«ΜΕΡΚΑΝΤΟ»

Kostas Hatziantoniou

Μια συναρπαστική ιστορία για ένα κορίτσι της σεφαραδίτικης κοινότητας της Ρόδου, εξαγορασμένου από τον άγγελο του θανάτου, τα χρόνια που αυτός εξολόθρευε αμέτρητες αθώες ψυχές. Αποτέλεσμα σοβαρής έρευνας και άψογου μυθοπλαστικού χειρισμού του ιστορικού υλικού, η νουβέλα της Μαρίας Μαμαλίγκα (έκδοση του Βιβλιοπωλείου της Εστίας) ιχνογραφεί έξοχα τη ζωή και τον αφανισμό μιας ιστορικής κοινότητας, την αντίστροφη μέτρηση προς το Άουσβιτς που άφησε άδειες τις πλατείες, έρημες τις διαδρομές, μετέωρες τις οσμές της παλιάς πόλης της Ρόδου. Περίτεχνη η αφήγηση, είτε γραμμική είτε μέσα από ημερολογιακές καταγραφές, ισορροπεί υποδειγματικά όταν αντιπαραβάλλει την ερωτική ένταση που δεν γνωρίζει κοινοτικούς κανόνες και την διαιώνια αγωνία ενός λαού να διασώσει την πίστη των πατέρων του.

Κάποτε βέβαια η Μοίρα επιβάλλει τους δικούς της κανόνες και τότε δεν μένει παρά η ευχή: «Να πας στο καλό, κόρη της ψυχής μου, μέλι και γάλα στους δρόμους σου», όπως έλεγαν οι πατεράδες στην Τζουντερία όταν αποχαιρετούσαν τα παιδιά τους που ξενιτεύονταν για πάντα, ξέροντας πως δεν θα τα ξαναδούν. Να όμως που μια παράβαση/ υπέρβαση, μια εκούσια ξενιτιά, μπορεί να γίνεται και ευκαιρία επιβίωσης, όπως συνέβη με την Εστρέλλα, την εγγονή του ραββίνου. Η χειραφέτηση, ο πόνος, ο θάνατος αλλά και η επιβίωση, η ελπίδα, η νέα ζωή, ακόμη και όταν (κάθε τόσο) έρχεται η ώρα της απόγνωσης, όπως την διατύπωσε ο προφητάναξ: "Προσελογίσθην μετά των καταβαινόντων εις λάκκον, εγενήθην ως άνθρωπος αβοήθητος εν νεκροίς ελεύθερος" (Ψαλμός 87).

Μια ιστορία ενηλικίωσης, ένα σκοτεινό γράμμα που γίνεται ολόφωτο όταν τελειώνει η ανάγνωση, μια ακόμη υπενθύμιση των διαδρομών πόνου και απαντοχής μέσα από τις οποίες ένας αρχαίος λαός έγινε σύγχρονο έθνος που ξέρει να πολεμά και να τραγουδάει. Χαρακτηριστική, εν προκειμένω, η γαλικιανή μπαλάντα με την οποία κλείνει το βιβλίο: μια μπαλάντα που τραγουδούσαν οι Ροντεσλίς και απεικονίζει την ευαισθησία αλλά και την αποφασιστικότητα μιας κοινότητας να ζήσει περήφανη και να μην αφεθεί ξανά ούτε στο μίσος των αγγέλων του θανάτου ούτε στον οίκτο των εθνών. Όσοι Ροντεσλίς επέζησαν, περπατώντας και μιλώντας ("caminando y hablando") πορεύονται μέχρι το τέλος του κόσμου, μέχρι να βρεθούν πάλι όλοι, ζώντες, νεκροί και αγνοούμενοι στην μυστική αγκαλιά των Προφητών.