12.10.19

Η τέχνη και ο μύθος του Γιαννούλη Χαλεπά (του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου)


Ξεφυλλίζω το graphic novel του Δημήτρη Βανέλλη και του Θανάση Πέτρου Γιαννούλης Χαλεπάς: ο μύθος της νεοελληνικής γλυπτικής, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, και ο νους μου τρέχει αναπόφευκτα στη νουβέλα «Αθηνά βοσκοπούλα» της Ρέας Γαλανάκη από το βιβλίο της Δυο γυναίκες, δυο θεές (εκδόσεις Καστανιώτη, 2017). Φυλακισμένος πίσω από τα τείχη της οικογένειάς του, βασανισμένος από την τρέλα και φτάνοντας να βόσκει πρόβατα στην Τήνο, ο Χαλεπάς (1851-1938) δεν θα χάσει ποτέ στην «Αθηνά βοσκοπούλα» το βλέμμα που πυροδότησε εξαρχής την ορμή της πλαστικής του δύναμης. Τι κι αν δεν θα καταφέρει στα χρόνια της ωριμότητάς του (από το 1902 και μετά) να δουλέψει με το μάρμαρο; Τι κι αν θα περιοριστεί στον πηλό, κάνοντας την ίδια ώρα
μικροθελήματα των συγχωριανών του για να επιβιώσει; Η τέχνη του ήταν τόση ώστε όχι μόνο να προσαρμόσει την κοψιά της αρχαίας θεάς στα ρούχα της βοσκοπούλας αλλά και να δώσει σε αυτό το καινούργιο, εντελώς απροσδόκητο σχήμα ιερό χαρακτήρα. Η συνεργασία των Βανέλλη και Πέτρου έχει μεταφέρει κατ’ επανάληψη ελληνικά λογοτεχνικά κείμενα στη σκηνή των κόμικς (από Βουτυρά, Καβάφη, Καρκαβίτσα, Καρυωτάκη, Ροδοκανάκη, Νικολαΐδη και Παπαδιαμάντη μέχρι Καραγάτση), αλλά οι δυο τους περνούν τώρα με μιαν άλλη διάθεση στο πεδίο της μυθιστορηματικής βιογραφίας. Κι αν η Γαλανάκη μιλάει για τον ιερό χαρακτήρα της τέχνης του Χαλεπά, ο Βανέλλης και ο Πέτρου σπεύδουν να φιλοτεχνήσουν την ιερότητα της ζωής του (λόγω προφανώς της μαρτυρικής της διαδρομής), χωρίς ποτέ να υψώσουν τον τόνο, δίχως ούτε μια στιγμή να αναγάγουν τον βιογραφούμενο σε στεγνή, ακαδημαϊκή και εξωχρονική αξία (όπως κατά κανόνα συμβαίνει με τα ιερά πρόσωπα και τους μύθους τους). Ο Χαλεπάς ενσαρκώνει στο βιβλίο τους, όπως ακριβώς και στο βιβλίο της Γαλανάκη, τον μύθο ενός εγκόσμιου καλλιτέχνη ο οποίος, παρά τις θηριώδεις δυσκολίες που υποχρεώθηκε να αντιμετωπίσει (διακοπή των σπουδών του στο Μόναχο, πολυετής εγκλεισμός στο ψυχιατρείο, φτώχεια και απομόνωση στον γενέθλιο τόπο του, ψυχαναλυτική σχεδόν εξάρτηση από τη μητέρα του), κατόρθωσε να οδηγήσει εαυτόν εις αίσιον πέρας και να δικαιωθεί, ως έδει, προτού κλείσει τα μάτια του. Με σελίδες που άλλοτε περιλαμβάνουν πολλαπλά καρέ κι άλλοτε φιλοξενούν μόνο ένα, το οποίο μπορεί να καταλήξει και σε δισέλιδο, με ασπρόμαυρα και γκρίζα χρώματα (για να κρατηθεί ένας μελαγχολικός, όχι όμως και πένθιμος, τόνος στην αφήγηση), καθώς και με χρήση πολλαπλών τεκμηρίων, που προήλθαν από την επισταμένη έρευνά τους (προϊόν πολυεπίπεδης και προσεκτικά εστιασμένης προσπάθειας), οι δυο κομικογράφοι συνδυάζουν (κι αυτό συνιστά ένα από τα πιο πρωτότυπα στοιχεία της δουλειάς τους) το σχέδιο και τον λόγο τους με τον λόγο και το κλίμα των κειμένων που παραθέτουν αυτούσια (διοικητικά έγγραφα, ψυχιατρικές γνωματεύσεις, ειδήσεις, άρθρα, μελέτες και νεκρολογίες). Πιο δυνατές σκηνές, οι σκηνές της ψυχιατρικής περιπέτειας – για τον Χαλεπά και τους ομοιοπαθείς του. Ένα graphic novel, ή, εν πάση περιπτώσει, μια βιογραφία που διαβάζεται σαν graphic novel, υιοθετώντας τεχνικές της σύγχρονης λογοτεχνίας οι οποίες ουδόλως το αποξενώνουν από το δικό του, εντελώς ιδιαίτερο ιδίωμα. Μένει ασφαλώς να δούμε κι άλλα πολλά προς αυτή την κατεύθυνση και προσωπικά τα περιμένω με αδημονία.
https://www.oanagnostis.gr/i-techni-kai-o-mythos-toy-giannoyli-chalepa-toy-vaggeli-chatzivasileioy/?fbclid=IwAR26vvOTyQNVMK0QKkcc6aKYvkjUYLU1iKFiq3Vwt-aDSessKsmsD6N-rkc

Δεν υπάρχουν σχόλια: