Η ασταμάτητη ροή και η κορύφωση του προσωπικού χρόνου
Ο καλλιτέχνης είναι καταδικασμένος σε ένα υπόγειο να δουλεύει, να μοχθεί, να προσπαθεί, να ξενυχτάει. Κι αν τα έργα του ανοίγουν δρόμους, γκρεμίζουν τοίχους και δίνουν νέες θέες, αυτός εκεί θα μείνει, στο υπόγειο και στη μοναξιά του άλιωτου κεριού του. Δεν πρέπει να βαρυγκομά. Τη μοίρα του τη διάλεξε μες στον κόσμο που δεν περίμενε και ίσως δεν ήθελε. Στα ελάχιστα τετραγωνικά της ύπαρξης και της δράσης του, τα πνευματικά του δημιουργήματα φροντίζουν τους δρόμους, τα ταξίδια και τους χρόνους, τωρινούς, χθεσινούς, αυριανούς, παντοτινούς. Και όσο ο καλλιτέχνης σμιλεύει, ζωγραφίζει, γράφει, τόσο ξεθωριάζει η φιγούρα του και σαν σκόνη που επιμένει κρατά τη θέση του στον κόσμο του υπογείου και άπιαστου ανωγείου. Το έργο αυτονομείται, πάντα, και ο καλλιτέχνης αποφασίζει ποια θα είναι η στιγμή της απόσυρσης του μάστορα που εργάζεται με την πένα, τον στίχο και τον ήχο του βλέμματος. Την απόφαση θα την πάρει στο ταπεινό του ανήλιαγο δωμάτιο και θα είναι άηχη και ξαφνική όσο το ξημέρωμα. Όταν χρόνος ενωθεί με τον δημιουργημένο χρόνο-κόσμο, τότε θα φτάσει εκείνη η ώρα που αυτός θα μείνει μόνος και η συμπόρευση θα γίνει χωριστή πορεία. Ο καλλιτέχνης, ο ποιητής, είναι ο Κ.Π. Καβάφης και «Η απόσυρση του τεχνίτη» (Εκδόσεις Άγρα), μας αφορά, όλους.
Ο Διονύσης Καψάλης μεσολαβεί για να μας εξηγήσει την απόσυρση του τεχνίτη Κ. Π. Καβάφη. Ο Καβάφης είναι ο ποιητής που έρχεται από μακριά και μέσα από τον αιώνα του βλέπεις τους αιώνες μας! Κάθε ποίημά του είναι και ένα δεύτερο ποίημα που δικαιωματικά το κρατά για τον εαυτό του. Το πρώτο γέννημα αφήνει πίσω του αχόρταγους καρπούς και τα υγρά ενός αφανούς πλάσματος που σκοπό έχουν να γίνουν ζωοδότρα πηγή. Και κάπως έτσι ο μεγάλος Αλεξανδρινός έγραφε με προσοχή και με ακρίβεια και όσα άφηνε ελεύθερα, ελεύθερα τα έβλεπε να επιστρέφουν σε αυτόν.
Το σημείο καμπής, και σε αυτόν, είναι η αδυσώπητη ροή του χρόνου και η κορύφωση που προσωπικού χρόνου. Κάπου εκεί έρχεται η απόσυρση και ο καλλιτέχνης αφήνει τον τεχνίτη. Ο Διονύσης Καψάλης μέσα από δύο μελέτες για την ποίηση του Κ.Π.Καβάφη εξηγεί αυτή την αναπότρεπτη διαδικασία που βρήκε και τον Αλεξανδρινό. Ο λόγος του Καψάλη διακλαδίζεται σε δύο καθαρά μονοπάτια. Μικρά, αλλά μεγάλα σε σημασία για την εξήγηση της απόσυρσης. Το ένα είναι η «Παθητική πλάνη» και το σχήμα της καβαφικής ποίησης και το άλλο είναι «Η Νόησις ως ακρασία και τα σχόλια σ’ ένα ποίημα του Καβάφη.
Ο Καψάλης μέσα από την καλά βιωμένη γνώση, τη μελέτη και την οξυδέρκεια του πάνω στην πρόσληψη του καβαφικού έργου, μας δίνει με προσοχή, σαφήνεια και με αμεσότητα τους δύο άξονες της ανάλυσής του. Η μία όψη, λοιπόν, της απόσυρσης έχει να κάνει με τον ύστερο Καβάφη. Με αφετηρία τοπ ποίημα «Εκόμισα εις την Τέχνη», όπου και η προτροπή «Ας αφεθώ σ’ αυτήν», ο Καβάφης φαίνεται πραγματικά να «αφήνεται» στην Τέχνη του και να αποσύρεται, σαν πρόσωπο, από τα ποιήματά του. Ο τεχνίτης αποχωρεί από το έργο του, αφήνοντας πίσω του ιστορίες, θραύσματα, ιστορίες τρίτων σαν μικρές βιογραφίες, όπου ο βιωμένος χρόνος συμφύρεται κάποτε με τον ιστορικό. Η άλλη όψη της απόσυρσης έχει αφετηρία το ποίημα «Νόησις». Σε αυτό βλέπουμε να πυκνώνει ένα στοιχείο ποιητικού και ηθικού αυτοπροσδιορισμού. Και είναι σε αυτή την πορεία αυτογνωσίας και ουσιαστικού ορισμού του εαυτού που συντελείται και πάλι η απόσυρση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου