Ελένη Παπάζογλου, «Μια γνώριμη Κυρά της ιθαγένειάς μας», Νήσος

Από τις απαρχές των νεοελληνικών παραστάσεων αρχαίου δράματος, στον πρώιμο 20ό αιώνα, μέχρι σήμερα, το ελληνικό θέατρο οικειώθηκε την τραγωδία ως μέρος ενός ρεπερτορίου «εθνικής» εμβέλειας. Τον τρόπο με τον οποίο, κατά τη διάρκεια αυτής της πορείας, οι παραστάσεις αρχαίου δράματος διαμόρφωσαν αλλά και υπηρέτησαν αυτήν την οικείωση στη συλλογική συνείδηση εξετάζει η παρούσα μελέτη της συγγραφέως, θεατρολόγου και καθηγήτριας του Τμήματος Θεάτρου του ΑΠΘ. Η συγγραφέας διαπιστώνει ότι η πίστη στην «αχρονία» του τραγικού είναι ριζωμένη στο ελληνικό θέατρο, με αποτέλεσμα την πίστη στην ιδέα της «αναβίωσης» των τραγωδιών· έτσι, κριτικοί και θεατές αντιμετωπίζουν με καχυποψία κάθε απόπειρα «χρήσης» των κειμένων προκειμένου οι καλλιτέχνες να συνομιλήσουν με το τώρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι αντιδράσεις που συνάντησε η παράσταση των Περσών (2009) του Ντιμίτερ Γκότσεφ, την οποία εξετάζει αναλυτικά. Στη συνέχεια μελετά την αμφισβήτηση της «αναβίωσης», έτσι όπως εκδηλώθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα από καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων και ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, που ανέδειξαν την ξενότητα της τραγωδίας, λόγω των τελετουργικών διαστάσεών της, οι οποίες στο σύγχρονο θέατρο παραμένουν αδρανείς. Έμφαση στην τελετουργική καταγωγή και λειτουργία του αρχαίου δράματος έδωσε, ήδη από τον Μεσοπόλεμο, και ο ανθρωπολόγος Παναγής Λεκατσάς, που απασχολεί το επόμενο κεφάλαιο, όπου μελετώνται και οι σχέσεις της ελληνικής αριστεράς με την αρχαιότητα και τις ιδεολογικές χρήσεις της στο πλαίσιο του αφηγήματος της «συνέχειας». Ακόμη, η συγγραφέας μελετά τον εμβληματικό κριτικό της δεκαετίας του 1980, Τάσο Λιγνάδη (σε κριτική του οποίου οφείλει και τον τίτλο του το βιβλίο), ο οποίος κωδικοποίησε τα ποικίλα δόγματα της «αναβίωσης», περιστρέφοντάς τα γύρω από τον λογοκεντρικό χαρακτήρα του τραγικού θεάτρου. Τέλος, εν είδει παραρτήματος, με το οποίο ολοκληρώνεται η μελέτη, το τελευταίο κεφάλαιο ασχολείται με το «τελετουργικό αίτημα» και τη μετατροπή των θεατών σε μια μεταιχμιακή τελετουργική κοινότητα, με το οποίο είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένο το αίτημα για μια «ελληνική» ιδιοπροσωπία στην «αναβίωση» του αρχαίου δράματος στην Ελλάδα, εξετάζοντας τις σχετικές παραστάσεις της εικοσαετίας 1975-1995.