβλίο, το Γεγονός, στο οποίο η Ερνό, πιστή στο πρόγραμμα αποτύπωσης διαφόρων πτυχών της ζωής της, αφηγείται την -παράνομη τότε- έκτρωση που έκανε σε νεανική ηλικία. «Μέσα από τούτη την αφήγηση, ο χρόνος γίνεται δράση και με παρασέρνει άθελά μου. Τώρα ξέρω ότι είμαι αποφασισμένη να φτάσω μέχρι τέλους, όποιο κι αν είναι το τίμημα, όπως ήμουν και τότε, στα είκοσι τρία μου, όταν έσκισα τη γνωμάτευση του γιατρού. Θέλω να βυθιστώ ξανά σε κείνη την περίοδο της ζωής μου, να μάθω τι υπήρχε εκεί. Αυτή η εξερεύνηση θα αποτελέσει το υφάδι μιας αφήγησης, της μόνης ικανής να αποδώσει ένα γεγονός που δεν ήταν τίποτε άλλο πέρα από χρόνος που κυλούσε εντός και εκτός μου». Η Ερνό στο «Γεγονός», αφηγούμενη την έκτρωση την οποία αποφάσισε να κάνει στα είκοσι τρία της, αναζητά, όπως και στα υπόλοιπα βιβλία της, τον δικό της «χαμένο» χρόνο και προσπαθεί να τον ανασυστήσει. Ο αναγνώστης παρακολουθεί κατά πόδας την περιπέτεια της νεαρής Ερνό από τη στιγμή που πήρε στα χέρια της τη διάγνωση μέχρι την ανάνηψη από την επέμβαση και την επιστροφή της στο σπίτι. Σημαντικοί σταθμοί η απόπειρα της κοπέλας να προκαλέσει αποβολή με μια βελόνα πλεξίματος, καθώς και η ακόλουθη μυστική επίσκεψη σε μια νοσοκόμα η οποία της τοποθέτησε έναν καθετήρα που κι αυτός απέτυχε να φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί ως εργαλείο καταγραφής της επίπονης αυτής εμπειρίας τον ρεαλισμό και τη συναισθηματική αποστασιοποίηση. Και εξηγεί την επιλογή της στις ίδιες τις σελίδες του βιβλίου: «Δεν θέλω δάκρυα και κραυγές απελπισίας να χαρακτηρίζουν το κείμενο για τον απλούστατο λόγο ότι σπανίως χαρακτήριζαν την τότε ζωή μου. Αυτό που θέλω κυρίως είναι να μείνω όσο πιο κοντά γίνεται στην αίσθηση μιας σταθερής ροής δυστυχίας, όπως μου τη μετέφεραν η ερώτηση μιας φαρμακοποιού και η θέα μιας βούρτσας μαλλιών πλάι στη λεκάνη με το νερό όπου μουσκεύει ένας καθετήρας. Γιατί η αναστάτωση που νιώθω ξαναβλέποντας κάποιες εικόνες, ξανακούγοντας κάποια λόγια, δεν μπορεί να εξομοιωθεί με αυτό που αισθάνθηκα τότε, είναι απλώς μια συγκίνηση της γραφής: εννοώ: κάτι που επιτρέπει την πράξη της γραφής και αποτελεί ένδειξη της αλήθειας της». Παρότι η κοινωνική διάσταση της άμβλωσης -τόσο απρόσμενα επίκαιρη ξανά λόγω της απαγόρευσής της σε πολλές Πολιτείες της Αμερικής- είναι παρούσα, δεν συνιστά το κέντρο της αφήγησης. Οι κοινωνικές αιχμές, ευδιάκριτες μεν, στέκουν σε δεύτερο πλάνο, καθώς η προσοχή της συγγραφέως επικεντρώνεται σε ένα δύσκολο εγχείρημα: τη μετατροπή του βιώματος σε λέξεις με τη συνδρομή των αισθήσεων και των συναισθημάτων, αλλά πάντα με απώτερο στόχο την «αλήθεια». Η αλήθεια αυτή δεν εξαντλεί βέβαια την ισχύ της στο «εγώ» της αυτοβιογραφίας. Εχοντας υιοθετήσει η ίδια τον όρο «απρόσωπη αυτοβιογραφία», επιχειρεί να διευρύνει το βίωμά της με τρόπο ώστε να μην αφορά μόνο ένα πρόσωπο, το δικό της, αλλά κάθε πρόσωπο που θα σκύψει πάνω στο κείμενό της. Αν το δει κανείς από αυτή τη σκοπιά, ο τίτλος Το γεγονός δεν έχει επιλεγεί μόνο για να εκφράσει το «ανείπωτο» της έκτρωσης, ούτε σημαίνει την αναγωγή της σε κεντρικό ή, αντίθετα, σε ένα «απλό» γεγονός της ζωής. Κατά τη γνώμη μου έχει επιλεγεί με βάση την αρχή που διέπει όλο το έργο της Αρνό: την αποπροσωποποίηση του βιώματος ώστε ο κάθε αναγνώστης να το νιώσει στο πετσί του. 

https://www.efsyn.gr/tehnes/ekdoseis-biblia/anoihto-biblio/364201_dieyrynontas-prosopiko-bioma