Ελένη Παπαργυρίου
Επιμέλεια: Μισέλ Φάις
MARIE NDIAYE Η εκδίκηση είναι δική μου
Μετάφραση: Αλεξάνδρα Κωσταράκου Σελ. 264 Εκδόσεις Πόλις, 2022
Το μυθιστόρημα θέτει με τον πιο λεπταίσθητο και στοχαστικό τρόπο τη διαφορά της καταγωγής και τις σχέσεις εξουσίας που επιβάλλει το αποικιοκρατικό παρελθόν μιας χώρας που θέλει να λογίζεται
πολυπολιτισμική Η μεγαλύτερη αντιδικία συμβαίνει μέσα μας: είναι η εσωτερική αμφιταλάντευσή μας σε ό,τι αφορά τις σχέσεις μας και τις προθέσεις μας μέσα σε αυτές. Στο αριστοτεχνικό μυθιστόρημα της Μαρί Ντιάι Η εκδίκηση είναι δική μου πρωταγωνιστούν κυρίως γυναίκες: η μονήρης, στοχαστική δικηγόρος κ. Σιζάν, η εσωστρεφής οικιακή βοηθός της Σαρόν και η Μαρλίν Πρενσιπό, μια γυναίκα που έχει διαπράξει ένα στυγερό έγκλημα. Το κείμενο πραγματεύεται το ζήτημα της γυναικείας ταυτότητας σε σχέση με ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό του κοινωνικού της ρόλου: την προστασία. Η κ. Σιζάν έχει αναλάβει την προστασία της οικιακής της βοηθού, που έχει μεταναστεύσει από τον Μαυρίκιο στη Γαλλία. Την πληρώνει αδρά για ελάχιστες ώρες δουλειάς, ενώ ταυτόχρονα διεκπεραιώνει τη νομική διαδικασία που θα της εξασφαλίσει την άδεια παραμονής στη χώρα. Η κ. Σιζάν προστατεύει επίσης την ανήλικη κόρη του πρώην συντρόφου της, με τον οποίο διατηρεί φιλικές σχέσεις. Παράλληλα, αναλαμβάνει την υπεράσπιση της Μαρλίν Πρενσιπό, μιας γυναίκας που έχει σκοτώσει τα τρία μικρά παιδιά της πνίγοντάς τα στην μπανιέρα του σπιτιού της. Με αφορμή την υπόθεση αυτή εξετάζεται σε βάθος τι μπορεί να οδηγήσει στην παραβίαση των όρων της προστασίας που αυτονόητα μια μητέρα προσφέρει στα παιδιά της. Η κ. Σιζάν αμφιβάλλει και υποχωρεί, σκέφτεται διαρκώς και λέει από μέσα της, αμφιταλαντεύεται και σφάλλει στην προσπάθειά της να κάνει το σωστό. Και ταυτόχρονα αισθάνεται τη μεγαλύτερη έλλειψη. Ποιος θα προστατέψει εκείνη; Το μυθιστόρημα της Ντιάι μιλάει για την απροσδιοριστία της μνήμης: όταν ο σύζυγος της δράστιδος Ζιλ Πρενσιπό την επισκέπτεται στο γραφείο της, η κ. Σιζάν αισθάνεται ότι τον έχει κάπου ξαναδεί. Οτι πιθανώς ήταν το ίδιο αγόρι που κάποτε την οδήγησε στο δωμάτιό του και την άφησε να μιλάει με το πάθος μιας δεκάχρονης, διαπλάθοντας με καθοριστικό τρόπο αυτό που θα γινόταν αργότερα. Ομως δεν μπορεί να επιβεβαιώσει το επίθετο της οικογένειας και, συνεπώς, την ακρίβεια της μνήμης της. Η μητέρα της, που είχε εργαστεί στο σπίτι αυτό, δεν το θυμάται. Δεν θυμάται αν ήταν Πρενσιπό ή Μαζιρό ή Ραβαλέ, τα ονόματα που της έρχονται ύστερα από εκλάμψεις ψευδο-μνήμης και τα προτείνει ενθουσιωδώς στην κόρη της για να την απαλλάξει από τη βασανιστική αμφιβολία. Το κείμενο μοιάζει να παίζει με το παραμύθι των αδερφών Γκριμ, όπου το ξωτικό Ρουμπελστίλτσχεν απαιτεί από τη βασίλισσα να μαντέψει το όνομά του, για να μην πάρει το παιδί της. Η κ. Σιζάν προσπαθεί να ανακαλέσει κι αυτή ένα όνομα, το όνομα εκείνου του δεκατετράχρονου αγοριού πριν από τριάντα χρόνια, με την ελπίδα ότι η μικρή αυτή λέξη θα επαναφέρει την τάξη στη μνήμη της και, συνεπώς, θα αποκαταστήσει κάποιου είδους φυσική και ηθική τάξη: ότι το παιδί που ήταν η ίδια κάποτε θα σωθεί. Αντίθετα όμως με το ξωτικό του παραμυθιού το όνομα εδώ δεν αποκαλύπτεται ποτέ. Ούτε μαθαίνουμε ποτέ το μικρό όνομα της κ. Σιζάν, αφού η οικιακή της βοηθός αρνείται να της απευθυνθεί στον ενικό. Με το ζήτημα της παιδοκτονίας, το πιο αποτρόπαιο ίσως από όλα τα εγκλήματα, η Ντιάι παίρνει το μεγαλύτερο ρίσκο. Οσα ελαφρυντικά και να αναγνωρίσει κανείς, η πράξη δεν δικαιολογείται ποτέ. Ομως η συγγραφέας καταφέρνει με δεξιοτεχνία να αναδείξει μέσα από αυτή τη θλιβερή ιστορία την αστάθεια της ταυτότητας μέσα σε ένα πλαίσιο πατριαρχίας. Η Μαρλίν Πρενσιπό εγκλωβίζεται μέσα στον ρόλο της συζύγου που εγκατέλειψε την καριέρα της για να αφοσιωθεί στη μητρότητα. Η σχέση του ζευγαριού μπαίνει στο μικροσκόπιο: οι ρόλοι καταπιεστή και καταπιεζόμενου δεν είναι απολύτως διακριτοί αλλά βρίσκονται διαρκώς υπό διαπραγμάτευση, η αντίσταση προκύπτει σε απρόβλεπτα πεδία, οι ρόλοι αντιστρέφονται. Σε αντίστοιχο πλαίσιο αστάθειας τοποθετείται και η σχέση της κ. Σιζάν με την οικιακή της βοηθό. Λόγω της προστασίας που της προσφέρει η κ. Σιζάν απαιτεί τη φιλία της, η Σαρόν όμως παραμένει διστακτική παρά την ευγνωμοσύνη που νιώθει για αυτήν. Στο πλαίσιο της λευκής, αστικής της υπεροχής η κ. Σιζάν αδυνατεί να αντιληφθεί ότι η φιλία δεν είναι αυτονόητη, ότι πιθανώς η ασυμμετρία της σχέσης καθιστά αδύνατη την επιστροφή της. Με τον τρόπο αυτό το μυθιστόρημα θέτει με τον πιο λεπταίσθητο και στοχαστικό τρόπο τη διαφορά της καταγωγής και τις σχέσεις εξουσίας που επιβάλλει το αποικιοκρατικό παρελθόν μιας χώρας που θέλει να λογίζεται πολυπολιτισμική. Τι είμαστε εν τέλει ο ένας για τον άλλο παρά περάσματα και γέφυρες; Ποιο είναι το πραγματικό νόημα της ανθρώπινης επαφής; Πότε πολιτογραφούνται οι σχέσεις ως μόνιμες; Η εκδίκηση είναι μια έννοια αμφισβητήσιμη: ποιος εκδικείται ποιον;https://www.efsyn.gr/tehnes/ekdoseis-biblia/anoihto-biblio/345821_se-poion-anikei-i-ekdikisi
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου