της ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ ΜΑΚΗ
Ευτυχία-Αλεξάνδρα Λουκίδου
Ο θυρωρός των ημερών
Κέδρος, 2022
Ποιος είναι τελικά «ο θυρωρός των ημερών»; Είναι αυτός που
ελέγχει και μετρά τα περάσματα του χρόνου όπου «όλα αρρωσταίνουν βήχοντας» (σ.
9); Στη νέα ποιητική συλλογή της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου με τον
προαναφερθέντα τίτλο η ποιήτρια αναμετράται μαζί του εναγωνίως, γνωρίζοντας ότι
το χρέος δεν θα της χαριστεί και πως η ίδια θα μετασχηματίζει τα συμβάντα με
εργαλείο τη δεξιότητα να οργανώνει τις λέξεις, λειτουργώντας ως
ενορχηστρώτρια. Ο θυρωρός των ημερών
είναι παρών σε ολόκληρο το ποιητικό σώμα, χρησιμοποιείται εξάλλου και ως τίτλος
του πρώτου ποιήματος της συλλογής. Καθώς οι αναγνώστες έρχονται αντιμέτωποι/ες
με τις κατακλυσμιαίες εικόνες των ποιημάτων, αφού και η ίδια «η ποίηση είναι
κατακλυσμός» που συχνά παραπέμπει σε έναν κόσμο παραπλήσιο με αυτόν της Αλίκης
στη χώρα των θαυμάτων. Η Λουκίδου δεν στοχάζεται απλώς για τον αδηφάγο θυρωρό
των ημερών, των ωρών, του χρόνου, των ανθρώπινων ζωών αλλά ενδύεται η ίδια τον
ρόλο αυτό. Άλλωστε ο θυρωρός παραπέμπει και στον θάνατο που παραμένει
υπαινικτικά παρών σε κάθε συνθήκη. Η ποιήτρια επανατοποθετείται σε όσα
συμβαίνουν στην ίδια, αλλά και σε
αγαπημένους της συγγραφείς, ποιητές/τριες, συνομιλώντας ποικιλοτρόπως μαζί
τους. Η φοβική διαπίστωση πως «τελειώνει ο χρόνος των μορφών» δεν αναφέρεται
μόνο σε ένα οριστικό τέλος, αλλά περισσότερο αναδεικνύει διλήμματα συνεχή για
τη σχέση των ποιητών/τριών στον χρόνο, τις μεταποιήσεις και μετασχηματισμούς
κάθε μορφής στο μνημονικό τοπίο των λέξεων, όπου όλα μπορούν να ανατραπούν και
να συνυφανθούν εκ νέου.
Σε κάνω, Σίλβια…
Το ωραίο σου κεφάλι
σαν βουρκωμένο σύννεφο
μέσα από την κουζίνα με κοιτά.
Βιρτζίνια, δεν ακούγεσαι…
Αχ, πόσο ρυθμικά, σχεδόν χορευτικά
οι φυσαλίδες ανεβαίνουν.
Σου έχω πετρούλες σαν ζαχαρωτά
στου κασμιρένιου σου παλτού τις τσέπες
λιώνεις εσύ θριαμβευτικά
μα εκείνες παραμένουν.
(σ. 22)
Παράλληλα χωρίς περιττά ελεγειακά στοιχεία η ποιήτρια
στοιχειοθετεί τον ποιητικό χώρο στον οποίο κινείται. Η «Αγία Ερημία» συνδέεται
με μια γυναίκα που περιμένει σε κήπο, υπομένοντας βίαιες παραβιάσεις χωρίς
αντίσταση όταν κάποιος «ράβει με σταυροβελονιά το στόμα της» (σ. 10). Κι εδώ η
συνομιλία τους είναι έννοια κομβική, στην οποία η Λουκίδου τοποθετείται με ωμό
ρεαλισμό, διαχωρίζοντας την επιθυμία από την πράξη. Ταγμένη στην Ερημία των δρόμων
τής απευθύνει προσευχές με επίγνωση πως η απόσταση ίσως και να οδηγεί ισότιμα
σε συναντήσεις και ενέδρες.
Κανείς δεν ισχυρίζεται πως δεν συνομιλεί κατάβαθα.
Νυχθημερόν προσεύχεται στην Ερημία των δρόμων.
(σ. 10)
Οι ποιητικές
συνθέσεις της Λουκίδου παραπέμπουν σε διαρκή tableaux vivants. Η ποίηση γίνεται
εργαλείο καταγραφής, μνημονικής και συναισθηματικής, θραυσμάτων υλικού χρόνου,
παλίμψηστα που το πραγματικό είναι προέκταση του ονειρικού. Όλα όσα εντάσσει η
δημιουργός στο ενεργό σύμπαν των λέξεων διατηρούν τη διλημματικότητά τους,
γίνονται μια ολόκληρη Ήπειρος στην οποία η εύπεπτη νοσταλγία δεν είναι αρεστή
και όλα μπορούν να αλλάξουν ανά πάσα στιγμή (σ. 20).
Η σταθερότητα και η ασφάλεια παραμένει κάτι ουτοπικό που
έρχεται και φεύγει. Εκτός από τη φιγούρα του θυρωρού υπάρχει στο υδάτινο
στοιχείο και η μορφή του Θαλαμηπόλου που φέρνει ξανά στο προσκήνιο τη Σύλβια
Πλαθ και τη Βιρτζίνια Γουλφ, όπως προειπώθηκε. Και στην περίπτωση αυτή
κατασκευάζονται νέες συνομιλίες τις οποίες η Λουκίδου μπορεί να επαναφέρει και
να μιλήσει με όλους και όλες που επιθυμεί: τον Άσμπερρυ, τους ήρωες του Μπέκετ,
τα σπίτια, τους δρόμους και τα στέκια κι «ας μείνουν ανεντόπιστες οι απαντήσεις»
(σ. 33). Στις διαρκείς διλημματικές και συχνά οξύμωρες συνθήκες της
συγκεκριμένης ποιητικής διαδρομής διατηρείται συχνά το έντονα θεατρικό και
κινηματογραφικό στοιχείο, τα σκηνικά και τα πρόσωπα αλλάζουν διαρκώς,
διαπερνώντας τις ιστορικές συνθήκες, συνδυάζοντας τον ρεαλισμό με τη φαντασία.
Έτσι υπάρχουν διαφορετικοί σκηνοθέτες και η ποιήτρια άλλοτε παρακολουθεί,
άλλοτε είναι η ίδια σκηνοθέτρια ή ηθοποιός. Η εναλλαγή των θέσεων ορίζει
ρευστές υποκειμενικότητες και εκδοχές και ενισχύει τη θεατρικότητα ως
επιτελεστικό στοιχείο. Δεν είναι ποτέ βέβαιο ποιος μπαίνει ή ποιος βγαίνει από
πού και πού καταλήγουν οι περιπλανήσεις στον χρόνο, τον τόπο, τις σχέσεις, την
ποίηση και την τέχνη. Η χρήση της μυθολογίας παραμένει ενεργή, ενώ η ποιήτρια
αισθάνεται σαν «γοργόνα γερασμένη σε ενυδρείο σαλονιού» (σ. 48). Ωστόσο σε μια
άλλη εκδοχή ήταν άγγελος. Ακόμα και κάτω από αυτές τις συνθήκες του
εγκιβωτισμού δηλώνει:
Θα μείνω εδώ
να διασώζω στο ένα μου πτερύγιο
του ώμου τα φτερά
που ουδέποτε ανοίξανε.
(σ. 49)
Ό,τι είναι οριακό, ό,τι μπορεί να τοποθετηθεί σε μια
μεταιχμιακή τραμπάλα ή να οριστεί ως απόκρημνο πιθανότατα να λειτουργεί
προκλητικά και να κατασκευάζει νέες οπτικές με «ανοιχτά φινάλε». Στο ποίημα
«Συνομιλία με ποιητή του απόκρημνου» η απόδοση της συγκεκριμένης
ιδιότητας/ταυτότητας στον ποιητή διατηρεί και το σαρκαστικό της στοιχείο, αφού
η ανάγκη αυστηρών κατατάξεων και ιεραρχήσεων διακωμωδείται, ενώ η δομή του
ποιήματος σε μορφή ερωταπαντήσεων επιτείνει την αίσθηση της ειρωνείας και δεν
καταλήγει στην επιθυμητή απάντηση εκ μέρους του ποιητή, αλλά μένει κενή.
— Δηλώσατε πως σας τρομοκρατεί
το στοίχημα του έξω χώρου.
Υπάρχει κάτι, άραγε, που σας αρέσει;
— Πάντα μου άρεσαν τα ανοιχτά φινάλε.
Είναι άλλη ικανοποίηση όταν δολοφονείται η ερμηνεία.
(σ. 72)
Αυτή «η δολοφονία της ερμηνείας» μπορεί μεν να συντηρεί
πολλές διαφορετικές εκδοχές ενεργές, αλλά από την άλλη σε κάποιες στιγμές του
βιβλίου δημιουργεί έναν κορεσμό, κάνοντας επίπονη την αφομοίωση τόσων
διαφορετικών εκδοχών και εικόνων. Στο έργο της Λουκίδου φυσάει «ο αιθέρας των
ξεχασμένων διαμελισμών» (στίχος από ποίημα του Άσμπερρυ, σ. 79) και όλα
ανασυντίθενται με ενδιαφέροντες όρους και τρόπους. Όπως σημειώνει η ίδια
επιλογικά «Η ρυθμική της γλώσσας μόλις ξεκίνησε ν’ απλώνεται απ’ το σαλόνι στα
δωμάτια. Πιο μεταδοτική από κάθε πανδημία» (σ.88).
ΚΩΣΤΟΥΛΑ ΜΑΚΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου