Ευγενία Μπογιάνου
Η συλλογή του Γιάννη Τσίρμπα «Όσο περιμένεις να συμβεί» αποτελείται από δεκατρία διηγήματα που εστιάζουν στις διαπροσωπικές ερωτικές σχέσεις
Εννέα χρόνια μετά, αφήνοντας πίσω του την πολιτικοκοινωνική ματιά και τον πυκνό στακάτο λόγο που τον έκαναν να ξεχωρίσει με τη νουβέλα «Η Βικτώρια δεν υπάρχει», ο Γιάννης Τσίρμπας γράφει τη συλλογή «Όσο περιμένεις να συμβεί», η οποία αποτελείται από δεκατρία διηγήματα που εστιάζουν στις διαπροσωπικές ερωτικές σχέσεις.
Στο σύνολο των διηγημάτων έχουμε έναν πρωτοπρόσωπο άντρα αφηγητή ο οποίος βρίσκεται μπροστά σε κάποιο τέλμα, σε κάποιο αδιέξοδο ή ένα σημείο καμπής και προσπαθεί, αφουγκραζόμενος τους άλλους αλλά και μην διστάζοντας να αποκαλύψει τις ρωγμές του, δίχως όμως δραματικούς τόνους, αντιθέτως με μια αποστασιοποιημένη συγκίνηση που αυτοπαρατηρείται, να συμβιβαστεί με τις ματαιώσεις του. Γιατί ο κόσμος του Τσίρμπα είναι ένας κόσμος ματαιώσεων. Ένας κόσμος απωλειών, νοσταλγίας, μοναξιάς, φαντασιώσεων και ήττας. Ένας κόσμος όπου μάλλον δεν συμβαίνει αυτό που περιμένεις. Και τα μόνα όπλα για να αντιμετωπίσεις τη ματαίωση είναι εντέλει το χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός.
Τα καλύτερα κείμενα της συλλογής είναι αυτά στα οποία ο συγγραφέας μιλάει για τον έρωτα -προβληματικό ή ακυρωμένο, γιατί πόσο ενδιαφέρον μπορεί να έχει ένας ευτυχισμένος έρωτας;-, επικεντρώνοντας τη ματιά του σε κάτι άλλο· σε κάποια λεπτομέρεια ή κάποιο τρίτο πρόσωπο. Στο «Μια τίμια συνθήκη» ο αφηγητής θυμάται έναν αλλοτινό έρωτα. «Όχι νοσταλγία, θλίψη» λέει. Αφηγούμενος από το στατικό ασφαλές παρόν του, αναπολεί όχι την παρουσία της αγαπημένης του αλλά την απουσία της.
«Διψάει και φεύγει να φέρει νερό και για τους δυο μας. Μένω μόνος και χαζεύω τους γλάρους που μας ακολουθούν και βουτάνε πότε πότε στα απόνερα που αφήνει το πλοίο. Αυτή ακριβώς είναι η στιγμή της θλίψης τόσα χρόνια πριν». Τόσα χρόνια μετά διαβρώνει ακόμα η θλίψη. Στο «Πενταράκια εξαράκια» ο προβληματικός έρωτας καθρεφτίζεται θαρρείς πάνω στην καμπούρα του γκριζομάλλη λαχειοπώλη. Στο διήγημα «Χάρτες», το εναρκτήριο της συλλογής και σίγουρα από τα καλύτερα αυτής, η υπερσύγχρονη σκούπα με την υψηλή νοημοσύνη αδυνατεί να προσαρμοστεί στα στενότερα πλαίσια της καινούργια ζωής του ιδιοκτήτη της, παραμένοντας προσηλωμένη σε μια προηγούμενη πραγματικότητα. Με δυο λόγια και δίχως δράμα, βρισκόμαστε μπροστά στην ψυχική ερημιά που ακολουθεί έναν χωρισμό.
Ενηλικίωση
Μια άλλη «κατηγορία» διηγημάτων είναι αυτά της πορείας για την ενηλικίωση. Ήρωες στην εφηβική ή στην παιδική ηλικία, εκστασιασμένοι από το ξύπνημα του σώματος και των αισθήσεων, σαν μαγεμένοι από την «ανακάλυψη» του άλλου φύλου, χαμένοι από χέρι συνήθως λόγω των καταστάσεων αλλά και της δικής τους ατσαλοσύνης, προσπαθούν να ανακαλύψουν ή να εφεύρουν έναν εαυτό με τον οποίο θα μπορέσουν να πορευθούν. Ο «Ανεμιστήρας» είναι υπόδειγμα υπαινιγμού, όπου το άγχος μπροστά στο «επίτευγμα» της ερωτικής συνεύρεσης δίνεται με τον πιο πλάγιο και τρυφερό τρόπο.
Υπάρχουν, όμως, και διηγήματα που δεν λειτουργούν τόσο, δίνοντας έτσι την εντύπωση μιας άνισης συλλογής. Το «Α, ρε Τζένιφερ» είναι έξυπνο -ίσως παραπάνω από ό,τι χρειάζεται-, αλλά μοιάζει σαν μιαν ανεκδοτολογική καταγραφή που σκοπό έχει να εντυπωσιάσει. Στη «Σούπα» οι χαρακτήρες -ιδίως οι γυναικείοι- μένουν μετέωροι δίχως να ολοκληρώνονται, δίχως να πείθουν με κάποια αλήθεια, και η γλυκόπικρη αίσθηση κάπως εκβιάζεται. Στο «Σιδερένια πνευμόνια» ο Τσίρμπας καταπιάνεται με το θέμα της ερωτικής αφύπνισης ενός νέου με αναπηρία. Όμως η σκιά του Σωτήρη Δημητρίου πέφτει αναπόφευκτα πάνω του και η σύγκριση μαζί του αποδυναμώνει το όποιο αποτέλεσμα.
Αυτοσαρκασμός
Αντιθέτως, στο «Οι εποχές του χωρίς» απογειώνει την έννοια του αυτοσαρκασμού, καθώς βλέπουμε τον ήρωα να αφηγείται τα κατορθώματά του, ερωτευμένος ολοκληρωτικά και κατ’ αποκλειστικότητα με τον εαυτό του. Ο Τσίρμπας, με γρήγορη, λιτή, κοφτερή, κινηματογραφικής κοπής γραφή, επιστρατεύοντας το χιούμορ και την ειρωνεία, αποδομεί μέσω της ακραίας διακωμώδησης μια αναγνωρίσιμη υπαρκτή «αντρική κατάσταση», γράφοντας παραγράφους όπως η παρακάτω: «Το απολαμβάνω αυτό το κατούρημα. Βλέπω μακριά τον κάμπο σαν ένα τεράστιο ποδοσφαιρικό γήπεδο, ένα απέραντο γκαζόν. Βγάζω τη γλώσσα μου στους καμπίσιους κάτω, ελπίζοντας ότι κάποιος χωριάτης μακριά θα με δει και θα παρεξηγηθεί, και θα το πει στους συγχωριανούς του, που θα προσβληθούν, και ένα ολόκληρο χωριό θα με κυνηγάει με τα αγροτικά για να ξεπλύνει την τιμή του».
Ο Τσίρμπας, ξεκινώντας από το σημείο όπου πρωτοσυναντάμε τους ήρωές του, εκεί γύρω στα σαράντα, και γυρνώντας αντίστροφα τον χρόνο προς τα πίσω, καταφέρνει να δημιουργήσει μια σπονδυλωτή ιστορία ενηλικίωσης. Ακροβατώντας διαρκώς ανάμεσα στο γελοίο και στο τραγικό, ξεγυμνώνει πτυχές του αντρικού ψυχισμού με ατόφια συγκίνηση, αιχμηρό σαρκασμό και τρυφερότητα.
INFO
Γιάννης Τσίρμπας, «Όσο περιμένεις να συμβεί»
Εκδόσεις Gutenberg
Σελίδες: 125
Τιμή:7 ευρώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου