Από την αφήγηση στην ανάγνωση (της Βενετίας Αποστολίδου)

Ξαναδιαβάζοντας τη λογοτεχνική αυτοβιογραφία Οι λέξεις του Ζαν – Πωλ Σαρτρ (1964) έπεσα πάνω σε ένα απόσπασμα το οποίο αποδίδει μια παιδική εμπειρία που χάνεται στα βάθη της παιδικής ηλικίας: η μητέρα του μικρού Σαρτρ, ενώ προηγουμένως του αφηγούνταν ένα συγκεκριμένο παραμύθι με νεράιδες, του διαβάζει, για πρώτη φορά, το ίδιο παραμύθι από βιβλίο. Ας δούμε πώς προσλαμβάνει το παιδί τη διαφορά της ανάγνωσης από την -οικεία του – αφήγηση:

Συνέντευξη Ιφιγένεια Σιαφάκα, Εφημερίδα Πελοπόννησος, Γραφείον ποιήσεως, 27.10.2019

Δεν μιμούμαι κάποιον, τουλάχιστον συνειδητά, για να με ονοματίσω επίγονο. Ασφαλώς παρθενογένεση δεν υφίσταται: είμαστε όλα όσα ζήσαμε, ακούσαμε, διαβάσαμε. Είναι ο τρόπος που εξελιχθήκαμε. Ήδη και μόνον με την όποια γλώσσα πορευόμαστε σε ένα πριν από εμάς εφευρεθέν συμβατικό σύστημα σημείων. 
Ας υποθέσουμε ότι έχετε απέναντί σας τον εαυτό σας όταν ήταν παιδί και πρέπει να τον συστήσετε σε άλλους. Τι θα λέγατε; Άλλαξε κάτι από τότε;

Εξόριστος στην πατρίδα του

Ρόνι Μπου Σάμπα (Roni Bou Saba)* 
 Ο Ναζουάν Νταρουίς είναι ένας από τους σημαντικότερους ποιητές του αραβόφωνου κόσμου. Γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ το 1978. Συλλογές και ανθολογίες ποιημάτων του έχουν μεταφραστεί σε είκοσι γλώσσες, μεταξύ αυτών τα αγγλικά, τα ισπανικά, τα γαλλικά και τα ελληνικά. Από το 2014 είναι αρχισυντάκτης στο πολιτιστικό τμήμα της εφημερίδας «Al-Araby Al-Jadeed». Βλέπουμε στην ποίησή σου βαθύ θρησκευτικό συμβολισμό και διακειμενικότητα με τα ιερά βιβλία.
 Γιατί συνδιαλέγεσαι μ’ αυτά;

Παιδική λογοτεχνία και σχολικη αταξία

Της Έλενας Χ. Στανιού*

 Το σχολείο και η οικογένεια αποτελούν το φυσικό περιβάλλον του παιδιού. Σκοπός της οικογένειας είναι η ανατροφή και η παροχή των βασικών στοιχείων που θα βοηθήσουν στην ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού και του σχολείου να μεταδώσει ακαδημαϊκές γνώσεις στο παιδί και να συμβάλλει στην κοινωνικοποίησή του. Η επίτευξη αυτών των στόχων εξαρτάται σε έναν μεγάλο βαθμό από την εύρυθμη λειτουργία της τάξης, η

Ιωάννης Μασμανίδης, ποίημα

Ἀόρατο κουρνιαχτὸ
Σηκώνει ἡ ἀπουσία σου
Ἀσήκωτο
Στό φθινόπωρό μου
Στό χειμώνα τῆς καρδιᾶς

Δὲν ζητᾶ νά κάτσει δίπλα μου
Παίρνει τὴ θέση της δικαιωματικὰ
Σὰν ἀκριβογιὸς παραχα·ι·δεμένος
Μέσα σὲ μιὰ ζηλευτὴ ψυχασθένεια

Ο δικός μου λόγος

Αρχίζω με έναν και μόνο εναρκτήριο λόγο γι’ αυτόν εδώ τον λόγο. Που τον βλέπω ήδη να ξεπροβάλλει λέξη τη λέξη στην οθόνη του υπολογιστή. Σαν τον καρκίνο του αίματος που διεισδύει μέσα από τις φλέβες και τις αρτηρίες σε όλα τα όργανα του ασθενή. Ή σαν τις οχιές που γεννούν τα αβγά τους μες στους καταυλισμούς των προσφύγων, ανάμεσα στις σκηνές, τα χαρτοκιβώτια και τα λοιπά συμπράγκαλά τους. Λέω λοιπόν ότι αυτός εδώ ο λόγος είναι ένας ξένος λόγος, σε ένα ξένο πληκτρολόγιο, σε μια ξένη γλώσσα. Και αν τώρα επιμένει να ηχεί ερήμην των πάντων είναι γιατί θέλει να ξορκίσει τους δικούς του τους καρκίνους και να θειαφίσει τις δικές του τις οχιές ξεκινώντας μοναχικές συνομιλίες με τη σιωπή.

Ηχεί λοιπόν. 

Για τη «Μήνα και άλλες ιστορίες» του Στάθη Ιντζέ – γράφει η Σοφία Πολίτου-Βερβέρη

Στάθης Ιντζές, Η Μήνα και άλλες ιστορίες, εκδ. Κίχλη, Αθήνα 2019.

Η ατμόσφαιρα του συγγραφικού έργου του Στάθη Ιντζέ είναι συνάμα μια ενδιαφέρουσα και ευχάριστη αναγνωστική αφετηρία και τερματισμός.

Στο βιβλίο του Η Μήνα και άλλες ιστορίες, από τις εκδόσεις Κίχλη, διαβάζουμε μικρά κείμενα. Απλά, στρωτά, χωρίς νευρώσεις και φανφάρες, ωστόσο, μεστά, συγκινητικά με ανατροπές και ένα ελληνικό τοπίο-καταφύγιο. Ο τόπος έχει τη δική του μνήμη και ψήγματά της μας διαπερνούν μοιραία.

Διονύσης Καψάλης, «Μεταφράζοντας τα «Σονέτα» του Σαίξπηρ»

Ως έχει ο τίτλος της ανακοίνωσής μου νιώθω ότι είναι θλιβερά ελλιπής. Θλιβερός επίσης -καθότι πρόωρος- είναι και ο απολογισμός: είκοσι πέντε σονέτα, όλα κι όλα, από τα εκατόν πενήντα τέσσερα, όσα φέρουν το όνομα του Σαίξπηρ. Και με αυτό το μελαγχολικό κλάσμα της φιλοδοξίας μου ανά χείρας (της φιλοδοξίας μου, εννοείται, να μεταφράσω κάποτε όλα τα Σονέτα), βρίσκομαι κιόλας να μιλώ για το πώς μετέφρασα˙ να εκλογικεύω ένα εγχείρημα που είναι μόλις στην αφετηρία του και απέναντι στο οποίο -περιττεύει αλλά θα το πω- στέκομαι πάντα σε στάση προσοχής και με αισθήματα ανάμικτα, αισθήματα σαν εκείνα που εκφράζουν στη γλώσσα μας οι διφορούμενες και πολυσθενείς λέξεις δέος και θάμβος.

ΑΓΓΕΛΑ ΓΙΩΤΗ Ο Κάλβος στα ίχνη του «Λογγίνου». Ενας άνθρωπος των γραμμάτων στην Ευρώπη του 19ου αιώνα

ΑΓΓΕΛΑ ΓΙΩΤΗ 
Ο Κάλβος στα ίχνη του «Λογγίνου». Ενας άνθρωπος των γραμμάτων στην Ευρώπη του 19ου αιώνα εκδ. Αντίποδες, σελ. 473
 Το 1889 ο Παλαμάς καθιέρωσε τον Κάλβο ως ποιητή των είκοσι Ωδών που διακατέχεται από υψηλό πατριωτικό πάθος. Σαράντα πέντε χρόνια αργότερα ο Σεφέρης κλόνισε την παραδεδομένη εικόνα, δίδοντας έμφαση στις απορίες που γεννά το καλβικό έργο και το ίδιο το πρόσωπο του ποιητή. Εκτοτε, η εντατική φιλολογική έρευνα μελέτησε πολλές πλευρές της πολυσύνθετης «χασματικής» προσωπικότητάς του – του αυτοεξόριστου, του πολιτικού διανοούμενου, του συγγραφέα ιταλικών τραγωδιών, του δάσκαλου φιλοσοφικών μαθημάτων, του μεταφραστή θρησκευτικών και

Νίκος Μαραντζίδης-Γιατί οι Ελληνες δυσκολευόμαστε στην Ιστορία;

Το 2004 πέρασα μερικές καλοκαιρινές μέρες σε μια αίθουσα της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, διορθώνοντας γραπτά υποψηφίων για τη Σχολή. Στην ίδια αίθουσα διόρθωνε κι ένας φίλος, εξαιρετικός ιστορικός. Μία από εκείνες τις μέρες, σηκώθηκε νευρικά και μου έδειξε ένα γραπτό. Διάβασα: «Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, που άρχισε την 28η Οκτωβρίου 1940...». Γέλασα! Αυτός δεν γελούσε. Δεν επιτρέπεται πτυχιούχος ιστορικού τμήματος (οι υποψήφιοι για την ΕΣΔΔ είναι πτυχιούχοι πανεπιστημίου) να γράφει τέτοια σαχλαμάρα, σχολίασε. Αυτές οι αναμνήσεις ήρθαν στο μυαλό μου μετά το ατυχές (επιεικώς) μήνυμα της υπουργού Παιδείας προς την εκπαιδευτική κοινότητα με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου. Από το μήνυμα απουσιάζουν και τα τρία

Άρης Μπινιάρης: συνέντευξη στον Γρηγόρη Δανιήλ

Γεννημένος στις αρχές της δεκαετίας του ’80, ο Άρης Μπινιάρης μέσα από μια πολύπλευρη θεατρική εκπαίδευση ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα στη θεατρική ζωή της Αθήνας από το 2007 και μετά. Έχοντας ως παρακαταθήκη παραστάσεις που εστίασε αφενός στη μουσικότητα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας (Αντιγόνη, Βάκχες, Πέρσες) και αφετέρου αξιοποιώντας τη μορφή της συναυλιακής θεατρικής αφήγησης (Θείο Τραγί, Το ’21, Ύψωμα 731, Ξύπνα Βασίλη κ.ά.), επανέρχεται στα θεατρικά πράγματα, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, με ένα έργο σε κείμενο, σκηνοθεσία και δραματουργία του ίδιου και πρωταγωνιστές τους Χρήστο Λούλη και Ιωάννα Παππά. Τίτλος της παράστασης
 Ο χορός της φωτιάς, όπου με τη βοήθεια της αφήγησης και της μουσικής επιχειρείται μια «…ποιητική διάθλαση των αληθινών γεγονότων, ώστε να αναδειχθεί ο πανανθρώπινος χαρακτήρας τους», όπως μας εξομολογείται στη συνέντευξη που ακολουθεί. Ο χορός της φωτιάς, μια πολυαναμενόμενη παράσταση ανεβαίνει στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Τι αισθήματα υπάρχουν λίγο πριν από την πρεμιέρα; Δημιουργική αγωνία, αλλά και μεγάλη προσμονή. Πρόκειται για ένα θέμα που με συγκινεί πολύ. Στον Χορό της φωτιάς, η μουσική κι ο λόγος γίνονται όχημα που συντελούν στη Δημιουργία, μια λέξη με κοσμολογικό περιεχόμενο.
Πάνω σε ποιες βάσεις οριοθετήσατε την εν λόγω παράσταση;

Εντευκτήριο: Ιδρυθέν τη 8η Νοεμβρίου 1987

του Γιώργου Κορδομενίδη
 [Το κείμενο αυτό διαβάστηκε στο συνέδριο «Φυτώρια λογοτεχνίας στη Θεσσαλονίκη: Τα λογοτεχνικά περιοδικά της πόλης στον 20ό αιώνα», που οργάνωσε ο Περικλής Σφυρίδης στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης, 18-19 Νοεμβρίου 2005, και περιλαμβάνεται στον ομότιτλο τόμο με τα πρακτικά του συνεδρίου. Το τεύχος του Εντευκτηρίου που κυκλοφορούσε τότε ήταν το Νο 78. Στην παρούσα (ανα)δημοσίευση έγιναν μερικές από τις επιβαλλόμενες προσθήκες.]
 Η ΚΟΥΖΙΝΑ ΤΟΥ ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟΥ
 Θα προτιμούσα, εννοείται, κάποιος άλλος, κάποιος που να βρίσκεται όλα αυτά τα χρόνια αρκετά κοντά στο περιοδικό, ώστε να το γνωρίζει όσο καλά χρειάζεται, και ταυτόχρονα σε απόσταση,

Με αφορμή την πτώση του τείχους του Βερολίνου

(από την συλλογή διηγημάτων "Γιατί πρόδωσα την πατρίδα μου") 
 Το σύνδρομο του τείχους
 Είκοσι και ένα χρόνια από τότε, και να που δύο καινούργιοι φίλοι, ένα ευτυχισμένο ―φαινομενικά τουλάχιστον― ζευγάρι, με ρωτάνε αν είναι ωραία ιδέα να πάνε φέτος το καλοκαίρι στο Βερολίνο’ θα ’ναι η πρώτη τους φορά. Με ρωτάνε αν έχω πάει ποτέ κι εγώ απαντώ ότι βρισκόμουν εκεί τη χρονιά που έπεσε το Τείχος. Θέλουν να μάθουν λεπτομέρειες. Αμ δε… Πώς ν’ αρχίσω και πώς να συνδέσω με κείνη τη μέρα όλα όσα προηγήθηκαν; Πολλές φορές, μια ιστορική στιγμή βιώνεται διαφορετικά απ’ τον καθένα μας, αλλά για όσους ζήσανε εκτός Τείχους η πτώση του είναι μια ιστορική στιγμή βιωμένη μέσα από ταινίες, ντοκιμαντέρ και βιβλία, που αποτυπώνει τη στιγμή της κατάρρευσης αλλά

Η περιπέτεια της προσφυγιάς και η ποιητική της έκφραση

Μια αναγνωστική προσέγγιση του Παύλου Δ. Πέζαρου
 Οι μνήμες είναι ακόμη νωπές από τότε που ξεκίνησε το κακό. Όσοι κατοικούμε σε αυτό τον τόπο, ζήσαμε και εξακολουθούμε να ζούμε την τραγωδία των Σύριων κ.ά. προσφύγων, όταν άρχισαν να καταφεύγουν από τα Μικρασιατικά παράλια στα πλησιέστερα Ευρωπαϊκά εδάφη, στην προκειμένη περίπτωση στα Ελληνικά νησιά, αναζητώντας ασφάλεια και πρόοδο. Τα γεγονότα είναι ευρύτερα γνωστά. Κανείς δεν έμεινε ανεπηρέαστος από τις τηλεοπτικές και φωτογραφικές εικόνες και περιγραφές των αλαφιασμένων ανθρώπων που, κατέφθαναν στις ακρογιαλιές των νησιών,

Ελληνικό σπονδυλωτό μυθιστόρημα: πολλά σε ένα

Γ. Ν. Περαντωνάκης 
Επιμέλεια: Μισέλ Φάις
Το σύγχρονο μυθιστόρημα συνηθίζει να υπονομεύει την αρραγή αφήγηση και επενδύει στην αποσπασματικότητα, την ασυνέχεια και τη σύζευξη ετερόκλητων νημάτων. Αυτό παρατηρείται τόσο στα πιο παραδοσιακά έργα, όπου απλώς ο χρόνος κομματιάζεται με αναλήψεις ή η εναλλαγή τόπου προσπαθεί να συλλάβει ετεροτοπίες και συντοπίες, όσο και στα πιο νεωτερικά που αναιρούν την ίδια τη μυθιστορηματική υφή με ποικίλες μορφές ασύμπτωτων ιστοριών. Στην τελευταία τάση ανήκει το σπονδυλωτό μυθιστόρημα, που δεν είναι νέο, αλλά νέα είναι η σύλληψη της ξεχωριστής υπόστασής του, σε σημείο που πολλοί ξένοι μελετητές να μιλάνε για νέο πεζογραφικό είδος, το οποίο οδηγεί τη λογοτεχνία στο επόμενο επίπεδό της. Στα αγγλικά έχουν κατά καιρούς προταθεί ποικίλοι όροι