Μιχάλης Γελασάκης, Νίκος Καββαδίας (11/1/1910-10/2/1975): 33 χρόνια μετά… (α΄ μέρος)

ΣΤΟ ΦΤΕΡΟ ΤΟΥ ΚΑΡΧΑΡΙΑ

Του Μιχάλη Γελασάκη

ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ
Η ποίηση του Νίκου Καββαδία σίγουρα ήταν ιδιαίτερη. Μονίμως γίνονται αναφορές (κυρίως μεταφορικά) στη θάλασσα κάτι που κάνει το ελληνικό αναγνωστικό κοινό και ενίοτε ακροατήριο να έρχεται πιο κοντά στην ποίησή του. Πολλές φορές μάλιστα χωρίς να καταλαβαίνει την ορολογία που είναι έντονα ναυτική με πλήθος αναφορών σε τοπωνύμια και ονόματα προσώπων. Αν παρατηρήσουμε λίγο πιο προσεκτικά το έργο του θα δούμε ότι έχει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ένα από αυτά είναι η εμμονή του στο μέτρο σχηματίζοντας πολλές φορές ομοιοκαταληξίες ασυνήθιστες και ιδιαίτερες. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι

ότι οι ποιητικές του συλλογές περιείχαν λίγα ποιήματα και ήταν μόνο τρεις. Τα ποιήματα που είχε γράψει ήταν πολύ περισσότερα… Πέρα από τη θάλασσα στους στίχους του είναι εμφανής η αγάπη του για τη ζωγραφική με αρκετές αναφορές σε ζωγράφους. Άλλωστε και στις πρώτες εκδόσεις των βιβλίων του υπήρχαν έργα ζωγράφων. Ακόμα μια παρατήρηση που κάνει κανείς είναι ότι από τις αφιερώσεις που υπάρχουν στα ποιήματά του φαίνεται πως τα περισσότερα τα έγραψε μέσα στα καράβια. Οι επιρροές του από τον Μπωντλέρ είναι εμφανείς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ποίημα του δεύτερου «Άλμπατρος» 1 (Ανθολογία Γαλλικής ποίησης του Χρήστου Λιοντάκη, Μτφ: Αλέξανδρος Μπάρας) από τη συλλογή του Μπωντλέρ «Τα άνθη του κακού». Ακόμα και ο τίτλος φέρνει στο μυαλό το έργο του Καββαδία «Μαραμπού»-«Άλμπατρος». Ομοιότητες ακόμα με την ποίηση του Καββαδία βλέπουμε στον Κώστα Ουράνη, τον Γιάννη Σκαρίμπα (Βλ. ποίημα «Φαντασία2») κυρίως λόγο θεματολογίας και τον Θανάση Αβραμίδη (βλ. ποίημα «Stavento»3). Μια τελική παρατήρηση που θα μπορούσε να γίνει είναι ότι αλλάζουν τα ονόματα που αφιερώνεται ένα ποίημα σε σχέση με τις πρώτες δημοσιεύσεις τους σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής. Παραδείγματα είναι το ποίημα «Coaliers» (=θερμαστές) και το ποίημα «Καφάρ» 4 που υπάρχουν στη συλλογή «Μαραμπού» και είχαν πρωτοδημοσιευτεί σε περιοδικά της Κύπρου…

1 Το συγκεκριμένο ποίημα έχει μελοποιηθεί από τον Νίκο Ξυδάκη και έχει ερμηνευτεί από το Σωκράτη Μάλαμα στο δίσκο Νίκος Ξυδάκης – Σωκράτης Μάλαμας (Lyra 1999)
2 Το ποίημα «Φαντασία» έχει μελοποιηθεί από τη Μαρία Βουμβάκη στο δίσκο «Το τερραίν του παραδείσου», Σείριος 2006
3 Το ποίημα αυτό έχει μελοποιηθεί και ερμηνευτεί από τον Θανάση Γκαϊφύλλια στο ομότιτλο δίσκο (Δίσκοι Κύτταρο 1997)
4 Το πρώτο στην παρθενική του δημοσίευση ήταν αφιερωμένο στον Άντη Περνάρη και το δεύτερο στον Ν. Φαμελιάρη. Το δεύτερο ήταν αφιερωμένο αρχικά στον Τάκη Φραγκούδη και μετά στον Γιώργο Παπά.

Παρακάτω έχουμε τα περιεχόμενα των ποιητικών του συλλογών καθώς και βιβλία που κυκλοφορούν σχετικά με τον ποιητή:

Του ιδίου

ΣΥΛΛΟΓΗ «ΜΑΡΑΜΠΟΥ»

1η έκδοση: Κύκλος 1933
2η έκδοση: Γαλαξίας, 1961
3η έκδοση: Κέδρος, 1975
4η έκδοση: Αγρα, 1990
Περιέχει 22 ποιήματα:
Μαραμπού
Ένας Δόκιμος στη γέφυρα εν ώρα κινδύνου
Οι γάτες των φορτηγών
Ένα μαχαίρι
Γράμμα στον Ποιητή Καίσαρα Εμμανουήλ.
Ο Πιλότος Νάγκελ
Έχω μια πίπα
Η Μαϊμού του Ινδικού Λιμανιού
Ένας Νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί
Gabrielle Didot
Οι προσευχές των Ναυτικών
A bord de lʼ “Aspasia”
Γράμμα απ΄ τη Μαρσίλια
Ο πλοίαρχος Φλέτσερ
Γράμμα ενός αρρώστου
Mal du depart
Η πλώρη μας
William George Allum
Καφαρ
Coaliers
Μαύρη λίστα
Παραλληλισμοί.

ΣΥΛΛΟΓΗ «ΠΟΥΣΙ»

1η έκδοση: Α. Καραβίας, 1947
2η έκδοση: Γαλαξίας, 1961
3η έκδοση: Κέδρος, 1975
4η έκδοση: Άγρα, 1989
Περιέχει 14 Ποιήματα:
Kuro Siwo
Στεριανή ζάλη
Cambayʼ s Water
Αρμίδα
Black and White
Εσμεράλδα
Καραντί
Θαλάσσια πανίς
Federico Garcia Lorca
Θεσσαλονίκη
Σταυρός του Νότου
Μαρέα
Λύχνος του Αλαδδίνου

«Η ΒΑΡΔΙΑ»

Το 1954 κυκλοφόρησε το μόνο αυτοβιογραφικό σε πολλά σημεία μυθιστόρημα που αποτελεί σταθμό στο συνολικό του έργο.
1η έκδοση: Α. Καραβίας, 1954
2η έκδοση: Κέδρος, 1980
3η έκδοση: Αγρα, 1989

ΣΥΛΛΟΓΗ «ΤΡΑΒΕΡΣΟ»

1η έκδοση: Κέδρος, 1975
2η έκδοση: Αγρα, 1990
Περιέχονται 16 Ποιήματα:
Μουσώνας
Fresco
Γυναίκα
Yara Yara
Οι εφτά νάνοι στο s/s Cyrenia
Κοσμά του Ινδικοπλεύστη
Guevara
Θεσσαλονίκη ΙΙ
Fata Morgana
Αντινομία
Cocos Islands
Σπουδή θαλάσσης
Πικρία
Τα παραμύθια του Φιλίππου
Νανούρισμα
Marco Polo
Παιδεία

Έχουμε και τα μικρά πεζά:
ΛΙ

1η έκδοση 1987
ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ / ΣΤΟ ΑΛΟΓΟ ΜΟΥ

1η έκδοση Άγρα 1987

Βιβλία άλλων για τον Νίκο Καββαδία (ξεκινώντας από τα παλιότερα):

«Επτά κείμενα για τον Νίκο Καββαδία»
Από τον Αλέξανδρο Αργυρίου, τον Γιώργο Ιωάννου, τον Στρατή Τσίρκα και τον Ντίνο Χριστιανόπουλο. Εκδόσεις Πολύτυπο, 1982

«Νίκος Καββαδίας βιβλιογραφία 1928-1982»
Κυριάκος Ντελόπουλος, Εκδότης: Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.), Αθήνα 1983. Στον τόμο αυτό περιέχεται αναλυτική και πλήρης βιβλιογραφία του για τον ποιητή έως το 1982.

«Nikos Kabbadias poéte de la separation»
Της Barbe M., 3 τόμοι. Πανεπιστήμιο Paris IV – Sorbonne (1992)

«Γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καββαδία»
Ο Γιώργος Τράπαλης μας κάνει πιο εύκολη της κατανόηση των ποιημάτων του μαρκόνη ποιητή με ένα γλωσσάρι στο οποίο εξηγούνται οι ορολογία και τα τοπωνύμια που χρησιμοποιεί. Απαραίτητο για όποιον θέλει να μπει πιο βαθιά στην ποίησή του. Εκδόσεις Άγρα, 1992

«Νίκος Καββαδίας – Συμβολή στη μελέτη της ζωής και του έργου του.»
Ένα βιβλίο του Τάσου Κόρφη από τις εκδόσεις Πρόσπερος (1994)

«Η Βάρδια του Νίκου Καββαδία – Εικονογραφήσεις και μεταμορφώσεις»
Η Μαίρη Μικέ αναλαμβάνει να ασχοληθεί και να αναλύσει μόνο την Βάρδια του Καββαδία χωρίς να ασχοληθεί με τις ποιητικές του συλλογές. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα (1994)

«Ο πολιτικός Νίκος Καββαδίας – Μελέτη»
Ο Φίλιππος Φιλίππου, γιος της Ανιψιάς του ποιητή Έλγκας Καββαδίας βλέπει τον Νίκο Καββαδία από τη μεριά του πολιτικοποιημένου ανθρώπου της τέχνης. Εκδόσεις Άγρα (1996)

«Νίκος Καββαδίας (Μαραμπού) – Ο μεγάλος εραστής της θάλασσας»
Ο Άγγελος Γ. Βογάσαρης δίνει την δική εκδοχή για τον Μαραμπού σε ένα ξεχωριστό βιβλίο. Είναι μία μελέτη για την πορεία, το έργο και τη ζωή του μεγάλου ποιητή και εραστή της θάλασσας. Αποτελείται από έντεκα κεφάλαια και από φωτογραφικό επίμετρο. Εκδόσεις Ιωλκός (2002)

«Νίκος Καββαδίας – Ο τελευταίος αμαρτωλός»
Μια κατάθεση του Δημήτρη Νικορέτζου για τον ποιητή με μια μακροσκελή ανάλυση στη ζωή και το έργο του. Περιέχει επιμέρους κεφάλαια με θεματικές ενότητες όπως ο Καββαδίας στην κατοχή, η γλώσσα του και η στιχουργική, η μελοποίησή του καθώς και πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εντός (2002)

«Ετούτο το κορμί το τόσο αμαρτωλό – Έρευνα στο μυθικό κόσμο του Νίκου Καββαδία»
Μια ανάλυση του έργου του ποιητή σε μια προσπάθεια για να βρεθουν τα χαρακτηριστικά του και να σκιαγραφηθεί ο χαρακτήρας του. Από τον Guy Michel Saunier στις εκδόσεις Άγρα, 2004

«Χρυσόσκονη στα γένια του Μαγγελάνου. Εισαγωγή στον Νίκο Καββαδία.»
Το βιβλίο του Δημήτρη Καλοκύρη για τη ζωή και το έργο του ποιητή από τις εκδόσεις Άγρα 2004

«Νίκος Καββαδίας – Γυναίκα, θάλασσα, ζωή. Αφηγήσεις στο μαγνητόφωνο»
Ένα βιβλίο του Μήτσου Κασόλα όπου εκμηστηρεύτεται στοιχεία από τη ζωή του ποιητή και τις απόψεις του για την πολιτικοί και τους άλλους ποιητές. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη (2004)

«Νίκος Καββαδίας – Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη»
Πρόκειται για αθησαύριστα ποιήματα και πεζογραφήματα με την επιμέλεια του Guy (Michel) Saunier. Εκδόσεις Άγρα 2005

Κάποιες καλλιτεχνικές εκδόσεις που έχουν γίνει ακόμα είναι:

Το βιβλίο του Γιώργου Κόρδη με τίτλο «Λένε για ʼμένα οι ναυτικοί – εικαστική αναφορά στην ποίηση του Νίκου Καββαδία» που περιέχει σε ύφος βυζαντινής αγιογραφίας ζωγραφιές εμπνευσμένες από τα ποιήματα του. Κυκλοφόρησε τον Οκτώβρη του 2005 από τις εκδόσεις Αρμός.

Με αφορμή την έκθεση που είχε γίνει στο μουσείο Μπενάκη (από 24 Ιανουαρίου έως 5 Φεβρουαρίου 2006) και είχε εικαστικά έργα με θέμα την ποίηση του Νίκου Καββαδία από φοιτητές του Ζʼ εργαστηρίου ζωγραφικής της Α.Σ.Κ.Τ Αθηνών, έγινε μια έκδοση με την στήριξη του Ε.ΚΕ.ΒΙ, Μουσείου Μπενάκη, του ΥΠ.ΠΟ. Ο τίτλος της «Fata Morgana – Εικαστικές προσεγγίσεις στην ποίηση του Καββαδία».

Επίσης τέσσερα πορτρέτα του Νίκου Καββαδία μπορείτε να βρείτε στην έκδοση «Πρόσωπα της ποίησης – 118 πορτρέτα». Τα πορτρέτα είναι του ζωγράφου και καθηγητή της ΑΣΚΤ, Γιάννη Ψυχοπαίδη. Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2006

http://www.poiein.gr/2008/02/10/i-dhiecotho-isseio-eaaaaassao-10275-10208-33-nuiea-iaou-adheiyeaea-aoeanthiaoio-oeeeiy-ieueco-aaeaoueco-u-iynio/?fbclid=IwAR0bfUhMjvGYXmbNaVK060nyoS2LWIerH0eoROYbaqM5Yn5kOeGp6_nAXTc