Συλλογικό: Η Ιστορία έχει πρόσωπο – Μορφές του 1821 στην Ελλάδα του Όθωνα από τον Βέλγο διπλωμάτη Benjamin Mary, επιστημονική επιμέλεια-συντονισμός έρευνας: Χαρίκλεια Γ. Δημακοπούλου, εκδ. Ίδρυμα Σύλβια Ιωάννου, 2021.
Τα πρόσωπα της ιστορίας είναι αυτά που τη διαμορφώνουν. Ίσως η ιστορία των λαών να είχε διαφορετική εξέλιξη αν τα πρόσωπα που εμπλέκονταν ήταν διαφορετικά. Και η προσωπικότητα του καθενός καθρεφτίζεται στο πρόσωπό του. Ως καθρέφτης της ιστορίας λοιπόν λειτουργεί το βιβλίο Η Ιστορία έχει πρόσωπο. Μορφές του 1821 στην Ελλάδα του Όθωνα από τον Βέλγο διπλωμάτη Benjamin Mary.
325 πρόσωπα, που διαμόρφωσαν την εξέλιξη της ιστορίας του ελληνικού έθνους ή απλώς συμμετείχαν ως κομπάρσοι, εικονίζονται σε 125 μοναδικά και ανέκδοτα μέχρι σήμερα σχέδια, που έχουν φιλοτεχνηθεί λίγο μετά το 1840.
Μπορεί να μην έχουμε σήμερα φωτογραφίες του Κολοκοτρώνη, του Κουντουριώτη, του Μακρυγιάννη ή του Νικηταρά, η παρατηρητική όμως ματιά και το προικισμένο με δεξιοτεχνία χέρι του Mary διέσωσαν τις φυσιογνωμίες τους. Σαν σταρ της εποχής που δίνουν αυτόγραφα, οι ήρωες της επανάστασης, υπέγραφαν τις προσωπογραφίες τους, διασώζοντας έτσι μια ακόμα πτυχή της ιστορίας.
Βέλγος διπλωμάτης ο ζωγράφος, περισσότερο καλλιτέχνης παρά πολιτικός, κατάφερε μέσα από τα σχέδιά του να δημιουργήσει ένα διαχρονικό διπλωματικό εργαλείο. Οι ήρωες υπήρξαν, έχουν μορφή και απόδειξη αποτελούν τα σχέδιά του. 200 χρόνια πέρασαν μέχρι να μπορέσουμε να τα θαυμάσουμε συγκεντρωμένα, χάρη στην έκδοση του Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου σε συνεργασία με την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος.
Όπως για κάθε μεγάλο ιστορικό έργο απαιτήθηκε συλλογή δουλειά για την έρευνα και τα κείμενα, τα οποία ανέλαβαν η Ιφιγένεια Βογιατζή, η Μαρία Γιουρούκου, η Χαρίκλεια Γ. Δημακοπούλου, η οποία είχε και τον γενικότερο συντονισμό, η Δήμητρα Κουκίου, η Leonora Navari και ο Γιώργος Τζεδόπουλος.
Η έκδοση εμπλουτίζεται με αναλυτικό ευρετήριο, που συνέταξε η Μίτση Σκ. Πικραμένου, όπου αναδεικνύονται με τον καλύτερο τρόπο οι προσωπογραφίες εμπλουτισμένες με τα βιογραφικά στοιχεία που βρέθηκαν για καθέναν από τους εικονιζόμενους, τα τοπωνύμια και άλλα, μέσα από υλικό που προέκυψε από την αποδελτίωση περίπου εφτά χιλιάδες αναφορών.
Με τη δυναμική της τέχνης του ο Mary μεταφέρει τον αναγνώστη μια εικοσαετία περίπου μετά την έναρξη της Επανάστασης προκειμένου να συναντήσει τους σπουδαίους οπλαρχηγούς της εποχής αλλά και πολιτικούς, ιερωμένους, καθημερινούς ανθρώπους. Μέσα από τη ματιά του καλλιτέχνη ο αναγνώστης παρακολουθεί στιγμιότυπα από τις εργασίες της Εθνικής Συνελεύσεως του 1843-1844, όταν η νεώτερη Ελλάδα αποκτά το νέο της Σύνταγμα μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Ο Mary δεν περιορίζεται να αποτυπώσει μόνο τους πρωταγωνιστές της Εθνοσυνέλευσης αλλά συνεχίζει και με τους θεατές, όπου διακρίνονται ακόμα και γυναικείες μορφές.
«Μας μεταφέρει μια εικόνα πολύ πιο ζωντανή και διαδραστική για ένα γεγονός το οποίο γνωρίζουμε από τις εφημερίδες και τα πρακτικά. Μας δίνει πληροφορίες για τη σύνθεση των βωβών προσώπων της Εθνοσυνέλευσης, όπως επίσης και για το κοινό, στο οποίο μάλιστα διακρίνουμε τρεις γυναίκες. Καταφέραμε να ταυτίσουμε τις δύο. Η μία είναι η Δούκισσα της Πλακεντίας. Η Δούκισσα ήταν “παθιασμένη” με τον Ιωάννη Κωλέττη, του οποίου μάλιστα ήταν και σπόνσορας. Η δεύτερη είναι η περίφημη Μαντάμ Ροζού, το γένος Παλάσκα, φανατική θαυμάστρια του Θεόδωρου Δηλιγιάννη· δεν έχανε συνεδρίαση. Αυτό το “φωτορεπορτάζ” της Εθνοσυνέλευσης είναι η πιο σημαντική συνεισφορά του λευκώματος» αναφέρει η κ. Δημακοπούλου.
Από ό,τι αναφέρεται, τις περισσότερες φορές ζητούσε να του ποζάρουν τα πρόσωπα που ήθελε να απαθανατίσει, δεν δίσταζε όμως να σκιτσάρει κρυφά, δίνοντας κάποια μοναδικά στιγμιότυπα, όπως τον Νικηταρά αποκοιμισμένο σε μια πολυθρόνα. «Στην πρώτη περίπτωση, τους ζητάει να υπογράψουν το έργο, οπότε έχουμε τις γνήσιες υπογραφές, ενώ σε αρκετά σχέδια υπάρχουν στοιχεία όπως ημερομηνία, τόπος, σημειώσεις για τον άνθρωπο», εξηγεί η κ. Δημακοπούλου.
Ο αναγνώστης νιώθει σαν να περιηγείται σε έκθεση, μόνο που αντί να περπατάει σε διαδρόμους κοιτώντας πίνακες σε τοίχους, ξεφυλλίζει σελίδες, αντικρίζοντας τα πρόσωπα που επηρέασαν στη διαμόρφωση της σημερινής Ελλάδας, κοιτάζοντας συγχρόνως κατάματα την ιστορία.
«Σε δύο από τα πιο σημαντικά σκίτσα του βιβλίου, βλέπουμε τον Κολοκοτρώνη τον τελευταίο χρόνο της ζωής του και στο νεκροκρέβατο σε ένα σκίτσο ολόσωμο. Είναι βέβαιο ότι έχει αποδώσει τα χαρακτηριστικά του με πιστότητα, καθώς ταιριάζουν απόλυτα με το νεκρικό εκμαγείο του το οποίο βρίσκεται στο Ιστορικό Μουσείο. Σε ένα άλλο επίσης ιδιαίτερα σημαντικό σκίτσο, απεικονίζει τον Λάζαρο Κουντουριώτη en face, μια οπτική γωνία του προσώπου του που δεν έχουμε συνηθίσει. Ο Κουντουριώτης είναι με καλυμμένο το ένα μάτι. Ενώ δεν ήταν τυφλός το κάλυπτε, γιατί είχε γεννηθεί με διαφορετικό χρώμα στα μάτια το οποίο τότε εθεωρείτο μεγάλη γρουσουζιά για έναν ναυτικό.
Επίσης στο σκίτσο είναι ελαφρώς χαμογελαστός, πράγμα το οποίο για τον συγκεκριμένο άνθρωπο είναι μοναδικό, αλλά και μας δείχνει ότι με κάποιους ο Μαρί είχε αναπτύξει φιλικές σχέσεις», αναφέρει η κ. Δημακοπούλου.
Ο ζωγράφος έδωσε το υλικό και οι επιστημονικά υπεύθυνοι της έκδοσης με τα σχόλια και τις παρατηρήσεις τους έδωσαν ξεχωριστή αξία σε αυτό, όπως οι ξεναγοί σε ένα μουσείο. Διότι είναι διαφορετικό να αντικρίζεις έναν πίνακα και διαφορετικό να ξέρεις και την ιστορία πίσω από αυτόν.
200 χρόνια μετά την Επανάσταση η ιστορία δείχνει και πάλι το πρόσωπό της μέσα από τη συλλεκτική αυτή έκδοση, η οποία θα αποτελούσε κόσμημα για κάθε βιβλιοθήκη.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Δείτε τα περιεχόμενα του πέμπτου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
https://frear.gr/?p=33198&fbclid=IwAR298z49AkRAogG0wopyJvH20vo2Yck8QQta0IHEHWImiat979ZwaI6beLw
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου