Δήμητρα Κατιώνη «ζώα-φυτά», εκδ. Κέδρος, 2023

Γράφει ο Γεράσιμος Γκόφας

  Δήμητρα Κατιώνη «ζώα-φυτά», εκδ. Κέδρος, 2023

 Διαβάζοντας το νέο βιβλίο της ποιήτριας Δήμητρας Κατιώνη και προσπαθώντας να το αποκωδικοποιήσω, κατέληξα σε τρεις παραμέτρους.

Η πρώτη, η ευπρόσιτη, είναι η προσέγγιση της φόρμας. Ομιλούμε για έναν λόγο κατάπυκνο και περιεκτικό, ολιγόστιχο (με δυο εξαιρέσεις, βλ. παρακάτω), απέριττο, σαφή σαν τηλεγράφημα. Θα έλεγε κανείς γραμμένο από κάποιον αποφασισμένο να «ξεμπερδεύει» με τις «σκοτούρες» των παθογενειών της ποίησης.

Η δεύτερη παράμετρος, και πιο απαιτητική, είναι να εντοπιστεί το κινούν αίτιον.

 

Ι) Αρχικώς, υπάρχει μία αίσθηση ότι η αφηγήτρια είναι ένα παιδί που αναζητά τη γνώση ή ένας ενήλικας που προσπαθεί να μεταδώσει τη γνώση, το απαύγασμα της ζωής, σε ένα παιδί. Υπάρχουν για παράδειγμα οι ρητορικοί ακροβατισμοί των σελίδων 56:

«πιο ακούνητο φυτό απ’ τον άνθρωπο δεν υπάρχει»

Και της πλαϊνής, σελίδας (57):

«ένα αγκάθι σού θυμίζει πάντοτε πόσο ασύμπτωτος είσαι με τα σπλάχνα του άλλου»

 

ΙΙ) Έπειτα εντοπίζει κανείς απρόσκοπτα τις υπαρξιακές νύξεις με αναφορά στον χρόνο: «ο χρόνος είναι έντρομος τόπος» (σελ. 27)

Αλλά και ένα εκτενές ποίημα (το μεγαλύτερο του βιβλίου) που είναι ύμνος στην ύπαρξη του λόγου, της ζωής και της μουσικής και ακολουθείται από εξαίσια μονόστιχα.

Και ακόμη περισσότερες αναφορές εντοπίζονται για τον θάνατο:

Πρωτίστως με τον πραγματικά υποδειγματικά εξαιρετικό στίχο «τα κόκαλά σου μπορούν να διαλέξουν ήρεμα τους συγγενείς τους»

Αλλά και πολλαπλώς με παράθεση στον ίδιο τον θάνατο που προκύπτει από πλήθος ποιημάτων (βλ. σελ. 14, 39, 42, 49, 68, 69 κ.α.)

Όμως ακόμη και αυτή τη φυσική κατάληξη του ανθρώπου την αποδίδει κάπου κάπου με τρυφερότητα, σαν να θέλει να τη μεταδώσει χωρίς αγωνία σε ένα μικρό παιδί (βλ. επόμενη παράθεση στίχων).

 

ΙΙΙ) Το απρόσμενο στοιχείο στην ποίηση της Κατιώνη, πριν ακόμα διαβάσεις το βιβλίο και έχεις μόνο στο μυαλό σου τον τίτλο «Ζώα-φυτά», είναι το θεολογικό υπόβαθρο το οποίο εύκολα εντοπίζεται και δύσκολα ερμηνεύεται:

«Μα μην ξεχνάμε ότι είμαστε από φως και στο φως θα πάμε, κι ας γράφουν αντίθετα οι γραφές» (σελ. 16)

Η Δ.Κ. απομυθοποιεί, αποδομεί και ερμηνεύει με νέο, απαράμιλλο ποιητικό τρόπο:

 

«Τα φύλλα

είναι οι πτητικές μηχανές του χώματος. Περιμένουν την τελευταία σου πνοή. Ανάσταση νεκρών με το πρώτο του αεράκι.»

Διεισδύει ακόμη περισσότερο στη θεολογία, και ειδικότερα στην παλαιά διαθήκη, με τον «μονόλογό» της (σελ. 67), την τρυπά με την ποιητική της λόγχη και αναβλύζει άφθονο το αποτέλεσμα στα μάτια του αναγνώστη,

και εγκαθιδρύει μια Μεγάλη Παρασκευή για το ζωικό βασίλειο:

« Τα κοράκια είχαν Μεγάλη Παρασκευή» (σελ. 18)

Η τρίτη παράμετρος της πρόσληψης της ποίησης της Δ.Κ. είναι η τοποθέτηση της ελπίδας σε ένα οικοδόμημα που ήδη αποτελείται από υλικά όπως η υπαρξιακή αγωνία, ο θάνατος, η κατάρρευση του θείου λόγου κ.α. Κι όμως η ελπίδα έχει θέση, και μάλιστα εξέχουσα στο βιβλίο της ποιήτριας:

α) ως βλάστηση φυτών πάνω στον άνθρωπο, στα μέλη του, ή και μέσα σε αυτόν

«Αν κρίνω από τη γεύση στο στόμα, μια λεμονιά θα φυτρώσει στην κοιλιά μου» (σελ. 43)

β) με την επιθυμία που οδηγεί στην προσμονή, στη λαχτάρα, στον έρωτα (και τι συνιστά μεγαλύτερη ελπίδα):

« […] Και μπρος και πίσω από τα άλογα μπορείς να ζέψεις τελικά την επιθυμία.»

 

Η γραφή της Κατιώνη καταδεικνύει ότι όλα υπόκεινται, παρόλο που οι απόψεις διίστανται, στη φύση του ανθρώπου που παραμένει διαχρονικά ίδια. Πεδίο της οι απαντήσεις και οι λύσεις σε αυτοδίκαιες εμμονές και προτεραιότητες ·η κανονικοποιημένη -μέσα από το ποιητικό της βλέμμα- καταγραφή πραγματικών διαδικασιών κατανόησης της ύπαρξης. Τα «Ζώα-φυτά» δεν είναι μια ερωτηματική-απορηματική κατάθεση στους αναγνώστες. Είναι μια προβεβαιωμένη, σε προ-αναγνωστικό επίπεδο, αλήθεια, με ενδιαφέρουσα δραματουργική προσέγγιση που βασίζεται στην εναλλαγή του λόγου από ενήλικα σε μικρό παιδί. Έργο απογυμνωμένο από ανεπιθύμητα ζιζάνια, με μπουμπούκια και πτηνά στα τρυφερά κλαδιά του.

 

 https://www.fractalart.gr/zwa-fyta/