Γράφει η Άννα Γρίβα
Θάνος Γώγος, «Ντακάρ», Μελάνι, 2020
Το τρίτο κατά σειρά ποιητικό βιβλίο του Θάνου Γώγου αποτελεί μια ποιητική σύνθεση, η οποία συντίθεται από οκτώ επιμέρους άτιτλα ποιήματα (στο δεύτερο μέρος του βιβλίου μεταφράζονται στα αγγλικά από τη Λένα Καλλέργη). Το Ντακάρ, η πρωτεύουσα της Σενεγάλης, η παραθαλάσσια πόλη της χερσονήσου του Πράσινου Ακρωτηρίου, με την πλούσια ιστορία, τους αμέτρητους κατακτητές και τη συμπλοκή των διαφορετικών παραδόσεων, γίνεται ένας τόπος-εφαλτήριο για τον ταξιδιώτη-αναγνώστη. Στεκόμαστε εκεί, σε μιαν άκρη της μητέρας Αφρικής, και ετοιμαζόμαστε για ένα μεγάλο ταξίδι. Οι στίχοι του Leonard Cohen στην αρχή του βιβλίου μας προετοιμάζουν: All men will be sailors then/ until the sea shall free them. Είμαστε λοιπόν θαλασσοπόροι, μας λέει ο ίδιος ο Χριστός, μέχρι να γίνουμε ελεύθεροι, ελεύθεροι ακόμη και από το ίδιο το ταξίδι.
Έτσι, αποπλέουμε από το λιμάνι του Ντακάρ, εκεί όπου Οι ναυτικοί τις νύχτες/ πετούν γυναίκες στη θάλασσα/…/ να εμπλουτίσουν αίμα κάθε υδάτινη σπιθαμή. Αρχή ταξιδιού ή αρχή μιας μαγικής τελετής, μιας εναρκτήριας ιερής πράξης που απαιτεί μιαν ανθρώπινη θυσία; Ας θυμηθούμε και την Ιφιγένεια, το θήλυ, τη νύφη που πρέπει να δοθεί στη θεά για να επιτευχθεί ο απόπλους. Κάθε απομάκρυνση από το λιμάνι απαιτεί αίμα. Και το λιμάνι μπορεί να είναι ένας τόπος εσωτερικός, όπως αποκαλύπτει στη συνέχεια το ποίημα, αφού Αυτό το κοχύλι που έχω/ Μέσα μου/ Μετρά τους νόμους σαν κωπηλάτης. Το ταξίδι όμως που αρχίζει είναι και μια μέθεξη σε όσα δεν είναι απτά και γνώριμα: Φιλούν στο στόμα/ Τον γλάρο/ Με τις σπασμένες σκέψεις. Με έναν τέτοιο απόπλου, με μια τέτοια ένωση με τα κοσμικά μυστήρια, ο ταξιδιώτης δεν μπορεί παρά να βιώνει την ένωση των στοιχείων του κόσμου, γι’ αυτό η θάλασσα/ ευλαβικά/ γίνεται/ ένα με/ τη/ γη.
Στη συνέχεια του βιβλίου ο ταξιδιώτης περιπλανιέται άλλοτε στον χώρο, άλλοτε στη μνήμη, άλλοτε σε μια διαυγή πνευματική πραγματικότητα, σε κάθε περίπτωση, όμως, τονίζεται η ένωση με όσα τον περιβάλλουν: Κι εγώ κρατούσα/ τα δέντρα/ τη λίμνη/ τα ζώα/ Όλον εκείνον τον Χειμώνα. Σε αυτούς τους στίχους τι είναι ο Χειμώνας; Είναι ένας προσδιορισμός του χρόνου ή μήπως ένα στοιχείο με το οποίο ενώνεται, το οποίο αγγίζει το ποιητικό υποκείμενο; Περιπλανιόμαστε άλλοτε προς βορρά κι άλλοτε προς νότο, από τη Νορμανδία και τις Βρυξέλλες έως τη Λάρισα και τη Μάνη: οι άνθρωποι γίνονται τόπος και ο τόπος άνθρωποι: Τα σώματα/ Ανοίγουν μια λίμνη/ Σε κάποια χώρα/ Του βορρά/ Και μένουν/ Μόνα.
Μέσα σε αυτό το κινούμενο σύμπαν, οι αντιθέσεις είναι εκείνες που ωθούν τις αλλαγές, τις ανατροπές και τις παράδοξες και δυναμικές όψεις της ζωής: Το πιο σκληρό απ’ όλα άνθος/ φτιάχτηκε από μικρό λουλούδι. Παράλληλα, όμως, είναι και η σύζευξη των ανθρώπων που κινεί το τοπίο, μέχρι όλα να γίνουν θάλασσα, μέχρι δηλαδή να γίνουν το κοσμικό στοιχείο του νερού και το αλάτι που γιατρεύει κάθε είδους πληγές: Το χέρι σου στο δικό μου:/ Αυτό ακριβώς/ μας/ οδηγεί/ πάντα μέσα στη θάλασσα:/ Στο λιμάνι του Ντακάρ/ Η θάλασσα έφτασε/ μέχρι/ εκεί/ που/ δεν μπορούμε πια/ να πάμε.
Το βιβλίο αυτό μας αποκαλύπτει πώς ο άνθρωπος μπορεί να σταθεί σε ένα οποιοδήποτε σημείο και να γίνει ένα με τη φύση, με τους άλλους ανθρώπους, με το σύμπαν. Πως μπορεί εντέλει κάθε στιγμή να αρχίζει ένα ταξίδι στον πραγματικό χώρο ή στον φαντασιακό που να οδηγεί στην ομορφιά και στην ανατροπή μιας υπάρχουσας γνώσης.
Θάνος Γώγος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου