Με αφορμή το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας στην Ελληνική Γλώσσα 2022 για τη μετάφραση του έργου του Georg Trakl «Άπαντα τα ποιήματα» (εκδόσεις Ρώμη, 2021) που απονέμεται στον ποιητή, μεταφραστή και Καθηγητή του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας Γιώργο Κεντρωτή, τέσσερις ποιητές-μεταφραστές, οι: Βασίλης Λαλιώτης, Νίκος Βουτυρόπουλος, Θεοδόσης Κοντάκης και Στέργιος Ντέρτσας γράφουν για τον ομότεχνο και φίλο τους.
Η μεταφραστική πρόταση του Γιώργου Κεντρωτή αγγίζει ιδιόγλωσσα μιας νεοελληνικής κοινής που πάνε πολύ πιο μακριά από αστική ζαργκόν για την τρέχουσα χρήση κάθε εξουσιαστικού λόγου. Οι βραβεύσεις μάλλον τιμούν τις επιτροπές που τον βραβεύουν καθώς αναγνωρίζουν αυτό το γλωσσικό ευρύτερον ως πλούτο και αντίσταση στη χυδαιότητα του εύπεπτου και της ευκολίας. Η συγκεκριμένη συλλογή των απάντων του Τρακλ που τιμήθηκε φέτος δοκιμάστηκε στο κοινό του διαδικτύου προνομιακά και πρώτα και αποτελεί κατά την άποψή μου μιαν από τις καλύτερες μεταφράσεις του Κεντρωτή, εύχυμη εκεί που όσες έχω υπόψιν μου πεζολογούν και μας προσφέρει ένα ανάλογον γλωσσικής ευαισθησίας του πρωτοτύπου. Ο Κεντρωτής είναι όπως έλεγε ο Χουάν Ραμόν Χιμένεθ φίλος της φράσης: Και πολύ και καλό. Ζούμε καθημερινά ένα φιλικό διάλογο εν έργοις μετατρέποντας τα κοινωνικά δίκτυα σε τόπο λογοτεχνικής ζωής. Χαλκέντερος, με μια τεράστια κατάφαση στη ζωή και στη γλώσσα φιλοδωρεί κάθε μέρα όσους τον ακολουθούν.
Συγχαρητήρια Γιώργο κι από εδώ.
Βασίλης Λαλιώτης
********************************
Ο Γιώργος Κεντρωτής δεν χρειάζεται συστάσεις. Το πρόσφατο πόνημά του: Georg Trakl, Άπαντα τα Ποιήματα (Εκδόσεις Ρώμη, 2021), βραβευμένο φέτος με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης, αποτελεί μεταφραστικό άθλο. Αφενός είναι εξαιρετικά σπάνιο για τα ελληνικά δεδομένα να μεταφράζεται ολόκληρο το έργο ενός ποιητή, αφετέρου ήταν μια ιδιαίτερα δύσκολη πρόκληση να αποδοθεί πιστά το γλωσσικό, και όχι μόνο, περιβάλλον όπου έζησε ο συγκεκριμένος ποιητής, καθώς και να ιχνογραφηθεί η ιδιόρρυθμη προσωπικότητά του, έτσι όπως αντανακλάται μέσα από τα ποιήματά του. Η ταραχώδης εποχή των αρχών του 20ου αιώνα με τις κοσμοϊστορικές εξελίξεις και τις ανατροπές σε κάθε πτυχή της σκέψης και της τέχνης, αλλά και ο ίδιος ο Trakl, ένα φοβισμένο παιδί που δεν πρόλαβε να μεγαλώσει, όλα αυτά συνιστούν βασικές δυσκολίες για τη μεταφραστική προσέγγιση του έργου του. Αγόρι που βρίσκονταν ήδη στον ουρανό (=Knabe einmal schon im Himmel), ήταν η εντύπωση της Else Lasker-Schüler για τον Trakl όταν συναντήθηκαν κάποτε στο Βερολίνο. Και οι στίχοι που έγραψε αυτό το ταραγμένο αγόρι είναι στίχοι που αποπνέουν ερημιά και σκοτάδι, όπως άλλωστε και όλη η Ευρώπη της εποχής εκείνης.
ΤΗ ΝΥΧΤΑ
Το γαλάζιο των ματιών μου σβήστηκε τη νύχτα ετούτη,
το κόκκινο χρυσάφι της καρδιάς μου. Ω, τι γαλήνια που έκαιγε το φως.
Το μπλε σου πανωφόρι ετύλιγε τον πνιγόμενο·
το κόκκινο στόμα σου σφράγισε τη νύχτια παραφροσύνη του φίλου.
Nachts
Είναι σίγουρα ευτύχημα να έχουμε στα ελληνικά το συνολικό έργο ενός εξπρεσιονιστή λογοτέχνη, μαζί με την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε την ποιητική του διαδρομή από τις πρώτες δοκιμές έως το πρόωρο τέλος του, κάτι που ασφαλώς δεν προσφέρει μια συνηθισμένη και εκ των πραγμάτων περιορισμένη ανθολόγηση. Σε όλη τη διάρκεια της σύντομης αυτής πορείας ο Trakl υπηρέτησε την παραδοσιακή έμμετρη στιχουργική, παράλληλα με τον ελεύθερο στίχο και το πεζοποίημα. Η απαιτητική μετάφραση αυτών των μορφικών επιλογών – με φαντασία και τόλμη, θα έλεγα – από τον Γιώργο Κεντρωτή μας φέρνει κοντά στις εμμονές και τις αναζητήσεις του τόσο ταλαντούχου όσο και άτυχου αυστριακού ποιητή, κοντά επίσης και σε μια Ευρώπη που δεν υπάρχει πια.
ΓΚΡΟΝΤΕΚ
[…]
Όλοι οι δρόμοι βγάζουν σε μαύρα κουφάρια.
Κάτω απ’ τα χρυσά κλωνιά της νύχτας και τ’ άστρα
η σκιά της αδελφής μες στ’ αμίλητα θάμνα σαλεύει
των ηρώων χαιρετώντας τα πνεύματα,
τα ματωμένα τους κεφάλια.
[…]
Grodek
Νίκος Βουτυρόπουλος
********************************
Πρωτοήρθα σε επαφή με το έργο του Γιώργου του Κεντρωτή στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν διάβασα ένα βιβλιαράκι που υπήρξε σημαντικό για μένα: την Επιστολή του Λόρδου Τσάντος…, του Χόφμανσταλ. Ένα από τα στοιχεία που μου έκαναν το βιβλίο αυτό τόσο αγαπητό ήταν η ολοζώντανη, νευρώδης μετάφραση. Συγκράτησα, τότε, το όνομα του μεταφραστή: Γιώργος Κεντρωτής.
Με χαροποιεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι, περισσότερο από τριάντα χρόνια μετά, το μεταφραστικό έργο του ίδιου ανθρώπου βρίσκεται σε πλήρη άνθηση. Βέβαια, ενδιάμεσα έχει μεταφράσει, ανάμεσα σε πολλά άλλα, σπουδαία μυθιστορήματα της παγκόσμιας γραμματείας. Γνωρίζοντας τον κόπο που απαιτεί η ευσυνείδητη μετάφραση ακόμη και μιας σελίδας, θαυμάζω το πόσο ακάματος είναι αυτός ο άνθρωπος, ειδικά αφού καταφέρνει να συνδυάζει το ογκώδες μεταφραστικό του έργο (το οποίο περιλαμβάνει και χιλιάδες -δίχως υπερβολή- δημοσιεύσεις) με το υπόλοιπο επιστημονικό, διδακτικό, αλλά και πρωτότυπο λογοτεχνικό του έργο.
Θα επιμείνω εδώ, όμως, με καθαρά προσωπικά κριτήρια, στις πρόσφατες ανθολογίες του από την παγκόσμια ποίηση, αλλά και στη μετάφραση του έργου ιερών ονομάτων, όπως ο Τρακλ και ο Ρίλκε. Για όλους εμάς τους νεότερους μεταφραστές ποίησης, ο Κεντρωτής αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς, καθώς συνδυάζει την εμβάθυνση στο έργο καθενός από τους ποιητές που μεταφράζει, από διάφορες γλώσσες, με την επιλογή των πιο καίριων έργων και ποιημάτων.
Θα αναφέρω, όμως, και κάτι ακόμη, για το οποίο τον εκτιμώ: ο Γιώργος ο Κεντρωτής στηρίζει τους νεότερους μεταφραστές, έστω και αν οι μεταφραστικές τους επιλογές είναι πολύ διαφορετικές, παραμερίζοντας έτσι τον ανώφελο ανταγωνισμό που πλήττει κάποτε τον χώρο μας.
Η απονομή του Κρατικού Βραβείου Μετάφρασης στον Γιώργο Κεντρωτή, για τα Άπαντα του Τρακλ, αποτελεί συνολική δικαίωση του μεταφραστικού του έργου, καθώς με αυτό έχει προσφέρει στη γλώσσα μας σημαντικές υπηρεσίες – που καθιστούν περιττές τις συζητήσεις περί του αμετάφραστου της ποίησης, κτλ. Αποτελεί, παράλληλα, και ενθάρρυνση για όλους όσους καταπιάνονται με το επίπονο και ωφέλιμο έργο της λογοτεχνικής μετάφρασης.
Θεοδόσης Κοντάκης
******************************
Μόνο με λόγια θαυμασμού μπορεί να μιλήσει κανείς όταν αναφέρεται στο πολυσχιδές έργο του Γιώργου Κεντρωτή(μεταφραστικό, δημιουργικό, επιστημονικό), του οποίου η σημασία του για τα ελληνικά γράμματα είναι ανάλογη με τον εντυπωσιακό του όγκο. Καθώς φυσικά και για το πρόσωπο, την ευγένεια του, αλλά και την ευμένεια, για να χρησιμοποιήσω μια λέξη που ο ίδιος χρησιμοποιεί συχνά, γενικά την πάντα καλή, γενναιόδωρη διάθεσή που έχει απέναντι στους νεότερους, και όχι μόνο, συναδέλφους του. Η βράβευσή του τη δεδομένη στιγμή είναι, πέραν όλων των άλλων, μια υπενθύμιση σε δύο κατευθύνσεις. Πρώτον, προς όλους εμάς που γνωρίζουμε την πολυεπίπεδη δουλειά του, έστω και μερικώς, για τη σημασία της: μια δουλειά που ανοίγει συνεχώς καινούργιους δρόμους και σε ανεβάζει τον πήχη, με ό,τι κι αν καταπιάστηκε, όλο και πιο ψηλά.Και, δεύτερον, αποτελεί ένα κάλεσμα στους νεότερους και γενικότερα σε όσους ακόμη δεν γνωρίζουν το έργο του, να ανακαλύψουν το δημιουργικό του σύμπαν που καλύπτει ένα ευρύ χρονολογικό φάσμα, πραγματεύεται σημαντικά ζητήματα και αναδεικνύει ξένους δημιουργούς που σε διαφορετική περίπτωση ίσως να μένανε άγνωστοι στο ελληνικό κοινό. Ενώ είναι παραπάνω βέβαιο πως η συνέχεια θα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Έχει πάντα τις ολόψυχες ευχές μας και την αγάπη μας.
Στέργιος Ντέρτσας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου