της Γιώτας Τυρπάνη
Παρότι καταπιάστηκε με ένα ευρύ φάσμα από ερευνητικά ενδιαφέροντα και καλλιτεχνικές ενασχολήσεις, ο ποιητής, δημοσιογράφος, μουσικός, εκδότης και κριτικός, με σπουδές στη φιλοσοφία και την ιατρική, Θαλής Ρητορίδης (1916-1983), παραμένει ώς και σήμερα λησμονημένος στη χορεία εκείνη των αφανών και ελάσσονων λογοτεχνών, στους οποίους η φιλολογική κριτική έχει γυρίσει επιδεικτικά την πλάτη. Πιστός θιασώτης της τέχνης και γενναιόδωρος προς το κοινό του, στο οποίο πρόσφερε πλήθος ποιητικών συλλογών και δοκιμίων, συνεργάστηκε με σημαντικές εφημερίδες και περιοδικά του 20ού αιώνα, κάποιων εκ των οποίων διετέλεσε και διευθυντής (Έθνος [Φλώρινας] [1931], Νέα Φύλλα [1937], Ελληνοαμερικάνικα Νέα [1946], Βωμός Τέχνης [Ρώμης] [1979-1983]). Ωστόσο, η συνεπής παρουσία του στους κόλπους των γραμμάτων και των τεχνών πέρασε σχεδόν απαρατήρητη από την κριτική, με αποτέλεσμα η πολυσχιδής προσωπικότητά του και το πλούσιο έργο του να παραμένουν ακόμα στην αφάνεια. Πρώτος ο Νίκος Σιγάλας στη μελέτη του για το υπερρεαλιστικό κίνημα εντόπισε το ερευνητικό κενό, αναφερόμενος στο περιοδικό Νέα Φύλλα (1937): «Εκδότης του περιοδικού είναι ο Θαλής Ρητορίδης για τον οποίο λίγα είναι γνωστά […] Η περίπτωση του Ρητορίδη έχει ενδιαφέρον, καθώς το άτομό του περιβάλλεται από σιωπή (σ. 120-121).»[1]
Στο πλαίσιο αυτό, σκοπός του παρόντος κειμένου είναι να παρουσιάσει συνοπτικά πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Ρητορίδη, όπως αυτές προέκυψαν από πρωτογενή έρευνα σε αρχεία και στον Τύπο της εποχής. Ο Θαλής Ρητορίδης, λοιπόν, γεννήθηκε στην Ανδριανούπολη της Ανατολικής Θράκης της τότε Οθωμανικής αυτοκρατορίας, σύμφωνα με τις πηγές στα 1916, χωρίς ωστόσο να αποκλείουμε την πιθανότητα να έχει γεννηθεί νωρίτερα. Αν και όλες οι πηγές υποδεικνύουν ομόφωνα ως χρονολογία γέννησής του το 1916,[2] η πολύ πρώιμη εμφάνισή του στα γράμματα με πονήματα που προϋποθέτουν συγγραφική ωριμότητα και διεισδυτικό έλεγχο του κοινωνικού και πολιτισμικού γίγνεσθαι, μας οδήγησε σε υποθέσεις ότι μπορεί να πρόκειται για μεταχρονολόγηση.
Ο Θαλής ήταν γιος του αρχίατρου Ξενοφώντα και της Ελένης Ρητορίδη, ο μικρότερος από τα τέσσερα αδέλφια της οικογένειας, τον μαέστρο Άγγελο, τον γιατρό Χαρίλαο και τον Στέφανο. Σύσσωμη η οικογένεια θα πρέπει να εγκατέλειψε την Ανατολική Θράκη λόγω των ελληνοτουρκικών διενέξεων και των συνακόλουθων μετακινήσεων πληθυσμών και να εγκαταστάθηκε στη Φλώρινα, πριν από τον Δεκέμβρη του 1923, όποτε βρίσκεται ήδη κοινωνικά δικτυωμένη στην περιοχή, εφόσον το όνομα του Ξενοφώντα Ρητορίδη καταγράφεται στον συνδυασμό των υποψήφιων βουλευτών των Φιλελεύθερων της Φλώρινας,[3] κόμμα το οποίο φαίνεται πως θα στηρίξει αργότερα και ο Θαλής.[4]
Στη Φλώρινα ο Θαλής Ρητορίδης περνά τα παιδικά και σχολικά του χρόνια και είναι εκεί που γράφει τα πρώτα του ποιήματα, συνάπτει τις πρώτες του συνεργασίες με τοπικές εφημερίδες και εκδίδει τις πρώτες συλλογές του. Ωστόσο, οι διενέξεις με το εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου του τον αναγκάζουν να ολοκληρώσει τις εγκύκλιες σπουδές του στο Γυμνάσιο του Σουφλίου, κοντά στον συνονόματο ξάδελφο του και ποιητή Κώστα Θρακιώτη (1909-1994) ή κατά κόσμον Θαλή Προδρόμου. Ο ήδη ενταγμένος στους λογοτεχνικούς κόλπους Κ. Θρακιώτης και διευθυντής του μαθητικού περιοδικού Έβρος πιθανόν να είναι αυτός που μύησε στα μονοπάτια της ποίησης τον αγαλούχητο ακόμα Ρητορίδη.
Στο μεταξύ θα πρέπει να έχει προηγηθεί κι ένα πέρασμα του Ρητορίδη από το αμερικανικό κολλέγιο «Ανατόλια» της Θεσσαλονίκης, αφού δύο χρόνια νωρίτερα είχε απευθύνει στο «αγαπημένο [τ]ου σκολειό» μια διθυραμβική αφιέρωση.[5] Στη φοίτησή του στο σχολείο αυτό χρωστά την εξοικείωσή του με την αγγλική γλώσσα και την επαφή του με τη μουσική και το βιολί. Στο αρχείο του κολλεγίου βρίσκονται τόσο φωτογραφίες του Ρητορίδη ως μέλους της χορωδίας όσο και νεανικές δημοσιεύσεις στο περιοδικό του σχολείου, που κυκλοφορεί με πρωτοβουλία των μαθητών του, με τίτλο The echo of our school.[6]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου