14 ερωτήσεις στον Κώστα Χατζηαντωνίου

 

1.                  Ποίηση ή πεζό;

Ο διχασμός ανάμεσα στους δύο αυτούς τρόπους αναπαράστασης του κόσμου ευτυχώς δεν υπήρξε ως τώρα στην συγγραφική μου διαδρομή που εκτείνεται σε διάφορες όψεις του πεζού. Ομολογώ ωστόσο πως δεν μπορώ να φανταστώ αυτή τη διαδρομή χωρίς τη μελέτη και τις επιρροές της ποίησης. Θεωρώ την ποίηση ως την κορυφαία μορφή λόγου.

 

2.                  Τι δεν έχετε γράψει ακόμη που θα θέλατε να γράψετε;

Αν γράφουμε διαρκώς ένα βιβλίο, όπως έχει λεχθεί, στο εργοβιογραφικό μου παλίμψηστο θα ήθελα η τελική μορφή να είναι η εικόνα μιας εποχής και ενός κόσμου που θα σωθεί από την ιστορική μας καταβύθιση.

 

3.                  Πως ξεκινάει ένα βιβλίο; Υπάρχει τόπος, χρόνος, που έρχεται η έμπνευση;

Τον πρώτο λόγο τον έχει η τύχη. Αυτή συναντά την πρώτη ύλη που μυστικά έχει συσσωρευτεί μέσα μας. Αν αυτή η πρώτη ύλη μάς έχει κληροδοτηθεί (καταγωγή, περιβάλλον, περίσταση), η τύχη, όπως το πνεύμα, πνέει όπου και όπως θέλει. Η απόφαση όμως θα παραμείνει εσαεί ανεξήγητη. Κάθε απόπειρα εξήγησης είναι ένα παιχνίδι αλήθειας και ψέματος που καλό είναι να το παίζουμε χωρίς να το αναλύουμε.

 

4.                  Τι είναι η έμπνευση για έναν συγγραφέα;

Συνεχίζοντας την προηγούμενη σκέψη θα προσέθετα μια ετυμολογική όψη. Αυτό που πνέει εντός μας έρχεται σαν αεράκι που δεν ξέρεις από πού φυσά. Μπορείς να υποθέσεις βέβαια, αρκεί να έχεις προσανατολισμό και γνώση των σημείων του ορίζοντα. Μα και πάλι, έρχεται η στιγμή της άπνοιας και καταλαβαίνεις πως οι λέξεις είναι άδειες.

 

5.                  Αν θα γράφατε ιστορικό μυθιστόρημα, ποια περίοδος θα σας ενδιέφερε;

Έχοντας την εμπειρία μιας γραφής στο μεταίχμιο ιστορίας και λογοτεχνίας, ζητούσα πάντα την σύνδεση της Ιστορίας με το παρόν των χαρακτήρων. Δεν με αφορά ένας λόγος νοσταλγίας αλλά η υπέρβαση του χρόνου. Υποστηρίζω λοιπόν πως οποιοδήποτε έργο με ιστορικές αναφορές είναι έργο που μιλά για το παρόν και τρόπος που το παρόν βλέπει το χθες.

 

6.                  Παίζει ρόλο ο τόπος που γεννήθηκε κανείς;

Ναι, θεωρώ πως είναι καταλυτικής σημασίας. Η ύπαρξη του ανθρώπου δεν είναι μια ύπαρξη σε κενό χώρου και χρόνου. Είμαστε εδώ- να, τώρα. Και δεν αναφέρομαι μόνο στο βάρος της καταγωγής ή της ιστορίας αλλά και στα πρόσωπα που πρωτοαντικρίσαμε, στο χώμα που πρωτοαγγίξαμε, στη θάλασσα που πρωτομπήκαμε. Είναι δουλεία η εκρίζωση, δεν είναι ελευθερία.

 

7.                  Επινοείτε χαρακτήρες για τα βιβλία σας ή κάπου σκιαγραφείτε τον εαυτό σας ή κάποιον γνωστό, φίλο;

Λογοτεχνία χωρίς επινόηση δεν νοείται. Ωστόσο είναι αδύνατον να αποφύγει κανείς ιδέες και γεγονότα με αυτοβιογραφικό βάθος. Το στοίχημα της γραφής έγκειται στην δημιουργική αφομοίωσή τους. Κι εδώ ο ρόλος της γλώσσας είναι καθοριστικός. Μια γερή αφήγηση είναι αναγκαία αλλά δεν αρκεί.

 

8.                  Το λοκ ντάουν, και γενικά όλη η παράξενη κατάσταση που βιώνουμε πως σας επηρέασε; Ήταν σημείο αναστοχασμού για τον ψυχισμό σας, για τις σχέσεις σας με άλλους ανθρώπους;

Ομολογώ με κάποια ενοχή πως αυτή η περίοδος δεν υπήρξε για μένα μια δυσάρεστη περίοδος. Μπόρεσα να ολοκληρώσω κάποια σχέδια, να διαβάσω πράγματα που είχα αμελήσει. Να ταξιδεύεις με όποιον καιρό βρεις είναι μια αγαπημένη μου φράση. Κι αν δεν μπορείς να ταξιδέψεις, να φαντάζεσαι το πέλαγος και να περιμένεις. Δεν είναι λίγο να έχεις κάτι να περιμένεις.

 

9.                  Υπήρξε κάτι, κάποιος που στάθηκε αποκούμπι αυτή τη δύσκολη περίοδο;

Ευτυχώς, ναι. Δεν ξέρω αν θα ήταν τόσο νηφάλια η προηγούμενη απάντηση αν δεν υπήρχε…

 

10.              Θα γράφατε ποτέ με ψευδώνυμο;  Το έχετε κάνει;

Ήμουν φοιτητής όταν το έκανα αυτό. Από τότε γράφω πάντα με το όνομά μου. Έχω μάλιστα μια ακραία άποψη σχετικά. Πιστεύω π.χ. ότι δεν θα έπρεπε να υπάρχει μυστική ψηφοφορία. Αν ψηφίζαμε φανερά θα ήμασταν όλοι πολύ πιο προσεκτικοί και θα είχαμε μια καλύτερη χώρα.

 

11.              Το γράψιμο θεωρείτε πως είναι για λίγους; Όλοι μπορούν να γράψουν;

Ω, μεγάλο θέμα! Τυπικώς ναι, όλοι μπορούν να γράψουν. Ας ανθίζουν όλα, λουλούδια όμορφα ή αδιάφορα, αγριόχορτα ή και αγκάθια. Με τον καιρό έχω καταλήξει σ’ αυτό, ίσως γιατί προτιμώ την άμετρη φύση από έναν μετρημένο κήπο. Κι η αξιολόγηση; θα πουν κάποιοι. Ε, τον κήπο του, την βιβλιοθήκη του, ας την διαμορφώσει κανείς όπως θέλει.

 

12.              Υπήρξε κάποιο συμβάν στη ζωή σας το οποίο έχετε μεταφέρει και σε βιβλίο σας;

Ναι, πολλά. Πάντα όμως με μιαν επεξεργασία που το έχει μεταβάλει πια σε άλλο συμβάν, μιας άλλης σχεδόν ζωής.

 

13.              Τι οραματίζεστε για το μέλλον του βιβλίου στην Ελλάδα; Υπάρχει μέλλον;

Λέω συχνά πως η ομορφιά του κόσμου είναι η ελευθερία του, το απρόβλεπτο μέλλον. Δεν έχει μια κυκλική ή μια γραμμική εξέλιξη η ζωή. Μοιάζει με μια μπίλια που μπορεί να κυλήσει προς οποιαδήποτε κατεύθυνση ανάλογα με τη δύναμη και τη φορά αυτού που τη ρίχνει. Προφανώς η τεχνική έχει περιορίσει την ισχύ του βιβλίου και του εντύπου γενικότερα ως υλικού αντικειμένου. Όμως αυτό που μετρά είναι οι ιδέες. Και αυτές θα υπάρχουν όσο υπάρχει άνθρωπος.

 

14.              Ετοιμάζετε κάτι αυτόν τον καιρό;

Ναι. Βρίσκεται ακόμη στην αρχή του όμως και έτσι δεν έχει νόημα μια ειδική αναφορά. Στη λογοτεχνία άλλωστε το μείζον είναι η μορφή και όχι μια ιδέα.

 

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο Κώστας Χατζηαντωνίου γεννήθηκε στη Ρόδο το 1965. Ιστορικός, πεζογράφος και δοκιμιογράφος, είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων και της Διοικούσας Επιτροπής του Ιδρύματος Κωστή Παλαμά. Διευθύνει το λογοτεχνικό περιοδικό «Κοράλλι». Το συγγραφικό του έργο (δεκαεννέα εν συνόλω βιβλία) περιλαμβάνει ιστορικές μελέτες και βιογραφίες, δοκίμια στοχασμού, θεωρίας και κριτικής, διηγήματα και τρία μυθιστορήματα, εκ των οποίων ένα («Αγκριτζέντο») τιμήθηκε το 2011 με το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) και έχει μεταφραστεί ως σήμερα σε έξι ευρωπαϊκές γλώσσες. Το τελευταίο του βιβλίο: «Το στέμμα των αυγών» (2020) ήταν στη βραχεία λίστα για το κρατικό βραβείο μυθιστορήματος.