Τεύκρος Μιχαηλίδης «Πυθαγόρεια εγκλήματα», εκδ. Ψυχογιός, σελ.285

 Το βιβλίο και ο συγγραφέας του | «Πάντα κατ’ αριθμόν γίγνονται»

Γράφει η Ελένη Γκίκα

 https://www.fractalart.gr/pythagoreia-egklimata/

«Τα μαθηματικά είναι γλώσσα, χωρίς αυτά η ζωή δεν θα ήταν ίδια» ήταν ο τίτλος μιας παλιάς μας συνέντευξης από κουβέντα του ίδιου. Και υπογράφοντας αυτό το σημείωμα αυτόματα σκέφτηκα εκείνο που μας επαναλάμβανε ο μαθηματικός στο σχολείο: τα μαθηματικά είναι τρόπος σκέψης και όποιος δεν τα ξέρει, ποτέ δεν μαθαίνει να σκέφτεται. «Δεν θα μάθετε να σκέφτεστε», μας επαναλάμβανε. Και ακόμα κι εγώ που υπέκυψα αρχικά στη μαγεία τους για να τα εγκαταλείψω (να τα μισήσω σχεδόν) κατόπιν για το χατίρι ενός δασκάλου, τα συναντώ σε κάθε μου βήμα.

Κατά συνέπεια, “Ο Θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ” του Απόστολου Δοξιάδη, “Το θεώρημα του Παπαγάλου” του Ντενί Γκετζ, “Το τελευταίο θεώρημα του Φερμά” του Simon Singh, “Η παραβολή του ασώτου” του Γιάννη Καρβέλη, “Οι άγριοι αριθμοί” του Philibert Schogt, “Ο πόλεμος των μαθηματικών” του Jason Socrates Bardi, “Logicomix” του Απόστολου, “Ποιος σκότωσε τον κύριο Χ;” του Θοδωρή Ανδριόπουλου, “Η αφοσίωση του υπόπτου Χ” του Keigo Higashino, “Ο μέτοικος και η συμμετρία” του Τεύκρου Μιχαηλίδη, “Ο ταξιδευτής των μαθηματικών” του Calvin Clawson, “Ο άνθρωπος που μετρούσε την άμμο” του Gillian Bradshaw, “Το πειραχτήρι των αριθμών” του Enzensberger, Hans – Magnus, “e: Η ιστορία ενός αριθμού” Eli Maor, “Άλγεβρα, ο άγνωστος Χ” Kjartan Poskitt “Ανακαλύπτω τα μαθηματικά” Vorderman, Carol, “ΥΠΟΘΕΣΗ ΡΙΜΑΝ , Η εμμονή με τους πρώτους αριθμούς” του John Derbysire, “Ποιός σκότωσε το σκύλο τα μεσάνυχτα” του Μαρκ Χάντον, “Η ακολουθία της Οξφόρδης” του Guillermo Martinez, η “Η θεά των μικρών θριάμβων” του Γιάνικ Γκράνεκ, “Η Σιωπή της Καμηλοπάρδαλης” του Κάρλο Φραμπέτι, τα “Πυθαγόρεια Εγκλήματα” του Τεύκρου Μιχαηλίδη, ανήκουν σ’ αυτή την ιδιαίτερη και μαγευτική κατηγορία.

Όλα τους συνενώνουν τη μαθηματική σκέψη με το αστυνομικό μυστήριο. Αλλά όσον αφορά τα μυθιστορήματα του Τεύκρου Μιχαηλίδη σ’ αυτά τα δυο, προστίθεται και η ιστορία. Κατά συνέπεια “Ο μέτοικος και η συμμετρία”, θα μας ταξιδέψει από το Αντάπαζαρ της Μικρασίας στην Ιταλία του μεσοπολέμου, στην Ισπανία του Εμφυλίου και, τέλος, στη Γαλλία της Κατοχής και της Αντίστασης. Ο κεντρικός του ήρωας θα γνωριστεί με σημαντικές προσωπικότητες του εικοστού αιώνα, όπως ο χαράκτης Έσερ και ο μαθηματικός Αλεξάντρ Γκρόθεντικ, με τους οποίους μοιράζεται το πάθος για τη συμμετρία, ο Τεύκρος Μιχαηλίδης, θα χτίσει μια ιστορία που θα μπορούσε να διαβαστεί και ως ένα χρονικό του εικοστού αιώνα.

Στα «Πυθαγόρεια εγκλήματα» που επανακυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός (πρωτοεκδόθηκαν από τις εκδόσεις Πόλις το 2009, έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, ιταλικά, κορεατικά, κινεζικά), αστυνομική περιπέτεια με μαθηματική ψυχή, Campus Nove και μυθιστόρημα εποχής, διασώζουν το Διεθνές Συνέδριο Μαθηματικών του 1900, μας γνωρίζουν το Παρίσι και την Αθήνα της Μπελ Επόκ και όλους τους μεγάλους μαθηματικούς της εποχής, μας κάνουν γνωστά με τον πιο μαγικό και ποιητικό τρόπο κάποια από τα μείζονα και θεμελιώδη Μαθηματικά ζητήματα.

Η ιστορία του: Δυο έλληνες φοιτητές γνωρίζονται στο Διεθνές Συνέδριο Μαθηματικών του 1900. Παρακολουθούν μαζί την περίφημη ομιλία όπου ο Χίλμπερτ έθεσε τα 23 προβλήματα για τα μαθηματικά του εικοστού αιώνα – ανάμεσα στα άλλα και τα προβλήματα πληρότητας των αξιωματικών συστημάτων. Η διαφωνία τους σχετικά με τα θέματα θεμελίωσης των μαθηματικών, που αποτελεί το φόντο ολόκληρου του μυθιστορήματος δε θα εμποδίσει να αναπτυχθεί μεταξύ τους μια ισχυρή φιλία που θα διαρκέσει κάπου τριάντα χρόνια. Μαζί γνωρίζονται με την με την αβάν γκαρντ της Παρισινής διανόησης, περιπλανιούνται στο Παρίσι της Μπελ Επόκ, συμμετέχουν στους Βαλκανικούς Πολέμους, βιώνουν την τραυματική εμπειρία του Διχασμού και της Μικρασιατικής καταστροφής. Κι ένα πρωί του 1929 ο ένας απ’ τους δυο βρίσκεται δολοφονημένος…

Συγκεκριμένα, στην Αθήνα του 1929, ο μαθηματικός Στέφανος Κανταρτζής βρίσκεται νεκρός στο δωμάτιο του. Ο επιστήθιος φίλος του, επίσης μαθηματικός, Μιχαήλ Ιγερινός, καλείται για να αναγνωρίσει το πτώμα. Όρθιος μπροστά στον νεκρό φίλο του, ο Ιγερινός αναπολεί τα κάπου τριάντα χρόνια της γνωριμίας τους· την πρώτη τους συνάντηση, σ’ ένα μαθηματικό συνέδριο το 1900, τις παρέες τους με την αβάν γκαρντ της παρισινής διανόησης, τις περιπλανήσεις τους στο Παρίσι της Μπελ Επόκ, τους Βαλκανικούς Πολέμους, το Διχασμό, τη Μικρασιατική Καταστροφή. Θυμάται τις θυελλώδεις μαθηματικές τους διαφωνίες, τους έρωτες τους, τις πολεμικές τους περιπέτειες. Ο ήχος μιας ρομβίας τον επαναφέρει στο παρόν. Το ερώτημα είναι επιτακτικό; Ποιος σκότωσε τον Στέφανο Κανταρτζή, και κυρίως γιατί τον σκότωσε; Μαθηματικό… έγκλημα επάνω στ’ αχνάρια εκείνου του Ίππασου του Μεταποντίνου που τόλμησε να αποκαλύψει το φοβερό μυστικό της ασυμμετρίας, το έγκλημα του Στέφανου Κανταρτζή αποδεικνύει και το μάταιο της ανθρώπινης συνθήκης, επειδή ό,τι και να κάνει κανείς, η αλήθεια πάντα αναδύεται κάπως αλλιώς πάρα κάτω.

Και όσο και να πιστεύει κανείς ότι αποτελεί το χέρι της μοίρας, της επιστήμης ή του Θεού, το έγκλημα τελικά και ανόητο και μάταιο και Έγκλημα παραμένει.

Αυτή τη Μαθηματική φάρσα που αποτελεί τον πυρήνα του βιβλίου όπως ο Τεύκρος Μιχαηλίδης σε συνέντευξή του έχει εξομολογηθεί, την πρωτοσκέφτηκε όταν ήταν 15-16 χρόνων: «Τότε διαπίστωσα, μελετώντας, αυτό το πρόβλημα που υπάρχει στη θεμελίωση των μαθηματικών και συνειδητοποίησα πως αυτό το πρόβλημα είναι ουσιαστικά μια φάρσα. Είναι μια φάρσα να ζητάς να φτιάξεις, μια θεωρία η οποία μπορεί να αποδείξει ότι ο εαυτός της είναι αντιφατικός. Αυτό είναι, αν θέλετε, και το πρόβλημα της θεμελίωσης. Αυτή η φάρσα με τριβέλιζε πάρα πολλά χρόνια. Όταν σκέφτηκα εκεί γύρω στο 2002 να φτιάξω μια ιστορία γύρω από αυτήν τη φάρσα, ήρθαν και πιάστηκαν σαν τσαμπιά όλες αυτές οι ιστορίες γύρω από τα μαθηματικά και τους μαθηματικούς που χρόνια αφηγούμουν σε φίλους, μαθητές και παρέες».

Και ναι, η ιδέα να θέλει κάποιος να ανακόψει το τέλος της επιστήμης, έχει συμβεί, όπως θα πει ο συγγραφέας, πολλές φορές: «Η περίπτωση του Γαλιλαίου είναι εξαιρετικά χαρακτηριστική. Οι άνθρωποι που προσπάθησαν να εμποδίσουν τη διάδοση των θεωριών του Γαλιλαίου δεν είχαν αμφιβολία ότι ο Γαλιλαίος είχε δίκιο. Απλά θεωρούσαν ότι έθετε σε κίνδυνο την καθεστηκυία τάξη. Υπάρχει και η αντίστοιχη ιστορία της σχολής των Πυθαγορείων και της απόκρυψης της ασυμμετρίας της τετραγωνικής ρίζας του 2. Δεν είναι κάτι φοβερά πρωτότυπο το να προσπαθήσει κανείς να αποκρύψει την επιστημονική αλήθεια, γιατί έχει την αίσθηση ότι αυτό είναι απειλή».

Το αποτέλεσμα, ένα γοητευτικό βιβλίο για τους λάτρεις ή μη των Μαθηματικών. Μια ιστορία γραμμένη με ευφυία και μαεστρία, ένα μυστήριο που εμπεριέχει τέχνη, επιστήμη, ιστορία και καθημερινή ζωή, μια σπουδαία αναπαράσταση των αρχών του 20 αιώνα. Επειδή όπως είπε ο Πλάτων «Αεί ο θεός γεωμετρεί», ο Πυθαγόρας «Πάντα κατ’ αριθμόν γίγνονται», κι ας μη ξεχνάμε πως «Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω», όπως έγραφε στην Πλατωνική Ακαδημία. Μικρό απόσπασμα από το βιβλίο: “Δέχτηκα με ευχαρίστηση τα σκαμπίλια του πρωινού βοριά. Από το σπίτι μου στην οδό Σταδίου μέχρι την αυλή του Στέφανου, ψηλά σε μια πάροδο της Ιπποκράτους, κάναμε είκοσι λεπτά. Η είσοδος της αυλής ήταν κλεισμένη από τους περίεργους που είχαν συγκεντρωθεί. Μ’ ένα νεύμα ο υπαστυνόμος έδωσε εντολή στους αστυφύλακες να μας ανοίξουν δρόμο. Μπήκα στο γνώριμό μου δωμάτιο. Ακούγοντάς μας να μπαίνουμε ο γιατρός, που ήταν σκυμμένος μπροστά στο κρεβάτι, παραμέρισε. Και τότε τον είδα. Ήταν ξαπλωμένος ανάσκελα με τα μάτια κλειστά. Τα μάγουλά του ήταν μπλάβα και τα χείλη του σχεδόν μαύρα. Μπροστά μου δεν κειτόταν νεκρός μόνο ο φίλος μου, ο μοναδικός πραγματικός φίλος που είχα ποτέ. Κείτονταν τα νεανικά μου χρόνια, ένα ολόκληρο κεφάλαιο της ζωής μου, που τώρα είχε κλείσει. Αισθάνθηκα τα πόδια μου να τρέμουν. Ασυναίσθητα αρπάχτηκα από το μπράτσο του Αντωνίου για να μην πέσω”.

Υπενθυμίζουμε ότι:

Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης είναι Κύπριος μαθηματικός και συγγραφέας που δραστηριοποιείται στον χώρο της «μαθηματικής μυθοπλασίας». Έχει εκδώσει έξι μυθιστορήματα, μία συλλογή αστυνομικών διηγημάτων, τρία βιβλία επιστημονικής εκλαΐκευσης και δέκα διδακτικά βιβλία μαθηματικών. Επίσης, έχει συμμετάσχει με διηγήματά του σε πολλούς συλλογικούς τόμους. Κατά καιρούς έχει συνεργαστεί με πολλές ελληνικές εφημερίδες δημοσιεύοντας άρθρα και διηγήματα. Υπήρξε τακτικός συνεργάτης του ηλεκτρονικού περιοδικού Χάρτης και είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Πολάρ. Έργα του έχουν μεταφραστεί σε οκτώ ξένες γλώσσες. Το μυθιστόρημά του Αχμές, ο γιος του φεγγαριού έχει βραβευτεί με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η κινηματογραφική ταινία Έτερος εγώ είναι βασισμένη στο διήγημά του «Περίπτωσις αυτοδικίας» και στηρίζεται στις ιδιότητες των φίλιων αριθμών. Έχει μεταφράσει από τα αγγλικά και τα γαλλικά 48 βιβλία σχετικά με τα μαθηματικά και την ιστορία των επιστημών. Το 2012 παρουσίασε στην ΕΡΤ την εκπομπή «Ο γύρος του κόσμου με 80 βιβλία» (26 επεισόδια) με στόχο την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας σε παιδιά και εφήβους. Το 2006 η Γαλλική Δημοκρατία του απένειμε τον τίτλο του Chevalier dans l’Ordre des Palmes Académiques. Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας Θαλής + Φίλοι και της Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας.