Κώστας Αθανασίου
Αφόνσου Ενρίκες ντε Λίμα Μπαρρέτου «Για γέλια και για κλάματα. Ιστορίες από το Ρίο ντε Ζανέιρο των αρχών του 20ού αιώνα», μετάφραση: Ελένη Βλάχου, Έφη Γιατράκη, Πωλίνα Δημέα, Αναστασία Λιανοπούλου, Νίκος Πρατσίνης, εκδόσεις Βιβλιοπέλαγος, 2023
Ο Λίμα Μπαρρέτου γεννήθηκε στο Ρίο ντε Ζανέιρο, το 1881, και πέθανε στην ίδια πόλη, το 1922. Έζησε δουλεύοντας κυρίως ως δημοσιογράφος και συγγραφέας, πέρασε μια δύσκολη ζωή, απόγονος Μαύρων σκλάβων, ξεκίνησε σπουδές σε καλά σχολεία, τις οποίες όμως αναγκάστηκε να διακόψει λόγω των οικονομικών προβλημάτων της οικογένειάς του, άρχισε να δουλεύει ως δημόσιος υπάλληλος, πάντα φτωχός, κατέληξε αλκοολικός να βασανίζεται από βαριές κρίσεις κατάθλιψης, με αποτέλεσμα να μπει δύο φορές σε ψυχιατρείο, ένας «sui generis “καταραμένος” συγγραφέας των Τροπικών», όπως αναφέρεται στην εισαγωγή του βιβλίου. Χαρακτηριστικός συγγραφέας του προμοντερνισμού στη βραζιλιάνικη λογοτεχνία, σατιρίζει ανελέητα την κοινωνία του Ρίο ντε Ζανέιρο και τις κυρίαρχες κοινωνικές αντιλήψεις, γράφοντας σε μια γλώσσα και ένα ύφος απλό, «προφορικό» και βατό στο αναγνωστικό κοινό, πολύ μακριά από το βαρυφορτωμένο, μπαρόκ και δύσβατο ύφος που ήταν κυρίαρχο στη βραζιλιάνικη λογοτεχνία εκείνη την εποχή, γεγονός που οδήγησε σε μια προσπάθεια απαξίωσης του Λίμα Μπαρρέτου από τις φιλολογικές ελίτ της εποχής. Όπως συνοψίζεται στο επίμετρο του βιβλίου, «ο Λίμα Μπαρρέτου ήταν ένας εξεγερμένος, ένας παράταιρος και αταίριαστος με το κοινωνικό, πολιτικό και πνευματικό πλαίσιο της εποχής». Αντίστοιχες συγκρούσεις δημιουργήθηκαν πολλές φορές και για το περιεχόμενο των κειμένων του.
Στον μικρό τόμο αυτής της φροντισμένης έκδοσης περιλαμβάνονται τρία διηγήματα του Λίμα Μπαρρέτου («Η βιβλιοθήκη», «Κλο», «Γιατί δεν αυτοκτονούσε»), η κατατοπιστική εισαγωγή του Νίκου Πρατσίνη, η οποία τοποθετεί τον συγγραφέα στο πλαίσιο της πολιτικοκοινωνικής και πολιτιστικής ιστορίας της Βραζιλίας, το εξίσου κατατοπιστικό επίμετρο της Πωλίνας Δημέα, με τη συμβολή και της υπόλοιπης μεταφραστικής ομάδας, με τίτλο «Ο συγγραφέας, η εποχή του, το έργο του» (όπου ανάμεσα σε πολλά άλλα ενδιαφέροντα υπενθυμίζεται και η ιδεολογία της «λεύκανσης της Βραζιλίας» την οποία προωθούσαν κάποιες δυνάμεις στη Βραζιλία της εποχής του Λίμα Μπαρρέτου και συνέβαλε στην καλλιέργεια ενός ρατσισμού, τον οποίο βίωσε και ο ίδιος ο συγγραφέας) και, τέλος, σχετική βιβλιογραφία.
Την πρωτοβουλία για την έκδοση αυτού του βιβλίου την πήρε η Πρεσβεία της Βραζιλίας στην Ελλάδα, με αφορμή τα 200 χρόνια από την ανεξαρτησία της χώρας: η ιδέα ήταν να παρουσιαστεί στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό ένας συγγραφέας σχετικά άγνωστος στην Ελλάδα αλλά σημαντικός στη λογοτεχνία της Βραζιλίας, του οποίου το έργο να αναδεικνύει κρίσιμες πλευρές της βραζιλιάνικης πραγματικότητας και ιστορίας.
Ο τόμος αυτός είναι προϊόν συλλογικής μετάφρασης, εγχείρημα στο οποίο αναφέρεται στην εισαγωγή του ο συντονιστής της μεταφραστικής ομάδας, Νίκος Πρατσίνης. ο οποίος γράφει για τις εκτενείς σημειώσεις και τα συνοδευτικά κείμενα του τόμου ότι «στόχος μας ήταν σε μεγάλο βαθμό η παρουσίαση των κυρίαρχων κοινωνικών αντιλήψεων της εποχής […] και η κατεδαφιστική κριτική τους από μέρους του συγγραφέα».
Αυτό είναι το δεύτερο βιβλίο του Λίμα Μπαρρέτου στα ελληνικά. Είχε προηγηθεί «Η νέα Καλιφόρνια», σε μετάφραση Κρίτωνα Ηλιόπουλου, από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων, το 2009.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου