Henrik Ibsen, Ποιήματα (Μετάφραση-επίμετρο: Γιώργος Πολυχρόνης)

Στην πινακοθήκη

1.

Κάποιο δαιμόνιο στην καρδιά μου ζει,
και σ’ ώρες ζοφερές με καταβάλλει –
είτε στη μέση της ζωής που θάλλει,
είτε στου ξύπνιου ονείρου τη σιγή.

Κι ό,τι μου ψιθυρίζει μες στο αυτί,
σαν νεκρική καμπάνα μου ηχάει:
κρύο, νεκρό, λες, στόμα με φιλάει –
των ξωτικών η φάρα είναι φριχτή!

Ύπουλα λόγια λέει: «Αφού το ξέρεις:
ανούσιες οι προσπάθειές σου πλέρια.
Θεό και δημιουργία πια δεν πιστεύεις·

ένα κενό μονάχα μες στο στήθος φέρεις·
τα ιδανικά, ψηλά που σημαδεύεις,
αντί για αστέρια, πλάνα πεφταστέρια!»

4.

Μες στην πινακοθήκη ένα πρωί
κατάνυξη απ’ τα έργα μ’ είχε πιάσει,
που χέρια προπατορικά έχουν πλάσει
αιώνια ν’ απεικονίζουν μια ζωή.

Τι αίσθημα στον νου και στην ψυχή!
Σαν να κοπάζει εδώ η τρικυμία,
και με μια κίνηση ήσυχη, απαλή,
τα κύματα, λες, γυρνούν στην παραλία.

Τι ’ναι η σιγή μες σ’ ένα απλό ξωκλήσι
όπου ο πιστός λαός, ευλαβικά,
μπαίνει μ’ επίγνωση ενός αγίου τόπου,

πλάι στη σιγή αυτή, που εδωδά
κάθεται σα δροσιά στο νου μου, κι όπου
το πνεύμα τη σφραγίδα του έχει αφήσει;

5.

Πόθεν η μέθη που με πιάνει πάντα
σ’ άχρονων έργων τη συνομιλία;
Να ’ναι η φανταχτερή πολυχρωμία,
ή τα τρανά ονόματα στη λεζάντα;

Όχι – το αίσθημα είναι, ότι εδώ
νιώθει η ψυχή την παντοδυναμία,
την πίστη πέρα απ’ το παπαδαριό
(μια σκέψη όχι δίχως δυσκολία).

Ναι, το θεό εδώ νιώθω που ‘ναι εντός μου,
με έμπνευση μεμιάς πλημμυρισμένος
την ομορφιά σαν αντικρίζω εμπρός μου:

η θεία σκέψη ’ναι αυτή, πραγματωμένη,
και στέκω με ψυχή αναπτερωμένη,
κι απ’ την αμφιβολία λευτερωμένος.

8.

Στης τέχνης το βασίλειο –θυμήσου–
μονάχα η μορφή ’ναι που μετράει·
έχε, σ’ αυτά που ο σκάλδος τραγουδάει,
στο πώς, όχι στο τι, την προσοχή σου.

Ο καλλιτέχνης τι σκεφτόταν, πλάι
στο έργο που ’χει αφήσει, ωχριά.
Θα σ’ ανεβάσουν στ’ ουρανού τα χάη
μονάχα υπανάπτυκτα φτερά;

Ναι, η μορφή, και μόνο η μορφή,
εκείνο που η φαντασία πιάνει
να καθαγιάσει ως τέχνημα μπορεί.

Πάντοτε την μορφή να την τιμάς!
Μονάχα αυτή –ποτέ μην το ξεχνάς–
τους στίχους σου ποιήματα έχει κάνει.

(1859)

 

Στίχοι

Ζωή σημαίνει: να παλεύεις
με τους δαίμονες εντός σου·
ποίηση: να δικαστεύεις
πάνω από τον εαυτό σου.

(1878)

 

*****************************************************************************

 

Ο Νορβηγός Henrik Ibsen (1828 – 1906) θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους δραματικούς συγγραφείς της παγκόσμιας λογοτεχνίας και ένας από τους σημαντικότερους ανανεωτές του θεάτρου μετά τον Shakespeare. Αν και κάποια από τα πιο γνωστά του έργα είναι γραμμένα σε στίχο (όπως ο Πέερ Γκυντ), το αμιγώς ποιητικό του έργο είναι πολύ λιγότερο γνωστό. Επιλέξαμε να μεταφράσουμε εδώ κάποια σονέτα από τη σειρά «Στην πινακοθήκη» («I Billedgalleriet»), όπου ο συγγραφέας καταπιάνεται με τη σημασία της μορφής στην τέχνη, καθώς και ένα μικρό τετράστιχο, που απλά τιτλοφορείται «Στίχοι» («Et Vers»), όπου συμπυκνώνει την ποιητική του. Αν και συμβουλευτήκαμε το πρωτότυπο, οι μεταφράσεις έγιναν κυρίως με βάση την γερμανική μετάφραση του Ludwig Fulda (1903) και την αγγλική μετάφραση του John Northam (1986).

Σημειώσεις:

Πινακοθήκη: η Βασιλική Πινακοθήκη (ή Πινακοθήκη Παλαιών Δασκάλων) στη Δρέσδη, την οποία επισκέφτηκε ο Ibsen το 1852.

Σκάλδος: οι σκάλδοι ήταν κάτι σαν βόρειοι αοιδοί, αν και συνήθως ήταν ποιητές-πολεμιστές, των οποίων τα τραγούδα εξυμνούσαν άλλα ηρωικά κατορθώματα.

Δαιμόνιο, δαίμονες: στο πρώτο ποίημα το «δαιμόνιο» είναι ένα είδος ξωτικού (svartalf), στο τελευταίο πρόκειται για τα τρολ (troll) της νορβηγικής μυθολογίας, τα οποία μεταφράσαμε ως «δαίμονες».

https://www.poiein.gr/2023/02/03/henrik-ibsen-%cf%80%ce%bf%ce%b9%ce%ae%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b1-%ce%bc%ce%b5%cf%84%ce%ac%cf%86%cf%81%ce%b1%cf%83%ce%b7-%ce%b5%cf%80%ce%af%ce%bc%ce%b5%cf%84%cf%81%ce%bf-%ce%b3%ce%b9%cf%8e%cf%81%ce%b3/