Δημήτρης Πέτρου, Εικοστός κόσμος, Πόλις, Αθήνα 2022, 42 σελ.
Ποιήματα που ανακαλούν το σφαγείο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, χωρίς κατάχρηση ιστορικών παραπομπών και πολεμικών σκηνών – σαν ένα υπαινικτικό πλην διαρκές και σταθερά διαβρωτικό φόντο. Ο ποιητής επωμίζεται όλους τους ρόλους, που θα καταλήξουν, έτσι κι αλλιώς, στο συμπέρασμα πως ο ίδιος δεν είναι τίποτε άλλο, είτε το θέλει είτε όχι, από ένα ιστορικό άθυρμα.
Με τις ποιητικές του συλλογές Α’ Παθολογική (2013), Χωματουργικά (2016) και Μόρα (2018), ο Δημήτρης Πέτρου έχει διαγράψει μια ευδιάκριτη διαδρομή στην ποίηση, ή μάλλον έχει προλάβει ήδη να ολοκληρώσει αριστοτεχνικά τρεις ποιητικούς κύκλους, που συνδέονται στενά μεταξύ τους, τροφοδοτώντας εκ των ένδον ο ένας τον άλλο: από τις επώδυνες οικογενειακές και φιλικές μνήμες και την προσεκτική ανακίνησή τους (συγκινησιακή και συγκινημένη, όχι, όμως, αισθηματολογική), και τη βίωση των τόπων καταγωγής ή των φυσικών τοπίων (βίωση που δεν βιάζεται ποτέ να μας αρπάξει υπό την πίεση μιας εξωτερικής σαγήνης), μέχρι την ανάπλαση ενός ποιητικού στοιχειού ή την ανάδυση μιας ποιητικής μοίρας, που συμβολίζει από τη μια πλευρά τον τρόμο για τον θάνατο και τον θρήνο για την απώλεια οποιουδήποτε οικείου χώρου, ενώ παραπέμπει από την άλλη τόσο στην ποιητική όσο και στη λαϊκή παράδοση.
Ανοίγοντας έναν νέο κύκλο
Πρέπει να πω εξαρχής πως όλα αυτά αποτελούν μια εκ των υστέρων δήλωση εκ μέρους μου, αφού η κριτική φρόντισε να υποδεχθεί με τις κατάλληλες τιμές τον Πέτρου όλα τα προηγούμενα χρόνια. Διαβάζοντας την καινούργια ποιητική συλλογή του, κατάλαβα πως ενώ ετοιμαζόμουν για την απότιση της καθυστερημένης οφειλής, ο ίδιος έμπαινε σε έναν νέο κύκλο. Κάθε βιβλίο και ένας διαφορετικός κύκλος εντέλει; Αυτό δεν μπορώ εκ των πραγμάτων να το απαντήσω, οπότε σπεύδω να εξηγήσω σε τι ακριβώς συνίσταται το υλικό που έχουμε αυτή τη φορά προ οφθαλμών.
Έχω ξαναγράψει πως οι ποιητές που είναι γεννημένοι κατά τη δεκαετία του 1970 επιστρέφουν κατά καιρούς στο συλλογικό, σε μία ή σε περισσότερες συλλογές τους, υπό την έννοια ότι τοποθετούν τη δράση των ποιημάτων τους σε κρίσιμα ιστορικά συμφραζόμενα. Στα σημαντικά ιστορικά γεγονότα που μετατρέπονται σε πρώτη ποιητική ύλη θα πρέπει να συμπεριλάβουμε την Οκτωβριανή Επανάσταση, τον ισπανικό Εμφύλιο, τον Α’ και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και το σημερινό σκηνικό πολιτικής αναταραχής, από τους μετανάστες και τους άστεγους της Ευρώπης μέχρι τον κατατρεγμό των ανθρώπων στη Μέση Ανατολή. Ο Πέτρου, μέλος της γενιάς για την οποία συζητάμε, μπαίνει στο παιχνίδι των ιστορικών συμφράσεων με ένα βιβλίο που χωρίζεται σε τρεις ενότητες. Και οι τρεις αποτελούνται από πολύστιχα (όχι, όμως, ακριβώς αφηγηματικά) ποιήματα, που ανακαλούν το σφαγείο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, χωρίς κατάχρηση ιστορικών παραπομπών και πολεμικών σκηνών – σαν ένα υπαινικτικό πλην διαρκές και σταθερά διαβρωτικό φόντο. Θα προηγηθεί ένα εισαγωγικό ποίημα, όπου ο ποιητής επωμίζεται όλους τους ρόλους - «προϊόν στα ράφια», «βιομηχανικός εργάτης» και «αλύγιστος αξιωματικός»:
Είμαι αυτός που δεν γνωρίζω·
κι αυτός που δεν έγινα.
Ο χρόνος είναι το εργοστάσιό μου.
Είμαι το προϊόν που περιμένει στα ράφια.
Είμαι ο χτεσινός και ο επόμενος.
Ο Πομερανός και ο Βεδουίνος.
Ο βιομηχανικός εργάτης.
Ο δρομέας.
Ο ερχόμενος και ο αναχωρητής.
Είμαι ένα σπίτι διάτρητο από σφαίρες στα περίχωρα.
Ένας αλύγιστος αξιωματικός.
Γνωρίζω τη συμφωνική ορχήστρα,
την παρειδωλία και τον κλινικό βαμπιρισμό.
Είμαι ο σκοτεινός Ισπανός.
Ο δραματικός Έλληνας.
Ο υπερόπτης Αυστριακός.
Η αμόλυντη Πάολα και ο ρομαντικός Έριχ.
Είμαι ένα σράπνελ στα γόνατα της Πολωνίας.
Το διαμπερές τραύμα του Πλάτωνα.
Το τελευταίο καρέ του Μπέργκμαν.
Είμαι το σπασμένο παιχνίδι
στα χέρια της Ιστορίας.
Ένα «σπασμένο παιχνίδι στα χέρια της Ιστορίας», ένα άθυρμα όχι των ίδιων των γεγονότων μα της μνημονικής σκιάς τους, τόσο βαριάς όσο και ένα σράπνελ, ένα θραύσμα από σφαίρα που άνοιξε –που ανοίγει– στην ποιητική συνείδηση ακόμα και πολλές δεκαετίες μετά το πραγματικό τραύμα. Κι επειδή μιλάμε για ένα τέτοιου τύπου τραύμα, δίπλα του ή και εντός του είναι έτοιμος να ανοίξει κι ένας δυσοίωνος δρόμος για την κατωφέρεια στην οποία κατρακυλάει η ύπαρξη όταν οι άνθρωποι δεν μπορούν να απαλλαγούν όχι από ένα ποιητικό στοιχειό, όπως στο τρίτο βιβλίο του Πέτρου, αλλά από το στοιχειό της Ιστορίας. Επειδή αυτό το σπασμένο, φασματικό παιχνίδι σαρώνει τις καρδιές τους χωρίς σταματημό. Κι επειδή επίσης οι καρδιές τους δεν είναι καρδιές ηρώων και πρωταγωνιστών, αλλά επιγόνων οι οποίοι δεν ξέρουν πού να ακουμπήσουν την κληρονομιά τους, μεταθέτοντας εξ ανάγκης το υπέρογκο βάρος της άλλοτε στην πολιτική και στην κοινωνία της εποχής τους κι άλλοτε στην έρημο, στη σιωπή και στην τρέλα της ψυχής τους. Περίκλειστος κόσμος είτε στο εξωτερικό του περίβλημα είτε στον εσώτερο πυρήνα του.
Θραύσματα κι αποσπάσματα
Έλεγα νωρίτερα πως τα πολύστιχα ποιήματα του Πέτρου δεν είναι ακριβώς αφηγηματικά. Και ναι, δεν ξετυλίγουν μία ή πολλές ιστορίες, ενσωματώνουν ωστόσο στο ξετύλιγμά τους θραύσματα, και πάλι, μικρών, ανολοκλήρωτων ή αποσπασματικών ιστοριών, που αποκτούν αίφνης μια ρεαλιστική χροιά με τα μικρά ονόματα των αφανών πρωταγωνιστών, με ονόματα και τοπωνύμια που βρίσκουν τον τρόπο να ανακαλέσουν τον ιστορικό τους κόσμο, τον κόσμο του 20ού αιώνα, για να μην παραλείψουμε και τον τίτλο του βιβλίου, χάρη σε έναν αόρατο συγχρωτισμό με ακούσματα τα οποία έχουμε από προφορικές αφηγήσεις των παλαιότερων με εικόνες τις οποίες έχουμε συναντήσει σε ιστορικές ταινίες και σε ιστορικά βιβλία ή σε μυθιστορήματα για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Πέτρου αποδεικνύεται στους στίχους του οξύτερος, ακόμα και πιο επιθετικός, από ό,τι στις προηγούμενες συλλογές του. Δεν χάνει, παρ’ όλα αυτά, την κατακτημένη νηφαλιότητα της έκφρασής του, την ισορροπία του ανάμεσα στο άμεσο αίσθημα και τον ανυποχώρητο υπαινιγμό, που συνιστά και το απαραγνώριστο στίγμα της ποίησής του. Και έτσι προχωρεί πλησίστιος προς ένα μέλλον το οποίο προσωπικά αναμένω με αδημονία ως προς το τι επιπλέον μας επιφυλάσσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου