Εκχωρώντας κυριαρχία

Μαρίνα Αγαθαγγελίδου

  Βίβιαν Στεργίου, Δέρμα | Διηγήματα, Σελ. 358, Εκδόσεις Πόλις, 2022 

 Η διαπλοκή χρήματος, τέχνης και lifestyle, η κυριαρχία του οικονομικού μοντέλου σε όλες τις σφαίρες της ζωής και η υπαγωγή του σε βασικό κριτήριο αποτίμησης των πάντων, ο σεξισμός και η πατριαρχία, τα διάφορα στάδια μιας ερωτικής σχέσης, οι ματαιώσεις και οι συμβιβασμοί, η ρηχότητα, η

ματαιοδοξία και η επίδειξη ως τρόποι κοινωνικής αλληλεπίδρασης και επιβολής είναι μερικές από τις θεματικές που επεξεργάζεται η Στεργίου στο Δέρμα. Εγκατεστημένοι σε μια από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ή διερχόμενοι, διαρκώς εν κινήσει και εν συγχύσει, χαμένοι στα άδυτα της διαδικτυακής επικοινωνίας, εμμονικοί, διχασμένοι, αγνοώντας επιδεικτικά τον εαυτό τους και αναζητώντας ένα νήμα, οι –ως επί το πλείστον νέοι ηλικιακά– χαρακτήρες του καινούργιου βιβλίου της Βίβιαν Στεργίου, της συλλογής διηγημάτων Δέρμα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πόλις, αντανακλούν εν πολλοίς την καταστατική ρευστότητα και επισφάλεια της σύγχρονης εποχής, της οποίας ασφαλώς αποτελούν γνήσια τέκνα. «Σκέφτομαι ότι πράγματι μπορεί να λειτουργήσει καλύτερα, αλλά άμα φύγει θα νιώσω περίεργα, θα μπερδευτώ, θα βρεθώ σε σύγχυση και θα πρέπει κι εγώ να πάρω αποφάσεις, αλλά δεν έχω καμία όρεξη να μπω στη διαδικασία να σκεφτώ πάλι πού διάολο πρέπει να ζω, ποια πρέπει να είμαι, πώς να νιώθω, πώς να ξυπνάω το πρωί και πώς να λειτουργώ μέσα στη γαμημένη μέρα», παραδέχεται η αφηγήτρια του διηγήματος με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Marketable skills», ορίζοντας, λίγο-πολύ, το ψυχικό υπόβαθρο πολλών από τους χαρακτήρες που εμφανίζονται στη συλλογή και συχνά μπαινοβγαίνουν από το ένα διήγημα στο άλλο (τα δεκαοχτώ διηγήματα του βιβλίου είναι διαρθρωμένα σε εννέα ζεύγη). Μετά τα αθηνοκεντρικά διηγήματα του πρώτου βιβλίου της, Μπλε υγρό (εκδ. Πόλις, 2017), που τιμήθηκε με το Βραβείο Μένης Κουμανταρέας της Εταιρίας Συγγραφέων, η Βίβιαν Στεργίου σκιαγραφεί, στο δεύτερο πεζογραφικό βήμα της, τη συνθήκη ενός παγκοσμιοποιημένου, ενοποιημένου περιβάλλοντος, όπου οι αποστάσεις μοιάζουν να έχουν καταλυθεί και όλα φαντάζουν κοντινά και απτά. Η μετανάστευση για σπουδές ή εύρεση εργασίας, η περιπλάνηση, οι απεριόριστες δυνατότητες επικοινωνίας μέσω του διαδικτύου, η διασάλευση των ορίων μεταξύ της «πραγματικής» και της ιντερνετικής ζωής, η ψευδαίσθηση εγγύτητας και συγχρόνως η βαθιά ανασφάλεια που δημιουργεί η ελεύθερη πρόσβαση στην ιδιωτική ζωή των άλλων ανθρώπων, έτσι όπως αυτή εκτίθεται, σε ζωντανό χρόνο, στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, αποτελούν κάποιες βασικές συντεταγμένες αυτής της συνθήκης, που αναπτύσσεται στα διηγήματα του βιβλίου, αλλά σε καμία περίπτωση δεν καλύπτει το αξιοσημείωτο εύρος της θεματολογίας του. Η διαπλοκή χρήματος, τέχνης και lifestyle, η κυριαρχία του οικονομικού μοντέλου σε όλες τις σφαίρες της ζωής και η υπαγωγή του σε βασικό κριτήριο αποτίμησης των πάντων, ο σεξισμός και η πατριαρχία, τα διάφορα στάδια μιας ερωτικής σχέσης, οι ματαιώσεις και οι συμβιβασμοί, η ρηχότητα, η ματαιοδοξία και η επίδειξη ως τρόποι κοινωνικής αλληλεπίδρασης και επιβολής είναι μερικές από τις θεματικές που επεξεργάζεται η Στεργίου στο Δέρμα, επιδεικνύοντας μια οξυμμένη παρατηρητικότητα και μια αναντίρρητη –και αναβαθμισμένη σε σχέση με το πρώτο της βιβλίο, ως προς το εύρος και το βάθος της στόχευσης– διάθεση κοινωνικής κριτικής. Η κριτική αυτή διάθεση πυροδοτεί με τη σειρά της μια καταιγιστική, απολαυστικά ειρωνική αφήγηση, η οποία, παρά τις όποιες διαφοροποιήσεις (που παρατηρούνται στα πιο εσωστρεφή και χαμηλόφωνα διηγήματα, όπως π.χ. αυτά της ενότητας Τρία και Τέσσερα), διαμορφώνει συνολικά τον τόνο του βιβλίου. Με χιούμορ και ενσυναίσθηση, με γλώσσα ευθύβολη και χειμαρρώδη, που εναλλάσσει καλοκουρδισμένους διαλόγους και φρενήρεις εσωτερικούς μονολόγους, η συγγραφέας αποτυπώνει τις νευρώσεις και τις εμμονές των ανθρώπων που καταφέρνουν ή δεν καταφέρνουν να συντονιστούν με τις κοινωνικές νόρμες και τις επιταγές του σύγχρονου τρόπου ζωής και να οργανώσουν το χάος της ζωής τους. Το γεγονός δε ότι ακόμα και οι πιο αντιπαθητικοί χαρακτήρες του βιβλίου δεν καταντούν απλώς καρικατούρες οφείλεται στην ικανότητα της Στεργίου να αναδεικνύει τις τρωτές πλευρές τους. Αλλωστε, η εκχώρηση κυριαρχίας, η τρωτότητα και η ριζική έκθεση είναι καταστατικές ιδιότητες του δέρματος, όπως γοητευτικά διατείνεται η αφηγήτρια στο ομώνυμο διήγημα της συλλογής: «Το δέρμα, όταν θέλει κάτι, πρέπει να εκχωρήσει μέρος της κυριαρχίας του. [...] Το δέρμα, για να πιάσει σήμα με τα μαλλιά ή τα γόνατά σου, πρέπει να εκδηλώσει, χωρίς πολλά πολλά, το ενδιαφέρον του. Για να αντιληφθεί το οτιδήποτε, πρέπει να φανερώσει την εαυλωτότητά του, πρέπει ν’ αφήσει να το αγγίξουν. Ανίκανο να κρύψει αντιδράσεις, εκτίθεται διαρκώς και παραμένει εκτεθειμένο». 

https://www.efsyn.gr/tehnes/ekdoseis-biblia/anoihto-biblio/354763_ekhorontas-kyriarhia