Κώστας Αθανασίου
Αντώνης Γιανακός «Ο Χο Τσι Μινχ στο τρενάκι της Καρατζόβας», εκδόσεις Ενύπνιο, 2022
Στα χρόνια που ο Χο Τσι Μινχ (ο οποίος δεν είχε υιοθετήσει ακόμα αυτό το όνομα) έζησε στην Ευρώπη υπάρχουν μεν στιγμές που έχουν μείνει σχετικά υποφωτισμένες, τις οποίες όμως έρχεται η
λογοτεχνία να σκιαγραφήσει με τον δικό της πλάγιο τρόπο. Ένα παράδειγμα, το «Μακριά, ο ουρανός του Νότου» (μτφ. Γ. Καράμπελας, εκδ. του Εικοστού Πρώτου), ένα βιβλίο του γάλλου συγγραφέα Ζοζέφ Αντράς το οποίο κινείται στο όριο μυθιστορήματος και δοκιμίου (βλ. Εποχή, 8/1/2022 και 8/5/2022). Στο νέο βιβλίο του Αντώνη Γιανακού συναντάμε τον Χο Τσι Μινχ σε ένα διαφορετικό, πολύ ιδιαίτερο σκηνικό: στρατιώτη στη Γαλλική Αποικιακή Στρατιά, τη Στρατιά της Ανατολής, να βρίσκεται στα μέτωπα της Μακεδονίας την περίοδο 1916-1917. Ο Χο Τσι Μινχ, όπως θυμίζει ο Γιανακός, «ξεκίνησε το ταξίδι του από το Ανάμ για να γνωρίσει τον κόσμο» τον Ιούνιο του 1911 και ταξίδεψε σε πολλά μέρη, μέχρι το 1941, οπότε επέστρεψε στον τόπο του. Εδώ, ο συγγραφέας οικοδομεί μια αφήγηση που ξεκινάει στις αρχές Ιουλίου του 1916, όταν ο Χο Τσι Μινχ (Νγκουγιέν Τατ Θαν, τότε), βοηθητικός στα μαγειρεία («δεν είχε πιάσει όπλο έξι μήνες που ήταν στον στρατό»), παίρνει το τρενάκι της Καρατζόβας, της «Μαύρης κοιλάδας» όπως λεγόταν τότε η Αλμωπία, επιφορτισμένος να κατεβεί στη Θεσσαλονίκη για να βρει προμήθειες για τη γιορτή της 14ης Ιουλίου. Ο στρατιώτης Νγκουγιέν περιεργάζεται ολόγυρα τον τόπο, τους ανθρώπους, τη ζωή, τις συνήθειες. Βλέπει έναν τόπο που «έμοιαζε πολύ με τον δικό του. Είχε ζέστη, υγρασία και νερά, πολλά νερά». Παρατηρεί γύρω του αυτόν τον παράξενο πόλεμο, καθώς «όλες οι φυλές του κόσμου είχανε μαζευτεί εκείνες τις μέρες σ’ αυτήν εδώ τη σκονισμένη άκρη της Ευρώπης». Προσέχει όμως και τα όπλα. Γιατί έχει πάντα μέσα του μια μόνιμη έγνοια: «πώς θα μπορούσε, άραγε, το φτωχό Ανάμ να πολεμήσει κάποτε τους Γάλλους;», ερώτηση που θα απαντηθεί μετά από μερικά χρόνια, με τη συντριβή των γάλλων αποικιοκρατών στο Ντιεν Μπιεν Φου και την εκδίωξή τους από την Ινδοκίνα. Και, κάποια στιγμή στη μυθοπλαστική περιπλάνηση που με πολύ ζωντανό τρόπο στήνει ο συγγραφέας, θα μπει στη «λέσχη των νέων σοσιαλιστών», στο «σπίτι του εργάτη», όπου θα συναντήσει τον Ζακ Βεντούρα (στέλεχος του ΣΕΚΕ και αργότερα γραμματέα της ΟΚΝΕ που περίπου δέκα χρόνια αργότερα θα εκλεγόταν βουλευτής του ΚΚΕ) και θα αρχίσει μια σειρά συζητήσεις μαζί του. Στο σύντομο αυτό βιβλίο ο Γιανακός, παίζοντας με τα όρια λογοτεχνίας και ιστορίας, μυθοπλασίας και πραγματικότητας, γράφει μια ιστορία που πιάνει τον σφυγμό εκείνων των ταραγμένων χρόνων σε μια πολύβουη, πολύχρωμη, πολυφωνική Μακεδονία και Θεσσαλονίκη, στήνοντας μια αφήγηση που δεν ιχνηλατεί μόνο τα βήματα του Χο Τσι Μινχ στη Μακεδονία του πρώτου παγκοσμίου πολέμου αλλά και τις σκέψεις που σιγά σιγά διαμορφώνονται στο μυαλό αυτού που θα γινόταν ένας από τους μεγάλους επαναστάτες του 20ού αιώνα. Ο Νγκουγιέν θα επιστρέψει στη Γαλλία, θα συμμετάσχει στην ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Γαλλίας και λίγα χρόνια μετά θα κάνει την εισήγηση για το αποικιακό ζήτημα στο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου