ΤΟ 1821 ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΣΗΣ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΣ

Καράβια, που βοήθησαν το 1821, μικροναυπηγικής, του καλλιτέχνη Τάκη Σοφικίτη

Η «Αίσθηση Λόγου και Τέχνης» ήταν εφημερίδα μεγάλου σχήματος που κυκλοφορούσε δωρεάν σε χώρους βιβλιοπωλείων, πανεπιστημίων, σχολών, σε εκθέσεις και πολιτιστικά δρώμενα, κατά την διετία 1995 -1996.

Εκδότης και διευθυντής της, ήταν ο συγγραφέας, ποιητής και δημοσιογράφος  Γρηγόρης Χαλιακόπουλος και συνεργάτης του ο ποιητής και δημοσιογράφος Άρης Βασιλειάδης.

Εκτυπωνόταν ανά τρίμηνο σε 5.000 φύλλα, χαρτί σομόν πολυτελείας με σκοπό να κυκλοφορεί πιο συχνά.

Θεωρείται η πρώτη free press στην Ελλάδα, καθότι μια ομάδα φοιτητών κυρίως της Σιβιτανιδείου

Σχολής, από εθελοντική πρόθεση, την  διένειμε χέρι χέρι σε φοιτητικούς χώρους, σε λέσχες, σε μεγάλα και μικρά βιβλιοπωλεία, σε στέκια αναγνωστών και σε συγγραφικές ενώσεις.  Επίσης απεστέλλετο ανά την επικράτεια σε 1.000 περίπου συνδρομητές. Η συνδρομή τους  ήταν προαιρετική και κάλυπτε ελάχιστα έξοδα και κυρίως το κόστος της αποστολής.

Μία από τις απαράβατες αρχές της «Αίσθησης Λόγου και Τέχνης» ήταν ότι τα κείμενα που απέστελλαν οι συνεργάτες και οι αναγνώστες της εφημερίδας σε καμία περίπτωση δεν λογοκρίνονταν. Αυτή η καινοτομία της εφημερίδας, να μπορούν όλοι να δημοσιεύουν κείμενα και έργα τους χωρίς αποκλεισμούς, αποτέλεσε μια πρωτοπορία για την εποχή της. Είχε στήλες, κοινωνίας, επιστήμης, πεζογραφίας, εικαστικών, ποίησης, μουσικής, θεάτρου, ενώ η πρώτη σελίδα της είχε πάντα πολιτικό άρθρο του εκδότη της.

Μέσα από τις σελίδες της προβλήθηκαν σημαντικοί δημιουργοί και άνθρωποι με κοινωνική προσφορά ενώ και τα πολιτισμικά συμβάντα αποτελούσαν την κύρια θεματολογία της εφημερίδας.

Μία από τις ακτιβιστικές δράσεις, της ανεξάρτητης «Αίσθησης Λόγου και Τέχνης» ήταν η καμπάνια «Στείλε ένα Βιβλίο στο κελί» με την οποία εμπλουτίστηκαν οι Φυλακές Κορυδαλλού Ανδρών Γυναικών με 2.500 βιβλία. Θεωρήθηκε το «αποκούμπι» πολλών νέων δημιουργών, κυρίως του αποκαλούμενου «περιθωρίου»,  λόγω του ότι τα έργα τους φιλοξενούνταν στις σελίδες της, ανεξαρτήτως της ποιοτικής διαβάθμισης των δημιουργημάτων τους. Ήταν μια πρωτοποριακή, αυτόνομη, ανένταχτη και ανεξάρτητη εφημερίδα, χωρίς χορηγίες και διαφημίσεις, παρά τις προτάσεις αρκετών εκδοτικών οίκων να προβάλλουν τους συγγραφείς τους έναντι αμοιβής. Αυτό βοήθησε στο γεγονός να αγαπηθεί από το αναγνωστικό κοινό, διότι κυκλοφορούσε χωρίς έλεγχο και καθοδήγηση.

Σταθερό μότο της στην πρώτη σελίδα, ήταν η φράση του Ουίλιαμ Μπλέικ: «Δίχως τα αντίθετα δεν υπάρχει κίνηση προς τα εμπρός».

Μερικοί από τους δημιουργούς που φιλοξενήθηκαν ήταν: ο Δημήτρης Σγούρος, η Διδώ Σωτηρίου, ο Βασίλης Διαμαντόπουλος, ο Θόδωρος Μαραγκός, ο Άνθιμος Μιαούλης, η Δανάη Στρατηγοπούλου, η Λουκία Ρικάκη, ο Αλέξης Μπίστικας, ο Γιάννης Πετριτάκης, ο Ντίνος Παναγιωτόπουλος, ο Μανόλο Βάγιας, η Βάσω Μαργαρίτη, ο Αντώνης Παπαδόπουλος και πολλοί άλλοι, αλλά προβλήθηκαν και έργα πολλών προσωπικοτήτων του 20^ου αιώνα όπως των: Γιάννη Χατζίνη,  Οδυσσέα Ελύτη, ο Ζαν Πωλ Σαρτρ, Σιμόν ντε Μποβουάρ,  Φερεϋντούν Φαριάντ και πολλών άλλων.

Έκλεισε στο τέλος του 1996 λόγω των μεγάλων οικονομικών απαιτήσεων και την επιμονή του εκδότη της, να την κυκλοφορεί δίχως διαφημίσεις και χορηγούς, έτσι ώστε να παραμένει ελεύθερη η φωνή της.

Φύλλα της βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Είκοσι πέντε χρόνια από την πρώτη της κυκλοφορία, παρουσιάζουμε σήμερα μερικά ποιήματα της ανέκδοτης συλλογής «Ήταν και κοινωνική» του συγγραφέα και εκδότη της Γρηγόρη Χαλιακόπουλου, τα οποία προορίζονταν να δημοσιευτούν το 1996 και παρέμειναν στο συρτάρι.  Η ανέκδοτη συλλογή σχετιζόταν με την Επανάσταση του 1821 και τον κοινωνικό της ρόλο. Σήμερα νιώθουμε ιδιαίτερη χαρά που πρωτοπαρουσιάζουμε κάποια ποιήματα αυτής της συλλογής.

Ο Γρηγόρης Χαλιακόπουλος σημειώνει: «Τα ποιήματα αυτά γράφτηκαν το 1990 – 1991 με σκοπό να εκδοθούν ως μια ενιαία ποιητική συλλογή. Αργότερα και συγκεκριμένα το 1996 προορίζονταν για την εφημερίδα “Αίσθηση Λόγου και Τέχνης” αλλά δεν μπήκαν για να μην αφαιρεθεί χώρος από τους αναγνώστες που μας έστελναν τα βιβλία τους και τις συλλογές τους.  Πιστεύω ότι η Επανάσταση του 1821 δεν ήταν μόνο εθνική αλλά και βαθιά κοινωνική. Οι κοτζαμπάσηδες σε πολλές περιπτώσεις λειτούργησαν με μεγαλύτερη βαναυσότητα απ΄ τον Τούρκο. Επίσης και οι ανώτατοι κληρικοί, πλην φωτεινών εξαιρέσεων, προτιμούσαν τη βολή τους απ’ τον ξεσηκωμό. Βέβαια δεν μπορούμε να κρίνουμε με τα κριτήρια του σήμερα την εποχή εκείνη, αλλά δεν είναι τυχαίο ότι διώξαμε τους Οθωμανούς και φέραμε τους Βαυαρούς. Ούτε ότι δικάσαμε τους αγωνιστές και αναδείξαμε ουκ ολίγους καιροσκόπους. Αρκεί να δούμε, πως η απελευθερωμένη Ελλάδα σεβάστηκε τον τυφλό Νικηταρά που του χορήγησε άδεια επαιτείας όπως και πολλούς άλλους σαν τη Μαντώ Μαυρογένους που την άφησε να πεθάνει απ’ την ένδεια και την εξαθλίωση. Ας μην πάμε μακριά, ας θυμηθούμε πως φέρθηκε η πατρίδα μας στους αγωνιστές που πολέμησαν τους ναζί. Τους μπουντρούμιασε, τους βασάνισε, τους εκτέλεσε και έκανε πρωθυπουργούς και υπουργούς, κάποιους γιους δοσίλογων.

Η Επανάσταση του 1821 δεν βρήκε δικαίωση στην κοινωνική της πλευρά. Τα εννέα ποιήματα της συλλογής “Ήταν και κοινωνική” αφιερώνονται  στον αείμνηστο Γιάννη Σκαρίμπα με αφορμή το επίκαιρο βιβλίο του “Το 21 και η Αλήθεια”. Άραγε τι δουλειά έχουν οι τραπεζίτες, οι σιδηρές κυρίες  και οι εφοπλιστές με το εορταστικό 2021; Απλώς επίδειξη της ματαιοδοξίας τους…»

Ακολουθούν τα εννέα [9] ποιήματα της συλλογής “Ήταν και κοινωνική”, του Γρηγόρη Χαλιακόπουλου.

  

ΑΙΜΑΤΙΝΗ ΣΤΑΓΟΝΑ

Στα Καλάβρυτα παλεύουνε

 αιώνες τώρα με οργή 

Θεοί και δαίμονες επάνω στα βουνά τους.

Λένε πως ντύνονται ολόλευκα

τους μήνες τους περισσότερους

έτσι… για να διακρίνεται απ’ τους περαστικούς

ακόμα κι η αιμάτινη σταγόνα

εκείνων που ορίσανε

η λέξη Επανάσταση, Μάρτη του εικοσιένα,

να βρει   την ερμηνεία της στην πράξη

που έχει το Θάνατο απ’ τη μια

και τη Ζωή απ’ την άλλη.

Είναι ο Χελμός, τούς ήρωες που θέλει για παρέα

η Στύγα που αναζητά κορμιά μαχαιρωμένα

κι η Αγία Λαύρα που σιωπά

για όσα έχει κλάψει.

                                                        Νοέμβριος 1990

ΑΛΥΣΙΔΑ

Υπάρχουν μάχες που χαθήκανε  στη θέα του αντιπάλου

και άλλες που κερδήθηκαν πάνω στην πρώην ήττα.

Οι Οθωμανοί του μπέη Κεχαγιά

μπαρουτοκαπνισμένοι  κι  έμπειροι

 απ’ τους Αργείους πιο πολλοί

εις τον Ξεριά τον ποταμό που διασχίζει τ’ Άργος

σφάξανε το ρωμαίικο που φύλαγε την πόλη.

Πόνος, κατάρα κι οδυρμός στων ηττημένων τις καρδιές

για εκείνους που τους σφάγιασαν και κούρσεψαν το βιος τους.

Μες τα πηγάδια έπεσαν δεκαοκτώ παρθένες

μα μην πιαστούν και χαλαστούν απ’ τους αφιονισμένους.

Αυτή η ήττα ενίσχυσε πιο πέρα κάποιους άλλους

σαν πήραν την ανάσα τους για μάχες πιο σπουδαίες.

Κρίκοι που δέθηκαν μαζί θωρούνται όλες οι μάχες

μα τούτη η Επανάσταση, η ίδια, η αλυσίδα.

                                                                           Νοέμβριος 1990

ΑΧΑΪΚΟΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΡΙΟΝ

Το κερί τρεμόπαιζε πάνω απ’ το οκταήχι.

Οι δούλοι φρονούσαν πως μπορεί

μια μέρα ο ήλιος να φωτίσει απ’ τη Δύση

γιατί οι ξοφλημένες οι ζωές,

πολλές φορές το αδύνατο ζητούν

κι ανάποδα να βγει

 στον ύπνο να πιαστούν

οι αφέντες,  οι επιστάτες και τα όρνια.

Στης Πάτρας τις ακρογιαλιές  και στα βουνά της

τα βράδια ακούγονται θανάτου ιαχές.

Λένε πως ξεκινήσανε  οι σκλάβοι  για το θάνατο

κάποιες δεκάδες στην αρχή

συνθήματα φωνάξανε

και ύστερα με την πειθώ

που μόνο η φλόγα φέρνει

φούντωσαν στάχια οι πυρκαγιές

κι ολούθε απλωθήκανε, μαστιγωτής μη ζήσει.

Το Αχαϊκόν Διευθυντήριον  έπραξε ως όφειλε

στο Μανιφέστο που έγραψε

και τόνισε μία σειρά πιότερο απ’ τις άλλες.

«Ν’ απελευθερωθούν ή ν’ αποθάνουν».

Κι έγιναν και τα δυο!

Το  πρώτο χάρηκαν πολλοί, το δεύτερο χιλιάδες…

                                                                                                       Δεκέμβριος 1990

ΕΡΜΑ ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ

Νησιά πολλά υπάρχουνε στο χάρτη του Αιγαίου

να έχουν τα βράχια οχυρό, τα κύματα συμμάχους

και τις ψυχές που κατοικούν, ζωή για να τους δίνουν.

Οι Σκυριανοί τον Χάροντα τον είχαν γι αδελφό τους

κι αυτός μια νύχτα ορκίστηκε ποτέ να μην τους πάρει

γιατί χρειάζονται όλοι τους, Ελλάδα να θυμίζουν.

Κι αντί να ζήσουν ήσυχα στον πόλεμο εμπήκαν

γραφτήκανε  στη Φιλική και κάποιοι δεν ξανάδαν

τον ήλιο απ’ την Ανατολή να λάμπει στο νησί τους

παρά μονάχα θάνατο  στα χρώματα της Δύσης.

Εκεί φιλοξενήθηκαν σώματα των ατάκτων

που ήταν πρώην πειρατές κι ύστερα αντρειωμένοι.

Οι Σκυριανοί δεν κράτησαν παράπονο κανένα

και με το βιος τους ζούσανε όσους μεταπηδούσαν

στις μάχες απ’ το κούρσεμα, γιατί ήταν η Επανάσταση,

γι αυτούς μια καταιγίδα κι όχι μελτέμι του καιρού

στα όρια του πελάγους.

Τώρα στη Σκύρο πλέουνε του κόσμου τα καράβια

κι έχουν για έρμα λευτεριάς των Σκυριανών τη μνήμη.

                                                                                Μάρτιος 1991

Η ΜΝΗΜΗ

Κοιτάζω τις πελεκημένες απ’ τους αιώνες πέτρες.

Επάνω στις περισσότερες, χαραγμένα ονόματα

ημερομηνίες γέννησής τους

και μια καρδιά για τείχος

θαρρείς και προστατεύει συναισθήματα

εκείνων που στέκονται ν’ αναζητήσουν

το λόγο, την αιτία, της επίσκεψης.

Κλείνω τα μάτια, υπάκουος στο χωροχρόνο

κι ο νους μου, διαγράφει την εικόνα απ’ το παρόν.

Ακούω ιαχές πολεμικές,

να συνδέουν ρήματα, επίθετα, ουσιαστικά

με κλάματα, ικεσίες,  παραγγέλματα.

Γνώριμη η φωνή του καπετάν Στάικου

διακόσιοι οι αρματωμένοι

εξήντα οι Κρανιδιώτες κι ο λόχος του στρατού.

Φωνή τραχιά, άγρια,  δίχως οίκτο

φωνάζει κι ανταριάζεται ολάκερο

το Είναι μου στο ενετικό το κάστρο.

«Το Παλαμήδι έπεσε εις των Ρωμιών τα χέρια

γυρίστε τα κανόνια του, το Ναύπλιο να βλέπουν».

Σαν άνοιξα τα μάτια μου κράτησα μες στη μνήμη

τη μέρα εικοσιεννιά, Νοέμβριο το μήνα

κι ήταν χρονιά του εικοσιδυό

με λεύτερο τ’  Ανάπλι.

                                                                                                                  Μάρτιος 1991

ΟΡΚΙΣΜΕΝΟΙ ΣΦΑΚΙΑΝΟΙ

Απλώνεται ολομόναχη στα βάθη της Μεσόγειου

δίχως γειτόνους δίπλα της  στολίδια και φκιασίδια

βγάζει το βλέμμα της  ζωή, μαχαίρια το ζωνάρι

και πάνω στα ψηλά βουνά κρύβει θεούς και μύθους.

Εκεί ο Δίας ρούφηξε πρώτη φορά το γάλα,

στους λαβυρίνθους της ακούς, τα δάκρυα των νέων

και νιώθεις του Μινώταυρου την πιο καυτή ανάσα.

Γυρίζεις τις σελίδες της και πέφτεις σε αγώνες

με τη Φαιστό και την Κνωσό υπόκλιση να κάνουν

στους ορκισμένους Σφακιανούς που γράφουν στο σαρίκι

«Η Κρήτη Ελλάδα να γεννεί αλλιώτικα ας χαθούμε».

Στο Ρέθυμνο και στα Χανιά σε κάθε πόλη και χωριό

ο θάνατος σωπαίνει, κι οι Τούρκοι νιώθουν ισχυροί

με τις αλλόφρονες ορδές,  πασάδες να φυλάνε.

Οι Κρήτες έχουν Θέρισο, Κίσσαμο και  Ηράκλειο

και πάνω απ’ όλα μια ψυχή ταγμένη στο ξεσηκωμό

που φέρνει η Επανάσταση, του Γένους καθώς λένε.

Μες του Ρωμιού τα σωθικά φλέγεται η ιδέα

ωσάν τη λάβα απλώνεται και λιώνει όσους τρέμουν

γιατί σε τούτο το νησί, αναπαμό δε βρίσκουν

ούτε οι Δαίμονες αρκούν,  ούτε οι Θεοί γνωρίζουν

να λύσουν το μυστήριο τ’ Αρκάδια πως γεννιούνται.

                                                                                       Ιούνιος 1991

ΠΕΡΙ ΑΛΩΣΕΩΣ

Ο πόθος πήρε πυρκαγιά κι έπεσε η Τριπολιτσά

στα ελληνικά τα χέρια, μα βγήκε μίσος μπόλικο

που τον αγώνα ντρόπιασε κι όσους αισθήματα είχαν

με όλα εκείνα που έγραψαν οι ξένοι απ’ την  Ευρώπη.

Μα ήταν τόσος ο θυμός απ’ τη σκληρή δουλεία

κι έτσι συγχωρεθήκανε οι αγράμματοι ραγιάδες

γιατί  είναι κι απ’ το θάνατο χειρότερη η ταπείνωση

μπροστά στους γιους, τις κόρες με το μαρτύριο να κρατά

σε χρόνια τετρακόσια.

Πάντα στο αίμα  θα βουτά την πένα η ιστορία

γιατί η μοίρα των θνητών  ξορκίζει  τα μπουντρούμια

κα αν τύχει μέσα και βρεθεί, η ίδια ξεσηκώνει,

όποιον ορίζει στην καρδιά, στο νου και στην ψυχή του.

Όση ντροπή μας γέμισαν τα λάφυρα και οι σφαγές

τ’ απάνθρωπα που βγήκανε, πολλών, απωθημένα,

στην Άλωση της Τρίπολης  το εικοσιένα  κτίστηκε

κι η Ελλάδα της οφείλει.

    

                                                                          Ιούνιος 1991

ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ

Τα ίχνη απ’ τα πέλματα

τα ‘σβησε το σκοτάδι.

Κάθε νυχτιά και αλλαγή

κι  απ’ το ένα σπίτι στ’ άλλο

τα αρχοντικά των προεστών

στο μάτι να μην μπούνε

του Οθωμανού που γύρναγε

τα βράδια αρματωμένος

μες στα στενά και τις αυλές

τα κρύα καλντερίμια

ν’ αποκαλύψει τους Ρωμιούς

και τον ξεσηκωμό τους.

Η μάζωξη σαν έγινε

σε σπίτια φυλαγμένα

Συνέλευση ονομάστηκε

από  τους σκλαβωμένους.

Πρώτη σειρά  εκάθησαν

των επισκόπων οι θωριές

κι οι πόθοι των προκρίτων

και πάρθηκε η απόφαση

να μην τελέψει η ζωή

λεύτερη αν δε γίνει.

Πόλη των Κήπων το Αίγιο

η πάλαι ποτέ Βοστίτσα

θυμίζει σ’ όλους σήμερα

τον τόπο που συγκρούστηκαν

συμφέροντα κι απόψεις.

Μα πάνω απ’ όλα γράφτηκε

όλων η συμφωνία

ακόμα κι αν διαφωνούν

σκλάβοι μη παραμείνουν.

Η  Επανάσταση  άρχισε

και το αίμα τους ποτάμι

έπνιξε όλο το Μοριά

κι όσους την αρνηθήκαν.

Λεύτερος τώρα σαν κοιτάς

τους πέτρινους οντάδες

ακούς ακόμα τις φωνές

του οργίλου Παπαφλέσσα

να διαποτίζει με θυμό

όλους τους σκλαβωμένους…

                                                                     

                                                                    Δεκέμβριος 1991

ΤΡΥΠΙΑ ΣΗΜΑΙΑ

Πρωί πρωί χαράματα μιλήσανε οι κάνες

στης Πάτρας τη βουνοπλαγιά

στο όρος το Αχαϊκόν

στης Καυκαριάς τη μάχη.

Στη μια πλευρά ο Ντελής Αχμέτ

κι απέναντι ο Πλαπούτας.

Δυο μέρες κράτησε ο χαμός

στόμωσαν τα μαχαίρια

το δέρμα καταμαύρισε  απ’ το πολύ μπαρούτι

και ο Πασάς ο Οθωμανός

τους άθλιους νενέκους  του

σαν έχασε τη μάχη

έφτυσε κι αποκάλεσε

Ρωμιούς προσκυνημένους.

Οι δούλοι τώρα ελεύθεροι

το λόφο έχουνε κάστρο

με τρύπια τη σημαία τους

 να βλέπουν  οι πασάδες

κι όσοι τους  αμφισβήτησαν

πως σκλάβοι αν γεννήθηκαν

λεύτεροι θα πεθάνουν.

                                                           Δεκέμβριος 1991