ΜΕΤΡΑ ΕΠΙΠΟΛΑΙΟΤΗΤΑΣ
Η ποιητική Ανθολογία τής καθηγήτριας νεοελληνικής λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο Κολούμπια τής νέας Υόρκης κυρίας Κάρεν Βαν Ντάικ, με τον εύγλωττο τίτλο «Μέτρα Λιτότητας», δεν είναι η μόνη ανθολογία νέων Ελλήνων ποιητών που έχει εκδοθεί πρόσφατα στη χώρα μας. Είναι όμως η μόνη που κυκλοφόρησε πρώτα στην Αγγλία σε δίγλωσση έκδοση από τον φημισμένο, εκδοτικό κολοσσό «Penguin» και στη συνέχεια στην Αμερική από τη σειρά των εκδόσεων «New York Review of Books», αλλά και η μόνη που έχει αποσπάσει άκρως εγκωμιαστικές κριτικές, τόσο από έγκριτες εφημερίδες και έντυπα (The Guardian, New Yorker ,TLS κ.ά),όσο και από εγνωσμένης αξίας κριτικούς όπως είναι ο Βρετανός Τέρυ Ήγκλετον. Αξίζει λοιπόν τον κόπο, να αφιερώσουμε λίγο από τον πολύτιμο χρόνο μας για να σχολιάσουμε, εν συντομία, αυτή την ανθολογία, με την ευκαιρία τής έκδοσής της στη γλώσσα μας από τις εκδόσεις «Άγρα».
Και πρώτα απ’όλα να πούμε, ότι η εν λόγω ανθολογία δεν αποτυπώνει με ποιητικό τρόπο τις οδυνηρές συνέπειες τής οικονομικής κρίσης που πλήττει τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, όπως δηλώνεται εμφατικά στον τίτλο της και όπως ισχυρίζεται στον πρόλογό της η κυρία Βαν Ντάικ. Για τον απλούστατο λόγο, ότι από τα εκατόν τριάντα τέσσερα ποιήματα τής ανθολογίας, μόνο δώδεκα περιέχουν στοιχεία τής κρίσης. Ούτε όμως είναι αληθές, αυτό που υποστηρίζει αφελώς και άκριτα η ανθολόγος, ότι δηλαδή τα επαχθή μέτρα λιτότητας που επέβαλαν οι δανειστές στη χώρα μας, ανάγκασαν τους ποιητές και τις ποιήτριες να στραφούν στην ομοιοκαταληξία και στο μέτρο. Και τούτο γιατί από τους σαράντα εννιά ποιητές που περιλαμβάνονται στην ανθολογία μόνο τέσσερις χρησιμοποιούν ρίμα (οι τρεις ευκαιριακά) και μόνο ένας δεκαπεντασύλλαβο. Όσο για τον ισχυρισμό τής κυρίας Βαν Ντάικ ότι η ανθολογία της διακρίνεται για την ποικιλία της, θα μας επιτρέψει να πούμε ότι αυτή η ποικιλία υπάρχει μόνο στη φαντασία της. Εκείνο που διαπιστώσαμε εμείς διαβάζοντάς τα «Μέτρα λιτότητας» είναι τούτο: τα ποιήματα χαρακτηρίζονται από μια θλιβερή και εξόχως πληκτική ομοιομορφία.
΄Όμως το μείζον πρόβλημα τής πολυσυζητημένης ανθολογίας, συνίσταται στο γεγονός ότι τα περισσότερα κείμενα που περιέχονται σε αυτήν, δεν είναι ποιήματα. Είναι σκέψεις, προτάσεις, δηλώσεις, κραυγές, προσχέδια ποιημάτων, ποιητικίζοντες, άμουσοι, ανώριμοι, άτερπνοι στίχοι, αλλά όχι ποιήματα. Ουσιαστικά δηλαδή έχουμε να κάνουμε με μιαν ανθολογία μη ποιημάτων και μη ποιητών (εξαιρέσεις βέβαια υπάρχουν), η οποία εγείρει πολλά ερωτηματικά και απορίες για τη σύνθεσή της.
Με ποια λογική, για παράδειγμα, εκφράζει την ελληνική κρίση, ο Τουρκοκύπριος ποιητής Mehmet Yashin, ο οποίος δεν έχει ζήσει στην Ελλάδα και επιπλέον δημοσιεύει τα ποιήματά του (στην ανθολογία!) στα Τουρκικά; Με ποια λογική επίσης έχει θέση σε μιαν ανθολογία τής οποίας το θέμα είναι η ελληνική κρίση, ένα ερωτικό (!) ποίημα τού συγγραφέα Γκασμέντ Καπλάνι, γραμμένο, πολλά χρόνια πριν ξεσπάσει η ελληνική κρίση, στην Αλβανία; Επιπροσθέτως: είναι ο Καπλάνι ποιητής; Με ποια κριτήρια ανθολογούνται ως ποιητές, οι καλοί, οφείλουμε να ομολογήσουμε, πεζογράφοι Παπαμάρκος και Παλαβός; Με ποια κριτήρια ανθολογείται τόσο απλόχερα ο Γιάννης Στίγκας; Είναι τόσο καλός ποιητής, όσο επιχειρεί να μας πείσει η ανθολόγος, ή μήπως συμβαίνει να διαθέτει ξεχωριστές ικανότητες στις δημόσιες σχέσεις;
Τα ερωτήματα και οι απορίες θα μπορούσαν να συνεχιστούν επί μακρόν. Θα σταματήσουμε όμως εδώ.
Συμπερασματικά: Η ανθολογία τής κυρίας Βαν Ντάικ δεν δείχνει τις συνέπειες τής οικονομικής κρίσης στη χώρα μας, ούτε την κρίση τής ποίησης (κακή στιχοποιία όπως αυτή που κυριαρχεί στην ανθολογία, υπήρχε και πάντα θα υπάρχει). Δείχνει την κρίση των πάλαι ποτέ κραταιών εκδοτικών οίκων («Penguin»κ.ά.), την κρίση των εφημερίδων («The Guardian» κ.ά), αλλά και την κρίση που διέρχεται παγκοσμίως η λογοτεχνική κριτική (Ήγκλετον κ.ά). Πάνω απ’ όλα όμως δείχνει τη μεγάλη σύγχυση (αληθινή τρικυμία εν κρανίω) που υπάρχει στο μυαλό τής κυρίας Βαν Ντάικ. Ο πραγματικός τίτλος τής πολυσυζητημένης ανθολογίας έπρεπε να είναι ο εξής: Μέτρα επιπολαιότητας. Ή, αν θέλετε κάτι ακόμη πιο σκληρό: Μέτρα γελοιότητας!
`
*****************************************************************
`
Γιατί ο Κ.Π. Καβάφης διαβάζεται σήμερα ως ένας σύγχρονός μας ποιητής; Ποιο είναι το ειδικό βάρος του Ζήσιμου Λορεντζάτου στα Νεότερα Ελληνικά Γράμματα; Για ποιους λόγους ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης θεωρείται ένας καινοτόμος συγγραφέας; Γιατί η ποίηση του Νίκου Εγγονόπουλου αποδεικνύεται σήμερα πιο δυναμική και πιο ανθεκτική στον χρόνο απ΄ότι η ποίηση του Ανδρέα Εμπειρίκου; Έχει δίκιο ο Ουμπέρτο Έκο όταν ισχυρίζεται ότι είμαστε νάνοι στους ώμους γιγάντων; Γιατί αξίζει να διαβάζουμε τον Γιώργο Ιωάννου; Πώς σχετίζεται το «Κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου με το «Κόκκινο Ιππικό» του Ισαάκ Μπάμπελ και το ποίημα «Ελένη» του Γιώργου Σεφέρη; Πότε αρχίζει η κάμψη του σπουδαίου ποιητή Μίλτου Σαχτούρη; Γιατί πρέπει να καταργηθούν τα Κρατικά Λογοτεχνικά βραβεία; Γιατί είναι τόσο κακή και ανεπαρκής η δίγλωσση Ανθολογία νέων Ελλήνων ποιητών που επιμελήθηκε η Κάρεν Βαν Ντάικ;
Σε αυτά και σε αρκετά άλλα παρόμοια ερωτήματα επιχειρεί να δώσει πειστικές απαντήσεις το καινούργιο βιβλίο του συμπολίτη μας ποιητή και κριτικού λογοτεχνίας Νίκου Λάζαρη υπό τον τίτλο «Πνεύμα Αντιλογίας», το οποίο μόλις κυκλοφόρησε σε μια καλαίσθητη έκδοση από τις εκδόσεις «Κουκκίδα» που διευθύνει ο Δημήτρης Δημόπουλος. Το «Πνεύμα Αντιλογίας» (που ουσιαστικά αποτελεί τη συνέχεια του προηγούμενου βιβλίου του ίδιου συγγραφέα με τον τίτλο «Η Αιχμή του δόρατος» το οποίο κυκλοφόρησε το 2014 από τις εκδόσεις FUTURA) , αρθρώνεται σε τέσσερις ενότητες. 1. Δοκίμια και ομιλίες. 2. Κριτικά κείμενα για την ποίηση και την πεζογραφία. 3.Άρθρα. 4.Συνεντεύξεις. Για να πάρουν όμως οι αναγνώστες μια ουσιαστική γεύση από το «Πνεύμα Αντιλογίας», ας δώσουμε τον λόγο στον ίδιο τον συγγραφέα , ο οποίος γράφει, μεταξύ άλλων στον πρόλογο του βιβλίου του :
«Ορισμένα κείμενα του ανά χείρας βιβλίου διέπονται από ένα πνεύμα αντιλογίας. Ή για να το εκφράσω με ένα διαφορετικό και εμφατικότερο τρόπο. Είναι κείμενα μιας πολεμικής απέναντι στην προχειρότητα, την ευτέλεια, την επιπολαιότητα, τη ρηχότητα, την υποκρισία, τη φαυλότητα (που εκφράζεται κυρίως με το παιχνίδι μιας ανέντιμης συναλλαγής), οι οποίες, κατά τη γνώμη μου, χαρακτηρίζουν σε ένα μεγάλο βαθμό την πνευματική ζωή αυτού του τόπου. Χρειάζεται όμως ευθύς αμέσως να διευκρινίσω ότι ο σκοπός αυτής της πολεμικής δεν είναι να εξαγγείλει και πολύ περισσότερο να διδάξει νέες κριτικές αρχές και νέα κριτικά ήθη ∙ ούτε ακόμη να παίξει εκ του ασφαλούς, τον ρόλο του κήνσορα ή του τιμητή των πολιτισμικών μας τεκταινομένων ∙ αλλά να ταράξει (στο μέτρο του δυνατού ) τα λιμνάζοντα ύδατα, να υποβάλει ερωτήματα , να αμφισβητήσει ορισμένες βεβαιότητες και το κυριότερο: να προτείνει μιαν εναργέστερη και απαιτητικότερη εξέταση κάποιων παγιωμένων θέσεων ή εννοιών που σχετίζονται με τα λογοτεχνικά και τα πολιτισμικά μας πράγματα».
`
**************************************************************************
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
`
ΔΟΚΙΜΙΑ ΚΑΙ ΟΜΙΛΙΕΣ
Ποίηση και ιστορία στον Μπολιβάρ του Νίκου Εγγονόπουλου
Ο μοναχικός πνευματικός δρόμος του Ζήσιμου Λορεντζάτου
Γιατί διαβάζεται ο Καβάφης σήμερα
Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Ένας πολιούχος συγγραφέας
Το σφουγγάρι και το μάρμαρο
Για ένα κιβώτιο αδειανό (Αλεξάνδρου – Μπάμπελ – Σεφέρης: κάποιοι συσχετισμοί
Από τον πρώτο στον ύστερο Σαχτούρη
Η ποιητική θεωρία του Νίκου Φωκά
Ξαναδιαβάζοντας τον Βασίλη Λούλη
Για την ποίηση του Χρίστου Λάσκαρη
Γίγαντες στους ώμους νάνων
ΚΡΙΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Σκοτεινά βεγγαλικά, Ζέφη Λαράκη, Η σπηλιά με τα βεγγαλικά
Οι δύο όψεις του νομίσματος, Κάρολον Τσίζεκ, Στίχοι έρωτα και αγάπης
Χαρούμενος πόνος, Σωτήρης Παστάκας, Νήσος Χίος
Μόνος μέσα στο αχανές σύμπαν, Γιάννης Πιπίνης, Όμηρος Χρόνος
Ανορθογραφώντας τον έρωτα, Χάρης Μιχαλόπουλος, Πιο νύχτα
Καταπιεσμένος ερωτισμός, Αγγελική Ελευθερίου, Αργά τ’ απόγευμα
Η δειλία ως όρος ζωής, Τάσος Αναστασίου, Συνεσταλμένος δολοφόνος
Γοητευτικές ιστορίες με υπόκρουση την εξαίσια μουσική του Κάλβου, Νίκη Χατζηδημητρίου, Υποφωτισμένο, Διηγήματα και άλλα
ΑΡΘΡΑ
Σημειώσεις, Το περιοδικό μιας φιλίας
Μέτρα επιπολαιότητας
Μνήμη Γιώργου Ιωάννου
Η ποίηση σε γκέτο
Ο χαλκέντερος γραμματικός Αντρέας Μπελεζίνης
Να καταργηθεί ο θεσμός των κρατικών λογοτεχνικών βραβείων
Για τον Μένη Κουμανταρέα
Η πολιτική στην εντατική
Μια αυθεντική ποιήτρια
Τεστ στο «Crash test»
Πώς να εκδώσετε ένα πρωτοποριακό λογοτεχνικό περιοδικό
Υπερασπίζοντας τη σοβαρότητα
Νίκος Δήμου: Ποιητικός εκπρόσωπος του Οδυσσέα Ελύτη
Ο φίλος μου Κώστας Ριτσώνης
Συγγραφείς και εξώφυλλα
Χρήση και κατάχρηση του ιδιωτικού
Αισθητικά εγκλήματα και τιμωρία
Τριανέμι, ο ομφαλός της Αττικής
Η ακρίβεια του καλλιτέχνη
Αναζητώντας τα ίχνη μιας αμφιλεγόμενης ποιητικής γενιάς
ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ
Η κριτική είναι τέχνη. Συνέντευξη στον Δημήτρη Κοσμόπουλο
Το μεγάλο μυστικό της τέχνης είναι η υπομονή. Συνέντευξη στην Ασημίνα Ξηρογιάννη
Ποίηση και ιστορία στον Μπολιβάρ του Νίκου Εγγονόπουλου
Ο μοναχικός πνευματικός δρόμος του Ζήσιμου Λορεντζάτου
Γιατί διαβάζεται ο Καβάφης σήμερα
Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Ένας πολιούχος συγγραφέας
Το σφουγγάρι και το μάρμαρο
Για ένα κιβώτιο αδειανό (Αλεξάνδρου – Μπάμπελ – Σεφέρης: κάποιοι συσχετισμοί
Από τον πρώτο στον ύστερο Σαχτούρη
Η ποιητική θεωρία του Νίκου Φωκά
Ξαναδιαβάζοντας τον Βασίλη Λούλη
Για την ποίηση του Χρίστου Λάσκαρη
Γίγαντες στους ώμους νάνων
ΚΡΙΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Σκοτεινά βεγγαλικά, Ζέφη Λαράκη, Η σπηλιά με τα βεγγαλικά
Οι δύο όψεις του νομίσματος, Κάρολον Τσίζεκ, Στίχοι έρωτα και αγάπης
Χαρούμενος πόνος, Σωτήρης Παστάκας, Νήσος Χίος
Μόνος μέσα στο αχανές σύμπαν, Γιάννης Πιπίνης, Όμηρος Χρόνος
Ανορθογραφώντας τον έρωτα, Χάρης Μιχαλόπουλος, Πιο νύχτα
Καταπιεσμένος ερωτισμός, Αγγελική Ελευθερίου, Αργά τ’ απόγευμα
Η δειλία ως όρος ζωής, Τάσος Αναστασίου, Συνεσταλμένος δολοφόνος
Γοητευτικές ιστορίες με υπόκρουση την εξαίσια μουσική του Κάλβου, Νίκη Χατζηδημητρίου, Υποφωτισμένο, Διηγήματα και άλλα
ΑΡΘΡΑ
Σημειώσεις, Το περιοδικό μιας φιλίας
Μέτρα επιπολαιότητας
Μνήμη Γιώργου Ιωάννου
Η ποίηση σε γκέτο
Ο χαλκέντερος γραμματικός Αντρέας Μπελεζίνης
Να καταργηθεί ο θεσμός των κρατικών λογοτεχνικών βραβείων
Για τον Μένη Κουμανταρέα
Η πολιτική στην εντατική
Μια αυθεντική ποιήτρια
Τεστ στο «Crash test»
Πώς να εκδώσετε ένα πρωτοποριακό λογοτεχνικό περιοδικό
Υπερασπίζοντας τη σοβαρότητα
Νίκος Δήμου: Ποιητικός εκπρόσωπος του Οδυσσέα Ελύτη
Ο φίλος μου Κώστας Ριτσώνης
Συγγραφείς και εξώφυλλα
Χρήση και κατάχρηση του ιδιωτικού
Αισθητικά εγκλήματα και τιμωρία
Τριανέμι, ο ομφαλός της Αττικής
Η ακρίβεια του καλλιτέχνη
Αναζητώντας τα ίχνη μιας αμφιλεγόμενης ποιητικής γενιάς
ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ
Η κριτική είναι τέχνη. Συνέντευξη στον Δημήτρη Κοσμόπουλο
Το μεγάλο μυστικό της τέχνης είναι η υπομονή. Συνέντευξη στην Ασημίνα Ξηρογιάννη
`
****************************************************************
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου