Επανακυκλοφορεί η συλλογή διηγημάτων «Ο θησαυρός των αηδονιών» (εκδ. Κίχλη) τού δεξιοτέχνη της μικρής φόρμας Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλου
Από τις εκδόσεις Κίχλη επανακυκλοφορεί άλλο ένα κομψοτέχνημα μινιμαλιστικής γραφής του Η. Χ.
Παπαδημητρακόπουλου. Πρόκειται για τη συλλογή διηγημάτων «Ο θησαυρός των αηδονιών» που είχε πρωτοκυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη το 2009, διανθισμένη, τότε όπως και τώρα, με τα λεπταίσθητα σχέδια της Εύης Τσακνιά που τόσο πολύ ταιριάζουν με το ύφος και το ήθος των αφηγήσεων του συγγραφέα.Βραβευμένος με το Βραβείο Ιδρύματος Πέτρου Χάρη της
Ακαδημίας Αθηνών το 2010 και με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Γραμμάτων για το
σύνολο του έργου του το 2015, ο Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλος από την πρώτη του
εμφάνιση στα γράμματα το 1973 με την «Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη» μέχρι και
σήμερα υπηρετεί ακούραστα και με διαρκώς ανανεωμένη διάθεση τη μεγάλη του αγάπη
για το διήγημα. Μικρά, εξαιρετικά λιτά αφηγήματα, όπου πίσω από τον φαινομενικά
συνειρμικό λόγο υπάρχει πάντοτε μία έντεχνη, αρχιτεκτονημένη με μεγάλη ακρίβεια
και διαύγεια κατασκευή, που υπηρετεί πάντα έναν συγκεκριμένο θεματικό πυρήνα,
από τον οποίο όμως πηγάζουν και άλλα πολλά, δευτερεύοντα ίσως, ζητήματα, που
όλα μαζί δημιουργούν το περίτεχνο όλον.
Οι φαινομενικά ασήμαντες λεπτομέρειες ενίοτε αποκτούν
βαρύνουσα σημασία και γίνονται η αφορμή για να αναδειχθούν τα μικρά και τα
ασήμαντα και για να αποκτήσουν φωνή και υπόσταση τα αφανή. Πολλές φορές δε η
αρχική λεπτομέρεια ή το αντικείμενο γύρω από το οποίο πλέκεται η αφήγηση παύει
να βρίσκεται στο επίκεντρο και ο συγγραφέας μάς οδηγεί με υπαινικτικά,
ασύλληπτης κομψότητας βήματα και χρησιμοποιώντας πάντα μια μείξη ωραίων ελληνικών
με εκφράσεις στην καθαρεύουσα σε ένα σημείο όπου καραδοκούν το απροσδόκητο, το
τυχαίο, το εφήμερο, ένα είδος καθημερινής μαγείας που μόνο ο σεσημασμένος
παρατηρητής μπορεί να εισπράξει. Κι όλα αυτά χωρίς ίχνος διδακτισμού, αλλά
πάντα με μια παιγνιώδη ειρωνική διάθεση που δεν αρέσκεται στη σοβαροφάνεια αλλά
που βρίθει σοβαρότητας και η οποία προσπαθεί να πει κάτι καθολικό, μιλώντας
θεωρητικά μόνο για τον εαυτό της.
Στιγμιότυπα ζωής παρακολουθούμε στον «Θησαυρό των αηδονιών»,
ακριβώς όπως στο διήγημα «Λιούμπιτελ 2»: Η «πάμφθηνη ρώσικη μονοοπτική ρεφλέξ»
την οποία αγοράζει ο αφηγητής έναντι 225 δραχμών το 1962, κι ενώ υπηρετεί από
υπίατρος έως επίατρος στην Καβάλα, του επιτρέπει, παρόλο που είναι εξαιρετικά
δύσχρηστη αλλά εντέλει αποτελεσματική, να κάνει αναδρομή στην προηγούμενη ζωή
του. «Οι φωτογραφίες της μακρινής εκείνης εποχής μου επιτρέπουν σήμερα να
θυμηθώ μερικούς σταθμούς της περασμένης μου διαδρομής: στην πραγματικότητα, με
ρυμουλκούν εκεί» λέει. Έτσι και ο Παπαδημητρακόπουλος μας ρυμουλκεί προς τον
προπολεμικό Πύργο της χαμένης παιδικής ηλικίας («Η δεκαοχτούρα»), αλλά και προς
τη βιωμένη σπαρακτική μοναξιά των αρχών της δεκαετίας του 1950
(«Πρωτοχρονιά!»), εκεί όπου τα αντικείμενα όπως η φωτογραφία του ξαδέλφου που
χάθηκε στον Εμφύλιο («Πλασμώδιο falciparum») ή το καλάθι μιας παλιάς
μοτοσικλέτας («Αντιπαροχή») γίνονται τα σύμβολα ενός κόσμου που σιγά σιγά
εγκαταλείπεται και εγκαταλείπει και ο οποίος αφήνει μόνο αχνά ίχνη, τα οποία
καθώς ο χρόνος κυλάει σβήνουν και αυτά. Είναι πιο πικρός ο Παπαδημητρακόπουλος
στον «Θησαυρό των αηδονιών». Υποχωρεί κάπως το χιούμορ και τη θέση του παίρνει
μια αίσθηση ματαιότητας, ανοίκειου και ερημιάς. Μια αίσθηση ερήμωσης, όπου ο
παλιός κόσμος ερειπώνεται ανεπαισθήτως. Και δεν είναι μόνο η νοσταλγία. Υπάρχει
και αυτή. Είναι συστατικό στοιχείο της γραφής του. Αλλά και μια αίσθηση πως το
παλιό επικαλύπτεται από κάτι άλλο, που είναι ευτελές και ψεύτικο. Πάντως και
εδώ, όπως και σε όλο το έργο του, η φαινομενικά απλή ιστορία που ξετυλίγεται
αρχικά περικλείει και μία άλλη πιο σύνθετη, πιο σκοτεινή, η οποία λειτουργεί
υπόγεια και υπαινικτικά και που πάντοτε επιφυλάσσει μια μικρή ρωγμή για το
φινάλε.
Από τις ωραιότερες σελίδες του βιβλίου οι πέντε ολιγοσέλιδες
ιστορίες υπό τον γενικό τίτλο «Παιδαριώδεις ιστορίες» και μότο τους στίχους του
Χρίστου Ρουμελιωτάκη: «Λύκε, λύκε δεν πιστεύω/ ό,τι κι αν μου λες,/ ξέρω ότι
είσαι μόνος/ και τα βράδια κλαις...». Πρόκειται για πέντε μικρές ιστορίες με
ζώα, τα οποία όμως συμπεριφορικά έχουν ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά. Με
απαράμιλλη ευαισθησία και μια οξεία ευθύβολη πένα ο Παπαδημητρακόπουλος μας
εμποτίζει με την απελπισία των ανυπεράσπιστων πλασμάτων. «Εμένα έσφαξες» λέει η
Αργυρώ στον χασάπη που σφάζει τον χοίρο με μία και μόνο κίνηση ενώ εκείνος,
συνηθισμένος να συμπεριφέρεται σαν παιχνιδιάρα γάτα, το μόνο που αναζητούσε
ήταν τα χάδια του. Μια εντύπωση παραλόγου, βίας και ανείπωτης θλίψης. Έτσι
κλείνει η συλλογή.
Μετρ της μικρής φόρμας ο Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλος,
συνεχιστής της μεγάλης διηγηματογραφικής μας παράδοσης, σημείο αναφοράς ο ίδιος
για κάθε επίδοξο διηγηματογράφο.
INFO:
Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλος, «Ο θησαυρός των αηδονιών»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου