Μία ποιητική συλλογή που σέβεται τα «ξωτικά» της μνήμης

Γράφει η Κατερίνα Αθανασίου // *

 

Γρηγόρης Χαλιακόπουλος «Μνήμες Ξωτικών», εκδ. Καλειδοσκόπιο

 

Ο Γρηγόρης Χαλιακόπουλος είχε να μας καταθέσει ποιητική συλλογή από το 1996, τότε που από το «Θεωρείο στην κόλαση» αντίκριζε τις προηγούμενες ποιητικές του συλλογές: «Επικηρυγμένη αίσθηση» (1994), «Τα φώτα της πόρσε» (1993), «Αντικέρ ιδεών» (1991), «Μελλοντικά παρελθόν του σήμερα» (1984). Βέβαια όλα αυτά τα χρόνια δεν ήταν καθόλου «ήσυχος» στα εκδοτικά πράγματα και στις καταθέσεις του στην λογοτεχνία (και όχι μόνο): μυθιστορήματα, θεατρικά έργα, βιβλία για παιδιά, αρθρογραφία, ντοκιμαντέρ, ραδιοφωνικές εκπομπές και τόσα άλλα.

Η νέα ποιητική του συλλογή έχει τίτλο «Μνήμες Ξωτικών» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο. Αποτελείται από πενήντα πέντε ποιήματα, τα οποία σχεδόν σου επιτρέπουν να θρυμματίσεις τον σκληρό πυρήνα τους και να επικοινωνήσεις με το υπόγειο υλικό των σκέψεων, των αναμνήσεων και των εικόνων τους. Διαβάζοντάς τα, συμπορεύεσαι με τους προβληματισμούς, τις ελπίδες, την αγωνία και τον εσωτερικό κόσμο του ποιητή.

 Το ποιητικό βλέμμα του Γρηγόρη Χαλιακόπουλου

Μοτίβα της ποίησής του είναι η αγάπη, ο θάνατος, ο έρωτας, το αιώνιο και το εφήμερο,  ο χρόνος, τα πρόσωπα. Η ποιητική συλλογή προδιαθέτει τον αναγνώστη για ένα ταξίδι στην άγνωστη και, ίσως ακόμη, ανεξερεύνητη ενδοχώρα της ανθρώπινης ύπαρξης

Μπορεί να μεταγγίζει ως τίτλος ένα αίσθημα νοσταλγίας αφήνει, ωστόσο, και μια αίσθηση διάρκειας, ίσως γιατί η ποίηση του  βρίσκεται στην καλή και τη γλυκιά της ώρα, στην ωριμότερη φάση της, ίσως και γιατί τα ποιήματά του εκπέμπουν κάτι από την αιωνιότητα των προσώπων και των καταστάσεων που εξυμνούνται σ’ αυτά: δεν χρειάζεται να τα κατανοήσεις πλήρως. αρκεί ν’ ακούσεις τους ήχους τους, να οσφρανθείς το άρωμά τους, ν’ απολαύσεις τις εικόνες τους, να συμπορευτείς με τους στοχασμούς τους.

Πολλές φορές αναρωτιόμαστε «τι θέλει να πει ο ποιητής». Σε αυτήν την ποιητική συλλογή όμως υπάρχει μια άρρητη συμφωνία μεταξύ του ποιητή και του αναγνώστη, σύμφωνα με την οποία ο τελευταίος παίζει ενεργό ρόλο στην επεξεργασία του νοήματος.

Οι εικόνες των στίχων είναι παραστατικές, τόσο που πολλές φορές νομίζεις πως είσαι θεατής σε ένα θεατρικό έργο με ευφάνταστες παρομοιώσεις, κάποτε με ειρωνεία, με  αυτοσαρκασμό και με αντιθέσεις. Με εικόνες επιβλητικές, ελευθερία στη μορφή, ποίηση χωρίς περιορισμούς και συμβάσεις, μιας και δεν συναντάμε φτιασιδωμένα ρητορικά σχήματα που δεν πνίγουν το συναίσθημα.

Η γλώσσα μεστή νοημάτων, οι εικόνες δονούνται στην ζωντάνια των περιγραφών, ο ρυθμός εναλλάσσεται από στίχο σε στίχο και οι συναισθηματικές μεταβολές καταγράφονται με ένταση και συνειδησιακή ευθύτητα.

Σε όλο το «ταξίδι» ο ποιητής Γρηγόρης Χαλιακόπουλος προσπαθεί να κρατηθεί γερά στη μνήμη και να προφυλάξει όσα πράγματα έχουν αξία γι’ αυτόν,  αναμετράται με τα βιώματά του,  για να εκφράσει και να εκφραστεί.

Στο σύνολό της η νέα ποιητική συλλογή του διερευνά θέματα όπως το εφήμερο της ζωής, τον ρόλο της μνήμης και την «πατρίδα των αναμνήσεων», την αναζήτηση της ταυτότητας, την φύση της αλήθειας. Χρησιμοποιώντας μεταφορικές εικόνες και συμβολισμούς, ο Γ.Χαλιακόπουλος προσκαλεί και προκαλεί τον αναγνώστη να ανακαλύψει μέσα από τους στίχους του τις δικές του εμπειρίες, να σκάψει στις δικές του «σπηλιές» και στους βυθούς του υποσυνειδήτου του, εκεί όπου συμπλέκονται οι μνήμες, οι φόβοι, τα όνειρα, οι επιθυμίες, οι σκέψεις και οι ορμές.

Οι στίχοι προκαλούν συναισθήματα, εικόνες, αισθήσεις – ακόμη και διαίσθηση – στον αναγνώστη, μέσω προσομοιώσεων, αντιθέσεων, μεταφορών. Τούτο δε γίνεται εφικτό με την άμεσα και γνήσια χρήση της γλώσσας.

Με γλώσσα που πλάθει απροσδόκητους συνδυασμούς λέξεων: «το μαιευτήριο των άστρων» (σ.18), «σε ικριώματα πλανητών» (σ.35).

Με γλώσσα που τολμά, αδιαφορώντας για  συμβάσεις, καλώντας τον αναγνώστη να νιώσει:

«Απόψε σού ζητώ μονομαχία
Θεός Εσύ και δημιούργημα εγώ
να σφαχτούμε οι δυο μας
με στιλέτα πειρατικά», (σ.68)

«για να διασταυρωθώ με τον Θεό» (σ.50)

Με ποίηση που έχει ρόλο σανίδας σωτηρίας, ζητά από τον δημιουργό:

«Μεγαλοδύναμε
μόνο φτερά αιτούμαι
ν’ αποκτήσουν οι ώμοι μου». (σ.23)

 

Γρηγόρης Χαλιακόπουλος

 

Ο στίχος που είναι δομικό στοιχείο ενός ποιήματος πολλές φορές αποτελεί  μια αυτόνομη πρόταση που έχει το δικό της νόημα, ακόμη και αν αποτελεί μέρος μιας μεγαλύτερης φράσης. Κάποιες φορές  είναι αυτόνομος και ολοκληρώνει μια σκέψη, (Τι είμαι για σένα;, σ.11) κάποιες φορές μεταφέρει το νόημα στον επόμενο στίχο ώστε να συμπληρωθεί εκεί η σκέψη, (Νανούρισμα: Αναζητούσα το νανούρισμα/ μα εσύ μοιρολογούσες, Μονομαχία: Μεσάνυχτα σ΄αναζήτησα/ σύνηθες σύμπτωμα αδιεξόδου) το λεγόμενο μετρικό διασκέλισμα.

Κάθε ποίημα λέει και μια ιστορία (Φτερά, ΄Εξοδος, Η τελεία) και ο αναγνώστης βάζει την τοποθεσία, τον χρόνο, τα πρόσωπα. Και αυτό είναι το μεγαλείο της ποίησης. Το τι θέλει να πει ο ποιητής (όπως αναφέρθηκε και παραπάνω) το ανακαλύπτει ο καθένας ξεχωριστά αφού σχεδόν κάθε ακροτελευταίοι στίχοι είναι μια αποκαλυπτική κατακλείδα (Μονομαχία: Ποιο νόημα αντέχει η ψυχή/ δίχως χαρακιές στο κορμί;, Έξοδος: Πλέον δεν ζεις στη φυλακή/ ήρεμα αποκοιμήσου..).

Στίχοι δυναμικοί με ροή μας οδηγούν σε μια διαδρομή της συνείδησης (Η τελεία: κι η μνήμη μου απώλεσε/ αυτά που την πονούσαν), σε μια αέναη πάλη με τον εαυτό (Ανατροπή: μα για εκείνη την αλλαγή/στο βλέμμα,/ που αντί να ψάχνω ουρανό/ το αναζητώ στις λάσπες), ωθούν το ποίημα έξω από τις σελίδες του βιβλίου.

Λες πως είναι ένας εσωτερικός απολογισμός, μια εξομολόγηση, ψάχνεις να  ερμηνεύσεις και να  αποκωδικοποιήσεις.

τα δίχτυα των ονείρων
πως λικνίζονται στα κύματα!

Αλιεύουν έρωτες παλιούς
αγάπες προδομένες. (σ.16)

 

Κάθε ποίημα θαρρείς πως σκιαγραφεί ένα – ένα τα ξωτικά της ποίησης, της συντροφιάς των προσώπων που αποτελούσαν αυτήν την παρέα (το ποίημα Σύνθεση σ.70 είναι αφιερωμένο σε αυτήν την παρέα). Και που όλοι λίγο πολύ θα θέλαμε να είμασταν μέλη της. Γινόμαστε όμως μέσα από αυτήν την ποιητική συλλογή. Η παρέα μεγάλωσε.. Ένα κόσμος, μια παρέα που όμως δεν χάθηκε αλλά αναπλάθεται μέσα από τις μνήμες του ποιητή. Θαρρείς πως ο ίδιος ο ποιητής τώρα δίνει ρόλους στο καθένα από τα ξωτικά.

Εντυπωσιακά έργα είναι εκείνα που εκφράζουν την κατάσταση του ποιητή: Αλλόκοτα σκιρτήματα του έρωτα (Πτώση)/ Η περιέργεια διαγράφει ακανθώδη ερωτήματα.

Οι σκέψεις του ποιητή δεν γίνονται απλά και μόνο στίχοι αλλά και εικόνες: Η βροχή που θυμίζει κλάμα (Σταγόνα)/ Ξενυχτά με τον γκιώνη (Πέταγμα)/ με την πανσέληνο τα βλέπεις όλα ξεκάθαρα (Οβολός)

Στο ποίημα Οβολός είναι κάτι άξιο αναφοράς, τραγικά επίκαιρο:

Εγώ θωρώ νεκρά παιδιά
νεκρές γύρω τους μάνες
απ’ τη θηλή τους να ρουφούν
γάλα μαζί με αίμα
κι οι σημαδούρες στ’ ανοιχτά
δεν είναι από δίχτυα.

 

Στο ποίημα Λογοτιμητής ανακαλύπτει κανείς όλο το πέρασμα της ζωής:

Θα γεννηθείς, θα διδαχθείς, θα σαγηνεύσεις,
θα προδοθείς, θα σταυρωθείς
και στο τέλος θ’ αναστηθείς.

Και είναι σχεδόν μαγικό αυτό που ανακαλύπτει κανείς διαβάζοντας τις «Μνήμες Ξωτικών»: αν κλείσεις τα μάτια μετά το διάβασμα ενός ποιήματος ζεις το συναίσθημα, αν τα ανοίξεις βλέπεις τις εικόνες μπροστά σου σαν θεατής σε μια σκηνή θεάτρου.

Το ποίημα «Ανασφάλεια» είναι ένας διάλογος με ενδιάμεσους επεξηγηματικούς στίχους. Κάτι ανάλογο συναντούμε και στα ποιήματα «Οβολός», «Φτερά», «Λογοτιμητής», ‘Εξοδος».

Ο «ρόλος» του φεγγαριού

Εκεί που οι στίχοι αναδεικνύουν την παντοδυναμία του φεγγαριού:

με θλίβει το φεγγάρι (σ.17)

 η Πανσέληνος
θα δείχνει τα δόντια της

ενώπιον μιας πανσελήνου
που δικάζει με δανεική λάμψη

μα πρόλαβα να δω
τ’ αρχικά της στην πανσέληνο
να φωτίζουν το φευγιό μου…

κι ένιωσε την ολοκληρωμένη πανσέληνο (σ.30)

κι άσε το φεγγάρι να πενθεί (σ.56)

Μόλις κρυφτεί το φεγγάρι (σ.68)

στου φεγγαριού τα χρώματα (σ.79)

 

Και η μνήμη; Ποιος ο ρόλος της;

Η μοίρα παίζει καθοριστικό ρόλο και η μνήμη περιπλανιέται πότε γνωστά και πότε σε άγνωστα μονοπάτια.

 

Μνήμη περιζήτητη

Στα παζάρια του μυαλού (Παράλληλοι Βίοι)

 

Το ταξίδι της μνήμης στο κορμί μας.

Η μνήμη;

Οι πληγές που αιμορραγούν (Το ταξίδι)

 

Είναι προτιμότερη
η σφαγή στην αρένα
παρά στη μνήμη. (Σφαγή)

 

Στα κρεματόρια της μνήμης (Χρώματα)

Ο Γρηγόρης Χαλιακόπουλος αν και πολυπράγμων στα λογοτεχνικά δρώμενα έχει ξεχωριστή γραφή σε καθένα από αυτά. Αυτό που ίσως είναι κοινό είναι ότι με αυτόν τον τρόπο, με τα γραπτά του, επικοινωνεί με όλο το αναγνωστικό κοινό. Με έναν μοναδικό τρόπο κατορθώνει να μας αφυπνίσει, να μας συγκινήσει, να μας ταξιδέψει στο χώρο και στο χρόνο χωρίς σύνορα και χωρίς στεγανά. Καθρεφτίζει τα όνειρα και τις εμπειρίες των ανθρώπων, που ο χρόνος δεν υπονόμευσε την αλήθεια τους.

Μία ποιητική συλλογή που σέβεται τα «ξωτικά» της μνήμης, την ίδια την μνήμη και το ρόλο τον οποίο υπηρετεί.

 

 

* Η Κατερίνα Αθανασίου είναι δημοσιογράφος

 https://www.fractalart.gr/mnimes-xotikon/