JOSHUA COHEN. Οι μεταφορές του βασιλιά. Μετάφραση: Παναγιώτης Κεχαγιάς. Εκδόσεις Gutenberg, σελ. 360
Δέσποινα Παπαστάθη
Επιμέλεια: Μισέλ Φάις
Ο συγγραφέας συνδυάζει την κοινωνική κριτική με το μαύρο χιούμορ, τη ρεαλιστική απεικόνιση της πραγματικότητας με την ποιητική σύλληψη αυτής και δημιουργεί ένα μυθιστόρημα πολυπρισματικό, πολυφωνικό και διαυγές στα νοήματα και μηνύματα.
Ο Ντέιβιντ Κινγκ, Αμερικανός Εβραίος, οικονομικά επιτυχημένος, ιδιοκτήτης μεταφορικής εταιρείας και φοροφυγάς, ο Γιοάβ Ματζάβ, Εβραίος μετανάστης, που μόλις απολύθηκε από τον ισραηλινό στρατό και ο Εϊβερι Λούτερ, μετέπειτα Ιμάμου Νάμπι, έγχρωμος Αμερικανός, «άνθρωπος με πολλές πεποιθήσεις και ακόμα περισσότερες ματαιώσεις», που ασπάσθηκε το ισλάμ γιατί του άρεσε ο ανατρεπτικός χαρακτήρας και το μένος του, είναι οι πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος του Τζόσουα Κόεν Οι μεταφορές του βασιλιά (μετάφραση - εισαγωγή - σχόλια: Παναγιώτης Κεχαγιάς), ενός τρίπτυχου με κέντρο τους κάθε λογής κατατρεγμένους και απόντες της σύγχρονης αμερικανικής και όχι μόνο κοινωνίας. Ο Τζόσουα Κοέν (1980), του οποίου το Book of Numbers (2015) θεωρήθηκε από τον Χάρολντ Μπλουμ ένα από τα κορυφαία metafiction μυθιστορήματα της εβραϊκής λογοτεχνίας στην Αμερική, με το Οι μεταφορές του βασιλιά, σκιαγραφώντας την προσωπικότητα του Αμερικανού Εβραίου αποδίδει με εικονοπλαστικό, συχνά μεταφορικό –σχεδόν ποιητικό– λόγο την ανασφάλεια και αβεβαιότητα της σύγχρονης αμερικανικής και ισραηλινής κοινωνίας.
Ο Ντέιβιντ Κινγκ, «Πρόεδρος, Εκπρόσωπος, Διαχειριστής Κρίσεων, Αγχους & Κατασχέσεων», ιδιοκτήτης μιας μικρομεσαίας επιχείρησης «περιορισμένης ευθύνης που ειδικευόταν σε […] μεταφορές… και αποθήκευση… και στάθμευση… και ρυμούλκηση… και περισυλλογή αντικειμένων… και ανακύκλωση σκραπ μετάλλων» (σ. 24), ήταν ένας σύγχρονος Δαβίδ, καθόλου, ωστόσο, αγαπητός στους οικείους και τους υπαλλήλους του. Επιδιώκει την ένταξη στην υψηλή αμερικανική κοινωνία και το κέρδος, ακόμα και αν απαιτείται «να του απευθύνονται σαν σε κατώτερο», και να γίνεται «σε κάποιες περιστάσεις, όχι ακριβώς δουλοπρεπής, αλλά πειθήνιος, πράος. Ενας Εβραίος» (σ. 31). Το ταξίδι στη μητέρα πατρίδα δεν εγγράφεται στη συνείδηση του ήρωα ως προσκύνημα σε τόπο ιερό, αλλά ως ευκαιρία εύκολου και παράνομου πλουτισμού. Το Ισραήλ ως ιδεώδες, ως αφηρημένη ιδέα είναι για τους νεαρούς Ισραηλινούς ένα άτεγκτο, καταπιεστικό κράτος που διδάσκει στους στρατιώτες του το πιο τραυματικό μάθημα: «ότι τα χειρότερα πράγματα που είχαν κάνει ήταν απλώς προϊόν επανάληψης» (σ. 302). Η σκληρή όψη του βρίσκει εξαιρετική έκφραση μέσα από τη μορφή του Γιοάβ και του Ούρι Ντούγκρι, φαντάρων πρόσφατα απολυμένων από τον ισραηλινό στρατό, που αναζητούν καταφύγιο στην Αμερική.
Ο Κόεν αριστοτεχνικά αποδίδει το μετατραυματικό άγχος των δύο νεαρών πρώην στρατιωτών: Ο Γιοάβ κλείνει τα μάτια κάθε φορά που το αυτοκίνητο περνάει μέσα από μια υπόγεια σήραγγα, ενώ έχει μεταφέρει τον καναπέ στο κέντρο του δωματίου, κεντρική αμυντική θέση που «σήμαινε δύο πράγματα: και ότι ήταν εκτεθειμένος αλλά και ότι είχε καλή εποπτεία» (σ. 136). Αποζητά την ένταξη, εργάζεται στη μεταφορική εταιρεία του θείου Ντέιβιντ, ακολουθεί μια οδυνηρή πορεία αυτογνωσίας, χωρίς να μπορεί να απαλλαγεί από τους εφιάλτες του παρελθόντος. Ο Ούρι δεν θα κατορθώσει ποτέ να ξεφύγει από την οργή που γέννησε μέσα του η θητεία στον ισραηλινό στρατό. Νεύρωση, θυμός, αγωνία συνθέτουν τα χαρακτηριστικά των ηρώων που αναζητούν την ταυτότητά τους μέσα σε μια κοινωνία που το μόνο που κάνει είναι να διατάζει και να απογοητεύει τα μέλη της. Η μοίρα των ηρώων θα σφραγιστεί με τραγικό τρόπο από τον Ιμάμου Νάμπι, απόκληρο της αμερικανικής κοινωνίας, θύμα των ρατσιστικών διακρίσεων και της πολύπλευρης πόλωσης και παθογένειας αυτής.
Ο Κόεν με μια πρώτη ανάγνωση φαίνεται να διατηρεί κάποια από τα καταστατικά στοιχεία της λογοτεχνικής παράδοσης των Εβραίων της Αμερικής κατά τον 20ό αι., όπως το βαθιά ενοχικό συναίσθημα που αποκτά υπαρξιακές διαστάσεις, τη φρίκη του Ολοκαυτώματος –έστω ως αναφορά, μια και ο πατέρας του, Ντέιβιντ Κινγκ, επέζησε από την απόλυτη καταστροφή–, τα βιώματα του μετανάστη Εβραίου, την ανάγκη για επανάσταση ενάντια στο πνευματικό γκέτο της εβραϊκής ηθικής και οικογένειας, την επίμονη και σχεδόν πάντα οδυνηρή αναζήτηση των ριζών, τους αυστηρούς θρησκευτικούς κανόνες. Ο συγγραφέας συνδυάζει την κοινωνική κριτική με το μαύρο χιούμορ, τη ρεαλιστική απεικόνιση της πραγματικότητας με την ποιητική σύλληψη αυτής και δημιουργεί ένα μυθιστόρημα πολυπρισματικό, πολυφωνικό και διαυγές στα νοήματα και μηνύματα, με συναρπαστική –αν και κάπως χαλαρή– πλοκή, που αφηγείται την εβραϊκότητα στην Αμερική του 21ου αι. με όρους πολύ διαφορετικούς από αυτούς τους παρελθόντος, ανατρέποντας και αμφισβητώντας τις δεσπόζουσες αρχές της λογοτεχνικής παράδοσης και θέτοντας τα θεμέλια για την ανανέωση της αμερικανικής εβραϊκής λογοτεχνίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου