μυθιστόρημα «Ο ξένος» του Αλμπέρ Καμύ. Είναι περίεργο το πώς τόσα χρόνια μετά την έκδοση του «Ξένου» το μυθιστόρημα αυτό υπόκειται σε εκατοντάδες ερμηνείες και επανερμηνείες ως όλοι οι μελετητές του να κυνηγούν έναν άπιαστο στόχο. «Είναι ο Μερσώ – ο ήρωας του Καμύ- πρότυπο της ανθρώπινης φύσης; Πρέπει να δείξουμε κατανόηση στις πράξεις του; Γιατί δεν κλαίει στην κηδεία της μητέρας του; Και τέλος γιατί επιθυμεί να μαζευτεί ο κόσμος στην εκτέλεσή του και να τον «υποδεχτεί με κραυγές μίσους»; Όπως και στον Σίσυφο που κυλάει τον βράχο για να ανέβει και πάλι στην κορυφή χωρίς καμιά δικαιολογία έτσι και ο ήρωας του «Ξένου, ο Μερσώ, δεν χρειάζεται καμιά δικαιολογία. Όπως γράφει ο ίδιος ο Καμύ στο «Ο Μύθος του Σίσυφου» σε ένα σύμπαν στερημένο από ψευδαισθήσεις και φώτα, ο άνθρωπος νιώθει σαν ξένος. Ο Μερσώ λοιπόν δεν ψάχνει να βρει το νόημα αυτού που του συμβαίνει, απεναντίας αποφεύγει να σχολιάσει και να κρίνει, λέει ο Ολιβιέ Τοντ στην περίφημη βιογραφία που έγραψε για τον Καμύ. Η Άλις Κάπλαν παρουσιάζει στη μελέτη της «Αναζητώντας τον Ξένο- Ο Αλμπέρ Καμύ και ο βίος ενός κλασικού έργου της λογοτεχνίας» (μτφρ: Νίκος Χαροκόπος, εκδ.Καπόν) την πορεία αυτού του αινιγματικού βιβλίου που εξακολουθεί να ταράσσει τις συνειδήσεις των αναγνωστών του. Παράλληλα παρακολουθεί και την πορεία του ίδιου του συγγραφέα άρρητα συνδεδεμένη με την δημιουργία αυτού του έργου για να καταλήξει κάπου προς το τέλος της μελέτης της ότι δεν διαβάζουν όλοι τον Ξένο με τον ίδιο τρόπο που τον διαβάζουν οι Αμερικανοί, οι Γάλλοι, οι Αλγερινοί ή όπως οι φοιτητές, οι κριτικοί λογοτεχνίας, οι ιστορικοί. «Ο καθένας έχει τις δικές του lecture fantasmee- δικές του αναγνωστικές χίμαιρες». Ο «Ξένος» τυπώνεται στη Γαλλία στις 19 Μαίου 1942 σε 4.400 αντίτυπα, την ίδια εποχή με το «Ο φίλος μου ο Πιερό» του Κενώ και το «Θέατρο» του Ζιντ. Το τιράζ είναι πολύ μικρό αν σκεφτούμε ότι την ίδια εποχή ένα αστυνομικό του Ζωρζ Σιμενόν τυπώνεται σε 11.000 αντίτυπα και «Ο πιλότος πολέμου» του Σαιντ – Εξυπερύ σε 22.000. Ο Καμύ βρίσκεται στο Οράν και δεν μπορεί να δει το βιβλίο του πόσο μάλλον να το υπογράψει προς φίλους και δημοσιογράφους. Πριν εκδοθεί το βιβλίο ένας κλειστός κύκλος διανοουμένων που βρίσκονταν στην μη κατεχόμενη Γαλλία είχαν δει το χειρόγραφο του «Ξένου» και είχαν αναγνωρίσει την αξία του. Μεταξύ αυτών τις πιο οξυδερκείς, ίσως, παρατηρήσεις κάνει ο Αντρέ Μαλρώ που δείχνει ενθουσιασμένος για «τη δύναμη και την απλότητα των νοημάτων του, το γεγονός ότι τελειώνει αναγκάζοντας τον αναγνώστη να αποδεχτεί την οπτική γωνία του κεντρικού ήρωα και είναι ακόμα αξιοθαύμαστο γιατί η τύχη του βιβλίου εξαρτάται από το εάν καταφέρει να μας πείσει. Και αυτά που έχει να πει ο Καμύ για να μας πείσει δεν είναι ασήμαντα». Οι υπαρξιστές ήταν οι πρώτοι που αναγνώρισαν στο έργο του Καμύ την φιλοσοφία τους. Αλλά αυτή που έμελλε να τον κάνει γνωστό στους κύκλους των διανοουμένων ήταν η Έλσα Τριολέ, κομμουνίστρια διανοούμενη, εβραία και σύζυγος του Λουί Αραγκόν. Χωρίς να έχει διαβάσει τον «Ξένο» έγραψε ένα σύντομο διήγημα με τίτλο «Ποιος Είναι Αυτός ο Ξένος που δεν Είναι από Εδώ ή Ο Μύθος της Βαρόνης Μελανί», στο οποίο δημιούργησε έναν απροσδιόριστο ήρωα που θύμιζε τον Καμύ. Φυσικά ο «Ξένος» δεν θα μπορούσε να μην γίνει αφορμή έριδας σε ένα πεδίο πολιτικού ανταγωνισμού. Από τις πολλές κριτικές συγκρατώ αυτή του νεαρού τότε ιστορικού Πιερ Νορά που στο δοκίμιο του «Μια άλλη εξήγηση για τον Ξένο» υποστήριξε ότι «με το να σκοτώσει ο Μερσώ τον Άραβα αντιπροσώπευε την υποσυνείδητη επιθυμία των Γάλλων στην Αλγερία – να κρατήσουν την χώρα και αν αφανίσουν τον εχθρό». Ως γνωστόν στο μυθιστόρημα του Καμύ ο δολοφονημένος άραβας δεν φέρει όνομα. Η απάντηση ήρθε σε ένα μυθιστόρημα του Αλγερινού μυθιστοριογράφου Καμέλ Νταούντ , ο οποίος έδωσε όνομα και ζωή στον άραβα που δολοφόνησε ο Μερσώ σε ένα βιβλίο με τίτλο «Ο Άλλος Ξένος». Ο βασικός του ήρωας είναι ο Χαρούν αδελφός του άραβα που δολοφόνησε ο Μερσώ και του οποίου το όνομα είναι Μούσσα. Ο συγγραφέας στο μυθιστόρημα του αυτό που πρωτοεκδόθηκε το 2013 έδωσε στον Μερσώ το όνομα Αλμπέρ Μερσώ για να συνδυάσει τον Καμύ με τον ήρωα του – αργότερα το απάλειψε και άφησε μόνον το Μερσώ. Ο Νταούντ στην δικιά του εκδοχή έχει τον Χαρούν παρακινούμενο από την πενθούσα μητέρα του να σκοτώνει έναν λευκό για να εκδικηθεί τον χαμένο αδελφό του. Στο τέλος του βιβλίου ο Χαρούν αισθάνεται σχεδόν αδελφός με τον Μερσώ βρίσκοντας πολλά κοινά στοιχεία με αυτόν κυρίως όσον αφορά την καταπίεση από τις ασφυκτικές κοινωνικές συμβάσεις. Το μυθιστόρημα αυτό έκανε μεγάλη αίσθηση στη Γαλλία και την Αλγερία. Ο Καμύ παραμένει και σήμερα ένας συγγραφέας με πολλές κρυφές πτυχές. Ο Ολιβιέ Τοντ αναφέρει πώς όταν ρωτήθηκε ο Καμύ γύρω στα 1959 : «Τι πιστεύετε ότι παρέβλεψαν οι Γάλλοι κριτικοί στο έργο σας;» απάντησε «Τη σκοτεινή μου πλευρά, ότι τυφλό και ορμέμφυτο υπάρχει μέσα μου. Η γαλλική κριτική ενδιαφέρεται πρωτίστως για τις ιδέες». Ο «Ξένος» , όπως σημειώνει και η Άλις Κάπλαν, συνοψίζει όλα τα λογοτεχνικά ρεύματα του 20ου αιώνα από τον υπαρξισμό , τη νέα κριτική, την αποδόμηση, έως τις φεμινιστικές θεωρίες, τις μεταποικιακές σπουδές και απ΄ότι φαίνεται δέκα εκατομμύρια αντιτύπων μετά την πρώτη του έκδοση εξακολουθούν να προτρέπουν σε νέες αναγνώσεις αφού το κοινό του εξακολουθεί να διευρύνεται και να αναζητά τα κρυφά νοήματά του.
info: Άλις Κάπλαν, «Αναζητώντας τον Ξένο- Ο Αλμπέρ Καμύ και ο βίος ενός κλασικού έργου της λογοτεχνίας» (μτφρ: Νίκος Χαροκόπος, εκδ.Καπόν)
Δείτε ακόμα: Αλμπέρ Καμύ, Ο Ξένος, μτφρ: N.Καρακίτσου – Ντουζέ και Μ.Κασαμπαλόγλου- Ρομπλέν, Καστανιώτης Ολιβιέ Τοντ, Αλμπερ Καμύ, Μια ζωή, μτφρ: Ρίτα Κολαϊτη, Καστανιώτης και O Ξένος σε κόμικ σε διασκευή Jacques Ferrandes , εκδ.Πατάκη
https://www.oanagnostis.gr/almper-kamy-pos-graftike-o-xenos-toy-gianni-n-mpaskozoy/?fbclid=IwAR0QRvo9JGH6CUdAAVMUSYmvROTuZIjGbbDG2jgMaRlpN1ow8XF-e9w6knI
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου