«Το ποδόσφαιρο μπορεί να λειτουργήσει ως εργαστήριο δημοκρατίας»

https://www.efsyn.gr/tehnes/ekdoseis-biblia/462210_podosfairo-mporei-na-leitoyrgisei-os-ergastirio-dimokratias

«Το ποδόσφαιρο μπορεί να λειτουργήσει ως εργαστήριο δημοκρατίας»

Λένα Κυριακίδη

Ο συγγραφέας του απολαυστικού βιβλίου «Αλλάζοντας τον κόσμο με μια μπάλα» (Εκδ. Διόπτρα),

καθηγητής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Τάλιν και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, εξηγεί γιατί από τους Ζαπατίστας στο Μεξικό μέχρι τις γυναίκες στο Ιράν είναι πολλοί απ' όσους αγωνίζονται στον κόσμο, οι οποίοι διεκδικούν, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα να παρακολουθούν ποδόσφαιρο.

Θα μπορούσε το ποδόσφαιρο να αλλάξει τον κόσμο; Η πρώτη μου σκέψη αρνητική, παρότι γέννημα-θρέμμα των γηπέδων. Αναθεώρησα διαβάζοντας το απολαυστικό βιβλίο του Βασίλη Κωστάκη «Αλλάζοντας τον κόσμο με μια μπάλα» (Εκδ. Διόπτρα), το οποίο από την αρχή της εβδομάδας και μέχρι το Σάββατο παρουσιάζεται σε διαφορετική γειτονιά της Αθήνας κάθε απόγευμα.

Ενα βιβλίο για τον βασιλιά των σπορ και την κοινωνική αλλαγή, στο οποίο ο Βραζιλιάνος Σόκρατες συναντά τον Νίτσε, ο Καμί και η Λεγκέν τις ντρίμπλες ενός μικρού Ζαπατίστα και τα γκολ του Μέσι. Ενα βιβλίο γεμάτο συναρπαστικές ιστορίες, που θέλουν σίγουρα να διαβάσουν οι λάτρεις του αθλήματος αλλά και όσοι μέσα από την αντίσταση και τη δημιουργία παλεύουν για ένα καλύτερο αύριο. Αφού ο Κρόιφ δεν πατένταρε την περίφημη «στροφή» του, γιατί να αφήσουμε τις παγκόσμιες ελίτ να πατεντάρουν μέχρι και τον ήλιο για τη μεγιστοποίηση των κερδών τους; Μια καλή ιδέα δίνει μέσα από τις απαντήσεις του ο πολυπράγμων συγγραφέας, καθηγητής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Τάλιν και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.

● Πώς μπορεί το ποδόσφαιρο να γίνει δύναμη ελπίδας και απελευθέρωσης;

Το ποδόσφαιρο μπορεί να γίνει δύναμη ελπίδας και απελευθέρωσης όταν αντιμετωπίζεται ως χώρος συλλογικής έκφρασης. Οπως έδειξε η Democracia Corinthiana στη Βραζιλία, το ποδόσφαιρο μπορεί να λειτουργήσει ως εργαστήριο δημοκρατίας, όπου οι παίκτες και η κοινότητα του συλλόγου συμμετέχουν ισότιμα στη λήψη αποφάσεων. Μέσα από μια παιδαγωγική του θάρρους, όπως την εφάρμοσε το ίδρυμα του Αβοριγίνου John Moriarty, τα παιδιά μαθαίνουν να σκέφτονται κριτικά και να αναπτύσσουν ενσυναίσθηση. Το ζητούμενο δεν είναι η νίκη αλλά η συλλογική δημιουργία και έκφραση. Οταν αφαιρέσουμε το όνομα του σκόρερ από τον πίνακα αποτελεσμάτων, αναγνωρίζουμε ότι κάθε γκολ είναι προϊόν συλλογικής προσπάθειας. Ετσι το ποδόσφαιρο γίνεται χώρος όπου μπορούμε να βιώσουμε και να προβάρουμε έναν διαφορετικό κόσμο.

● Στο βιβλίο περιγράφεις στιγμές αντίστασης στον χώρο του αθλητισμού και πετυχημένα εγχειρήματα για κοινά αγαθά κ.ά. Ακόμα και αν οι επαγγελματίες της μπάλας και άλλων χώρων στέλνουν μήνυμα ενάντια σε φαινόμενα αδικίας, ακόμα και εάν οι πολίτες έχουν αναπαραστάσεις από συλλογικές προσπάθειες εκδημοκρατισμού, δεν ακολουθούν παρόμοιους δρόμους για σειρά παραγόντων. Τι άλλο θεωρείς κομβικό για να συνειδητοποιήσει ο καταπιεσμένος ότι το παιχνίδι γυρίζει;

Η συνειδητοποίηση έρχεται όταν οι καταπιεσμένοι/ες βρουν τις λέξεις και τις έννοιες για να περιγράψουν την κατάστασή τους. Χρειάζεται πρώτα να κατανοήσουν βαθιά τη θέση τους και μετά να φανταστούν εναλλακτικές. Η αλλαγή ξεκινά από τη συνειδητοποίηση ότι δεν είμαστε μόνες και μόνοι - υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι που αγωνίζονται, από τους Ζαπατίστας στο Μεξικό μέχρι τις γυναίκες στο Ιράν που διεκδικούν το δικαίωμα να παρακολουθούν ποδόσφαιρο.

Υπάρχουν επιτυχημένα παραδείγματα αντίστασης και δημιουργίας εναλλακτικών, από την Democracia Corinthiana και τις αυτοοργανωμένες ομάδες στο ποδόσφαιρο μέχρι τα ψηφιακά κοινά, όπως το GNU/Linux. Η επανάσταση ενάντια στην αδικία και την εκμετάλλευση είναι ένας εποικοδομητικός τρόπος να δώσουμε νόημα στη ζωή μας. Η ελπίδα, λοιπόν, γεννιέται όταν συνειδητοποιούμε ότι η αλλαγή δεν είναι μόνο επιθυμητή αλλά και εφικτή.

● Τι κοινό μάς διδάσκουν τα παραδείγματα από τομείς της παραγωγής, της τεχνολογίας και της εκπαίδευσης για ένα εναλλακτικό παραγωγικό φαινόμενο;

Τα παραδείγματα από διαφορετικούς τομείς αναδεικνύουν τρεις θεμελιώδεις αρχές. Πρώτον, η καινοτομία και η δημιουργία ανθούν όταν βασίζονται στη συνεργασία και το μοίρασμα της γνώσης. Από τους αγρότες του L'Atelier Paysan που σχεδιάζουν συλλογικά τα εργαλεία τους, την κοινότητα του LibreSpace που δημιουργεί τεχνολογίες διαστημικής έρευνας μέχρι τις κοινότητες που κατασκευάζουν ανεμογεννήτριες μικρής κλίμακας, βλέπουμε ότι οι άνθρωποι μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τους μέσα από την αυτονομία και την αλληλεγγύη.

Δεύτερον, τα παραδείγματα αυτά μας δείχνουν ότι οι άνθρωποι παράγουν για πολλούς λόγους πέρα από το χρηματικό κέρδος. Οπως ακριβώς κάποιος ή κάποια παίζει ποδόσφαιρο πρωτίστως για τη χαρά του παιχνιδιού, έτσι και οι συνεισφέροντες στο GNU/Linux ή τη Wikipedia δημιουργούν κυρίως επειδή βρίσκουν νόημα στη διαδικασία, μαθαίνουν, επικοινωνούν και προσφέρουν στην κοινότητα.

Τρίτον, καταδεικνύουν ότι η παραγωγή μπορεί να οργανωθεί με τρόπο που να σέβεται τα όρια του πλανήτη. Οταν η παραγωγή είναι προσανατολισμένη στις πραγματικές ανάγκες και όχι στη μεγιστοποίηση του κέρδους, μπορούμε να έχουμε πιο βιώσιμα αποτελέσματα. Αυτή η πράξη και το όραμα των κοινών μάς δείχνει ότι ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός στο εδώ και το τώρα - ένας κόσμος όπου η παραγωγή οργανώνεται δημοκρατικά, η γνώση ρέει ελεύθερα και η τεχνολογία τίθεται στην υπηρεσία του κοινού καλού.

● Τι προσφέρει το μοντέλο της ανοιχτής τεχνολογίας, που παρέχει αυτονομία και έχει πολύ μικρότερο οικονομικό και σίγουρα κοινωνικό κόστος; Ηρθε στην επικαιρότητα τώρα λόγω της μεγάλης ανόδου του DeepSeek στην τεχνητή νοημοσύνη.

Το μοντέλο της ανοιχτής τεχνολογίας προσφέρει πολύ περισσότερα από απλή μείωση του κόστους ανάπτυξης. Η πραγματική του αξία έγκειται στη δυνατότητα για ουσιαστικό δημοκρατικό έλεγχο της τεχνολογίας. Οταν ο κώδικας είναι ανοιχτός, η κοινότητα μπορεί να εξετάσει, να κατανοήσει και να βελτιώσει τον τρόπο με τον οποίο τα συστήματα διαμορφώνουν την ανθρώπινη γνώση και έρευνα.

Η άνοδος του DeepSeek έχει φέρει αυτό το ζήτημα στο προσκήνιο, αν και είναι πολύ νωρίς για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα για την περίπτωσή του. Παρότι το χαμηλό κόστος ανάπτυξής του είναι εντυπωσιακό, παραμένουν ερωτήματα για το πώς θα εξελιχθεί και αν θα διατηρήσει τον ανοιχτό του χαρακτήρα, δεδομένων και των γεωπολιτικών παραμέτρων. Η ιστορία επιτυχημένων ανοιχτών τεχνολογιών όπως το GNU/Linux, η Wikipedia και το Apache μας διδάσκει ότι η καινοτομία ανθίζει όταν η γνώση ρέει ελεύθερα. Αυτό που διακυβεύεται σήμερα δεν είναι απλώς το κόστος ανάπτυξης, αλλά το ίδιο το μέλλον της τεχνολογικής καινοτομίας και το πώς αυτή θα διαμορφώσει τον κόσμο μας.