ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ/ Τρεις Καταλανοί ποιητές του 20ού αιώνα
J.V. Foix (1893-1987)
Στην είσοδο ενός υπόγειου σταθμού, δεμένος χεροπόδαρα από γενειοφόρους τελωνιακούς, είδα να φεύγει η Μάρτα με τραίνο μεθοριακό. Ήθελα να της χαμογελάσω, μα ένας στρατιωτικός -πολυκέφαλος- με πήρε από κει με τους άνδρες του, κι έβαλε στο δάσος φωτιά.
Σκάλες κρυστάλλινες στην αποβάθρα την ηλιακή
Κει που περνούν τραίνα από φως για την πλατιάν ακτή
Σε τοίχους διάφανους ανάμεσα και κοράλια κλαδωτά
Και πουλιά με μάτια φωτεινά μες στων κλαδιών τον θρο.
Είσαι συ, λευκή μες στη λευκήν αυγή τη νησιωτική
– Βλέμμα υγρό, καθώς αφουγκράζεσαι εσώτερη μουσική-
Ποιος γράφει τάχα νοτισμένο αποχαιρετισμό
Στο δάσος των παραθυριών
Απ’ της νύχτας τη σπορά στου ονείρου την απλωσιά;
Πέρα απ’ την ευθυμία πας, σε μαγεμένη ακτή
Στους γίγαντες που μεθύσαν μες σε σπηλιά αγκαθερή
Και σε κόρακες ξεκοιλιασμένους πάνω σε βράχια σημαδεμένα,
Σε θάλασσα που οι θεοί πατήσανε στις κρύφιες παννυχίδες.
Να σε φτάσω δεν μπορώ, καθώς κοιμάσαι, τυφλή
σε νου και μάτια
Ντυμένη ρούχο παιδικό, δίχως φωνή κι αποσκευή,
Κι ανάμεσα στα φτυάρια σε φυλάνε χανιτζήδες δίμορφοι∙
Λήξανε τα πασαπόρτια και ματώσαν οι καρδιές.
Μαζί σου παίρνεις λόφους και ποτάμια, και λίμνες αστρικές,
Πηγές σ’ απόσκια παγερά μες στις βαλίτσες τις βαθιές∙
Βιγλάτορας σκοτεινός, απ’ τη φλεγόμενη κορφή,
Μ’ ονόματα παράξενα με καλεί και με τα χέρια νεύει «όχι».
Σκισμένες σημαίες κυματίζουν έξω απ’ τα τείχη.
Σεπτέμβρης 1936
***********************
Josep Palau i Fabre (1917-2008)
Αποχαιρετισμός
Δεν ξέρω να γράφω, να γράφω δεν ξέρω πια.
Μελάνι πασαλείβει τα δάχτυλα, τις φλέβες μου…
—Πάνω στο χαρτί έχω αφήσει το αίμα μου όλο.
Πού μπορώ να πω, πού ν’ αφήσω ειπωμένο, πού να εγγράψω
του καρπού τον χυμό τον χρυσό παρά μέσα στον καρπό,
την τρικυμία του αίματος παρά μέσα στο αίμα,
το δέντρο και τον άνεμο παρά μέσα στον άνεμο και το δέντρο;
Πού μπορώ τον θάνατο να ειπώ παρά με τον δικό μου θάνατο,
πεθαίνοντας;
Τα υπόλοιπα είναι λέξεις…
Τίποτα καλύτερο δε θα μάθω να γράφω,
Υπερβολικά κοντά στη ζωή ζω.
Οι λέξεις μέσα μου πεθαίνουν
και στα πράγματα μέσα ζω.
*****
Pere Gimferrer (γ. 1945)
Ηλιοστάσιο
Το καλοκαίρι τούτο έδιωξε το πτώμα
τ’ άκαμπτο της άνοιξης. Και τώρα
η ματιά δεν θα πιάσει τα κύματα τα σκοτεινά,
σάβανα της σταχτιάς λαμπρότητας. Τ’ άχυρο
αναλώθηκε, σαν αστραπή που καίγεται,
δέντρο θυσιασμένο. Κληματσίδες, μάχες θειούχες
στις ρίζες, της γης μουρμουρητό. Σε τόσους πολέμους
αιχμάλωτη του χειμώνα, ω καρδιά τ’ ανθρώπου! Καλοκαίρια
κι άνοιξες γεμάτες θέρμη. Η ζέση
η πυρετική που κατασχίζει το παρελθόν μου
και μας δείχνει τον ήλιο, φλογερό και μαύρο. Ήμασταν,
εμείς οι άλλοι, βαρδιάνοι σε μια παρτίδα σκάκι
καταδικασμένη, μια πρόσθετη σκιά από πύργους
και πιόνια; Βασίλειο της σιωπής, δρυς,
της ύπαρξης φθινόπωρο. Και τα μέταλλα, αναιμικά,
κάτω απ’ τα βήματά μας, τα υψηλά βασίλεια. Καλοκαίρι
υποταγμένο! Μια διαφάνεια είναι
ο παγερός ο ουρανός. Η θάλασσα λάδι, αντανακλά
το διαμάντι, το θαμμένο φεγγάρι,
την κυριαρχία του κρύφιου ήλιου. Οι λέξεις
κρύβουν όρια βαθιά, κι η γραφή
ξεσχίζει της τίγρης το κορμί. Γραφή φωτιάς,
φωτός γραφή, στου φεγγαριού τη χώρα,
λιβάδι των νεκρών. Ο εραστής θωρεί,
πέρα απ’ τα στρεβλωμένα μέλη, το σκότος.
Ασάλευτες οι ρίζες. Σαν τα κορμιά,
απ’ τη σιωπή θρεμμένες. Η γη τους
από ξεραΐλα και σπίθες ανοίγει
διάπλατα τα μάτια. Του κόρακα το κρώξιμο
αιμορροεί στον πορφυρό ουρανό. Ξύλα και ζαφείρια:
του γήινου φωτός η ύστατη, σπασμωδική, φεγγοβολή.
********************************************************************************************************
Οι τρεις ποιητές που παρουσιάζονται εδώ αντιπροσωπεύουν τρεις διαφορετικές γενιές της μοντέρνας καταλανικής ποίησης.
Ο Josep Vicenç Foix υπήρξε ένας από τους μεγάλους ποιητές του 20ού αιώνα. Ήδη από τη νεότητά του, o Φος συνδέθηκε με τους πρώιμους πρωτοποριακούς κύκλους που δρούσαν στη Βαρκελώνη, ιδιαίτερα με τον συνομήλικό του και μετέπειτα μεγάλο ζωγράφο Ζουάν Μιρό, αλλά και με άλλους Ισπανούς και Γάλλους εκπροσώπους της ποιητικής και καλλιτεχνικής αβανγκάρντ. Η ποίησή του στέκεται ανάμεσα στην παράδοση και την πρωτοπορία, καθώς η (μερική) διατήρηση της ομοιοκαταληξίας και η αξιοποίηση παραδοσιακών μορφών, όπως το σονέτο, συνδυάζονται με τολμηρούς πειραματισμούς και με μια υπαινικτική, παιγνιώδη έκφραση.
Ο Josep Palau i Fabre υπήρξε μια επιφανής, πολυσχιδής προσωπικότητα στον χώρο των καταλανικών γραμμάτων. Εμφανίστηκε ως ποιητής ήδη από τη δεκαετία του 1930, οπότε και ήρθε σε επαφή με τους πιο σημαντικούς ποιητές της εποχής, όπως ήταν ο Carles Riba και ο Salvador Espriu. Με την κατάληψη της εξουσίας από τον Φράνκο, αγωνίστηκε ενάντια στην καταπίεση που υφίστατο η καταλανική γλώσσα από το δικτατορικό καθεστώς. Για τον ποιητή αυτόν, η κοινωνικοπολιτική δράση είναι συνυφασμένη με το λογοτεχνικό έργο. Εξάλλου, και στην καθαυτό πνευματική του δραστηριότητα υπήρξε μορφή ανήσυχη και πρωτεϊκή.
Ο Pere Gimferrer είναι ένας από τους σπουδαιότερους εν ζωή ποιητές της Ισπανίας. Έχει γράψει ποίηση τόσο στα καστιλλιάνικα ισπανικά, όσο και στα καταλανικά. Ως ποιητής εμφανίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1960, στο πλαίσιο των Νovísimos (Νεότατοι), μαζί με ποιητές όπως ο Antonio Colinas ή ο Guillermo Carnero. Όπως συμβαίνει και στο έργο των υπόλοιπων συνοδοιπόρων του που αναφέρθηκαν, η ποίηση του Gimferrer χαρακτηρίζεται από την περίπλοκη χρήση της γλώσσας (με τάση προς τη μεγαληγορία και τον αισθητισμό), καθώς και από συχνές, φανερές ή συγκαλυμμένες, αναφορές στη λογοτεχνική παράδοση – από το μπαρόκ ως τον μοντερνισμό. Αρκετά από τα ποιήματά του αποτελούν μεγαλόπνοες, επικής υφής συνθέσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου