Γράφει η Δήμητρα Δημητρίου
Χρέος μου ήταν να ανάψω αυτή τη φωτιά. Γιατί, ακόμη και αν έπεσαν οι φλόγες […], ποτέ δεν σβήνει μια πυρά από πίνακες ζωγραφικής. Δεν σβήνει, αλλά δεν μπορούν και να τη διακρίνουν όλοι. […]. Εγώ, που βρίσκομαι στη μετά τη ζωή ζωή των γυναικών, τη βλέπω κάθε που βραδιάζει να ξανακάνει στάχτη τη ζωγραφική μου.
Ρέα Γαλανάκη, Ελένη ή ο Κανένας
Εισαγωγή: H έκθεση «Λουκία Νικολαΐδου: Εξιστορήσεις»
Η Λουκία Νικολαΐδου (1909-1994) είναι μία από τις πλέον πρωτοποριακές εικαστικούς δημιουργούς στον ελληνικό χώρο.[1] Ο πολυβραβευμένος Κύπριος καλλιτέχνης Λευτέρης Οικονόμου την έχει αποκαλέσει χαρακτηριστικά ως τη «σημαντικότερη γυναίκα ζωγράφ[ο] του ελληνισμού».[2] Ιστοριογραφικά έχει περιληφθεί όψιμα στους ζωγράφους της «Πρώτης Γενιάς» Κυπρίων καλλιτεχνών,[3] ανάμεσα στους οποίους οι εγνωσμένου κύρους Αδαμάντιος Διαμαντής, Τηλέμαχος Κάνθος και Γεώργιος Πολ. Γεωργίου, αλλά και οι γνωστοί στους φιλολογικούς κύκλους ως λογοτέχνες Βασίλης Μιχαηλίδης και Νίκος Νικολαΐδης. Όταν γίνεται εντούτοις λόγος στην κυπριακή ιστοριογραφία για τους καλλιτέχνες αυτής της γενιάς, είθισται να ευδοκιμεί η αναφορά στους «πατέρες» της σύγχρονης κυπριακής τέχνης, αφήνοντας μικρά περιθώρια σε γυναίκες δημιουργούς να συντονιστούν με τις απαιτήσεις ή να περιληφθούν στα όρια του παραδοσιακού κανόνα,[4] πόσω μάλλον να τύχει αξιολόγησης ο ρόλος τους ως συνιδρυτικός στη διαμόρφωση μιας καινούριας εικαστικής αντίληψης στην ιστορία της τέχνης. Μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, σπανιότατα έχουν καταγραφεί περιπτώσεις επαγγελματιών γυναικών καλλιτεχνών από την Κύπρο, ενώ μελέτες για το έργο σημαντικών γυναικών εικαστικών από το νησί εκκινούν μόλις κατά τη δεκαετία του 1990,[5] οπότε και για πρώτη φορά η ιστορικός τέχνης Ελένη Νικήτα ανακαλύπτει τυχαία και αναδεικνύει το έργο της Νικολαΐδου μέσα από μια μεγάλη αναδρομική έκθεση για το έργο της.[6]
Το παρόν κείμενο αφορμάται από την πρόσφατη έκθεση επιλεγμένων έργων της Νικολαΐδου με τίτλο «Λουκία Νικολαΐδου: Εξιστορήσεις» (25 Σεπτεμβρίου-23 Οκτωβρίου 2020, Γκαράζ, Λευκωσία) του Ιδρύματος Λευτέρη Οικονόμου, σε επιμέλεια Χριστίνας Λάμπρου. Το πλέον σημαντικό στοιχείο της έκθεσης δεν είναι ότι επαναφέρει το έργο της Νικολαΐδου στο εικαστικό προσκήνιο, αλλά το γεγονός ότι αφενός θέτει την παράμετρο του φύλου ως ουσιώδη για την ερμηνευτική προσέγγιση του έργου της Νικολαΐδου, αφετέρου επιχειρεί μια διερεύνηση αυτής της παραμέτρου υπό το πρίσμα της πρόσληψης, κατά τρόπο διαλογικό και δυναμικό. Μακράν από του να πρόκειται για μια αναδρομική έκθεση, η οποία να διεκδικεί, τρόπον τινά, τη συμπερίληψη της Νικολαΐδου εντός ενός πατροπαράδοτου κανόνα, η νέα αυτή έκθεση στέκεται επιλεκτικά στα γυναικεία πορτρέτα της ζωγράφου θέτοντας το ζήτημα της γυναικείας ορατότητας, ενώ στρέφεται παράλληλα προς τη λογοτεχνία ως ένα μη κανονιστικό και σύνθετο είδος αφήγησης, το οποίο προσκαλεί σε πολλαπλά στρώματα ανάγνωσης. Συγκεκριμένα, οι πεζογράφοι Αλεξάνδρα Μαγγλή, Μαρία Πετρίδη και Κωνσταντία Σωτηρίου προσκλήθηκαν να διαλεχθούν με το έργο της Νικολαΐδου με ad hoc διηγήματά τους, τα οποία δημοσιεύτηκαν σε συνοδευτική της έκθεσης έκδοση, που ήταν διαθέσιμη στον χώρο.[7] Σημειώνεται επίσης ότι το κοινό καλούνταν να ακούσει ηχογραφημένα αποσπάσματα από τα κείμενα αυτά, ενώ παράλληλα οργανώθηκε ξενάγηση με τις συγγραφείς στον χώρο της έκθεσης, προκειμένου να υπάρξει η απαραίτητη διάδραση με το κοινό.
Το παρόν κείμενο επιχειρεί μια συνολική αποτίμηση του περιεχομένου της έκθεσης «Λουκία Νικολαΐδου: Εξιστορήσεις», με έμφαση στη δυναμική της γυναικείας λογοτεχνικής και θεατρικής της πρόσληψης. Εξετάζει, αρχικά, το πρωτοποριακό στίγμα της Νικολαΐδου προς αναζήτηση της καλλιτεχνικής και υποκειμενικής της αυτονομίας ως απαραίτητο υπόβαθρο για την κατανόηση της σύγχρονης υποδοχής της από γυναίκες δημιουργούς στην Κύπρο. Έπειτα επικεντρώνεται στην πεζογραφική ανταπόκριση στο έργο της, με έμφαση στην ανάδειξη των περιορισμών, αλλά και της δυναμικής της γυναικείας δημιουργίας και ταυτότητας. Τέλος, μέσα από τη θεατρική μεταφορά αφηγήσεων τύπου γύρω από το έργο της από την πλατφόρμα ΣΕΖΟΝ Γυναίκες 2019-2021 (23 Οκτωβρίου 2020), αποτιμάται η συνολική συνεισφορά της Σεζόν στον χώρο του πολιτισμού διά της προώθησης της γυναικείας αφήγησης στα θεατρικά και λογοτεχνικά δρώμενα. Συνολικά, το άρθρο διερευνά την αναγωγή του έργου της Νικολαΐδου σε σύμβολο της περιθωριοποίησης της γυναίκας δημιουργού σε όλα τα πεδία του πολιτισμού προς αναζήτηση μιας γυναικείας γενεαλογίας, από την οποία μπορούν να εκκινήσουν καινούριες αφηγήσεις και μορφές κοινωνικών σχέσεων.
https://www.fractalart.gr/existoriseis-gynaikon/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου