Πελαγία Φυτοπούλου, Μάθημα γεωγραφίας, ενύπνιο, Αθήνα 2021.
Ένα ιδιόρρυθμο μάθημα γεωγραφίας αναλαμβάνει να παραδώσει η Πελαγία Φυτοπούλου στην τρίτη ποιητική της κατάθεση. Το πρώτο της βιβλίο, Κούκος (2016) επανέκδοση 2021) έδινε το στίγμα μια ποίησης στιβαρής όπου ο τρόπος διαχείρισης των θεμάτων διαμόρφωνε προσωπική φωνή που ανταποκρίνεται θερμά στα προσωπικά και κοινωνικά συμβάντα. Δεν θα έλεγα ότι η δεύτερη συλλογή ανταποκρίθηκε στην προσδοκία που είχε δημιουργηθεί, αλλά περιείχε ποιήματα δυναμικά που επιβεβαίωναν μια ποίηση με υψηλού βαθμού ένταση. Η δυναμική αυτή αποκαλύπτεται στη νέα
συλλογή τόσο σε θεματικό όσο και σε υφολογικό επίπεδο. Στα εικοσιοκτώ ποιήματα –από τα οποία τα επτά μονόστιχα ή ολιγόστιχα (έως τρεις στίχοι) τιτλοφορούνται «στίχος»–, στο επίκεντρο βρίσκεται η σχέση της γυναίκας με τον άντρα: από την πατριαρχική καταδυνάστευση και τη βία έως το βαθύ, μοναδικό έρωτα που συμφιλιώνει τους δύο ενώνοντάς τους σε ένα («κι όταν ανακάλυψαν τη νέα ήπειρο/ενώθηκαν για πάντα» στο τελευταίο ομώνυμο της συλλογής ποίημα). Η γυναίκα και ο άντρας επιχειρούν να ανταποκριθούν σε κατασκευασμένους ρόλους που οδηγούν σε μια αντιπαλότητα: «και σε πονάω όμορφα σε πονάω/και πονάμε κι οι δυο πονάμε όμορφα πονάμε/όπως πονούν οι άνθρωποι» («η ψείρα») ενώ τρυφερά αναδύεται η κοινή ανθρώπινη υπόσταση άντρα-γυναίκας: «κι αυτοί που μοιάζουν/δεν θα δώσουν ποτέ εκείνο το φιλί» («στίχος»). Μόνο που η γυναίκα σε μια έκρηξη αυτοσυνειδησίας και ενάντια στον ηγεμονικό πατριαρχικό λόγο αποκτά φωνή. Το οργίλο ύφος, η απροκάλυπτη καταγγελία υιοθετώντας λέξεις της πατριαρχικής γλώσσας επιχειρεί να αποδείξει ότι δεν είναι η «φυσική τάξη» η κατάσταση που βιώνει η γυναίκα. Μάλιστα προς το τέλος της συλλογής ο θυμός γίνεται παράπονο: τα πέντε τελευταία ποιήματα οδηγούν στην ιδεώδη κατάσταση: «δέντρο», «στίχος» (η αναγνώριση της «θηλυκής» αντρικής πλευράς: «κι αν κάτι αγάπησα/ήταν τα δέντρα στα μάτια σου/ κι εσύ πήγες και τα έκοψες»), «θάρρος», «κύκλωπας» (όπου «ακούμε» τον αντρικό απολογητικό λόγο που αποπειράται να διαφύγει από τον προκατασκευασμένο ρόλο της σκληρής «αρρενωπότητας»:), «μάθημα γεωγραφίας».Τα ποιήματα της συλλογής δεν αποτελούν άκριτες κατηγορίες και δεν στοχοποιούν τους άντρες αλλά το γενικότερο ετεροεθνοκανονιστικό πατριαρχικό μοντέλο –και μάλιστα σε ένα φιλελεύθερο οικονομικό σύστημα–, που υποχρεώνει τα άτομα σε επαναλαμβανόμενες έμφυλες επιτελεστικές πράξεις εγκαθιδρύοντας τον απόλυτο έμφυλο δυισμό. Η φορτισμένη με έντονο συναίσθημα οργής διαμαρτυρία ενάντια σε αυτό το πλαίσιο είναι απόλυτα ορατή στο «στίχο»: «κρεμάστε τη βρωμιάρα,/αρνήθηκε να δώσει το μουνί της στο έθνος». Με γλώσσα απροκάλυπτη, σκληρή που παραπέμπει στις γλωσσικές επιλογές της γενιάς του ’70, αν και σήμερα δεν ξαφνιάζει το αντίστοιχο λεξιλόγιο, η ποιητική φωνή κραυγάζει την τιμωρητική στάση για την άρνηση του επιβεβλημένου βασικού γυναικείου ρόλου, του μητρικού, ως αναπαραγωγή του έθνους. Από τα μέσα του 19ου αιώνα η θέση της γυναίκας αναβαθμίστηκε στη βάση της ταύτιση της μητρότητας με εθνικά ιδεώδη: μητέρα πατρίδα (βλέπε την αναπαράσταση της πατρίδας ως γυναίκα)-μητέρα τροφός του εθνικού κορμού.
Η ένταση στο ύφος και η καταγγελτική πρόθεση τυχαίνει να ανταποκρίνονται και σε μια σειρά περιστατικών που συμβαίνουν γύρω μας ενισχύοντας την αντίληψη ότι δεν έχει τελειώσει ακόμη στην πράξη το «γυναικείο ζήτημα» που η νομοθεσία ανέλαβε να επιλύσει. Προσωπικά, χάρηκα που μια ακόμη συλλογή έχει αυτή τη θεματική και μάλιστα η Φυτοπούλου τη θέτει ως βάση της συλλογής της αλλά κρατά και τον έρωτα ως τρόπο άρσης των σχέσεων εξουσίας μεταξύ των φύλων. Τα ποιήματά της σύντομα, καταιγιστικά αλλά και με διακριτική τρυφερότητα σε φόρμες διαχειρίσιμες για την επίτευξη του στόχου. Ωστόσο, η ένταση κατά την ανάγνωση της συλλογής είναι συσσωρευμένη συνδυαστικά με τη σχεδόν μονοθεματικότητα παρά τους κάπως διαφορετικούς τρόπους εκφοράς. Η Φυτοπούλου έχει τις δυνατότητες να καταθέσει ολοκληρωμένες και περισσότερο επεξεργασμένες συνθέσεις χωρίς απαραίτητα να αλλάξει θεματική. Η μονολογική θεατρικότητα για παράδειγμα του ποιήματος «όνειρο Νο 12» αποδεικνύεται ιδιαίτερα λειτουργική ως τρόπος και δίνει ένα ικανοποιητικά ισορροπημένο ποίημα. Η ικανότητά της να περνά από τη σκληρότητα στην τρυφερή διατύπωση μπορεί να αποδώσει καρπούς περισσότερο ώριμους.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: Franz Kline. Δείτε τα περιεχόμενα του τρίτου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου