Αλέξανδρος Στεργιόπουλος
Η άηχη πτώση
Τα τραύματα μας θυμίζουν το παρελθόν και τα ακάλυπτα κενά την ανθρώπινη εξέλιξη. Η ζωή τραβά την ανηφόρα και όσα αφήνει πίσω δεν ακούγονται, πέφτουν με ορμή πάνω σε παχύ χαλί γεμάτο σάρκα, αίμα, τρίχες, κόπους εξαντλημένους και όνειρα εκπληρωμένα. Η άηχη πτώση μόνο σκόνη σηκώνει, λίγο καπνό κι αν θες να σταθείς στο πριν φρόντισε να μάθεις να περπατάς στα νέφη, στους αιθέρες. Κάπου εκεί υπάρχουν τα ίχνη, τα σημάδια αυτού που υπήρξε και αυτού που θα υπάρξει. Το μυστικό κρύβεται στη διαδρομή και στην ανακουφιστική εκπνοή. Αν θες να «δεις» αυτούς που έζησαν πριν από σένα, αν θες να περπατήσεις στα κτίρια τα ταπεινά, τα μεγάλα τα λαμπρά, στις λάσπες και τις φωτισμένες λεωφόρους του χρόνου του περασμένου, κοίτα ψηλά και πιάσε το νήμα που τρεμοπαίζει και στη φωτιά ακινητοποιείται. Με αργές κινήσεις, νωχελικές, λεπτές, τύλιξε το κομμάτι νέφους που σου αναλογεί, βάλτο στο στόμα και τράβα βαθιά ρουφηξιά. Μετά η εκπνοή έχει σημασία. Από τα βάθη της ψυχής να βγει και να ναι αργόσυρτη ώστε ο καπνός που έφτιαξες να «σπάσει», να τσακίσει, να «μιλήσει» με εικόνες εύθραυστες, μοναδικές. Αν το κάνεις κλείσε τα μάτια και θυμήσου όσα πέρασαν. Αυτό έκανε και ο Χρήστος Αστερίου στις «Μικρές αυτοκρατορίες» (Εκδόσεις Πόλις).
Ο συγγραφέας στρέφει το βλέμμα σε αυτά που μένουν και φεύγουν και όμως επιμένουν. Η καπνοβιομηχανία «Muratti» είναι ένα απ’ αυτά και ο αποχαιρετισμός της άτυπος φόρος τιμής. Γιατί αυτή η κίνηση από τον συγγραφέα; Γιατί ό,τι συνέβαλλε στη διαμόρφωση της κοινωνικής και αισθητικής κουλτούρας αξίζει την απάντηση μας. Το τσιγάρο είναι τόσο καθημερινό όσο και μονάκριβο. Σε εξισώνει, σε ανυψώνει σε υποβιβάζει, σε ταξιδεύει, σε πληγώνει, σε σκοτώνει… Το μικρό αυτό κυλινδρικό αντικείμενο έγινε σύμβολο κύρους, επιβεβαίωσης κοινωνικής θέσης, πειθούς, μέσο εκμετάλλευσης, πλουτισμού, φθοράς. Και όσο λεπτό είναι το τσιγαρόχαρτο άλλο τόσο είναι και οι λέξεις, οι προθέσεις, οι σκέψεις και η εικόνα που μας δίνει ο Αστερίου. Από την Κωνσταντινούπολη του 19ου αιώνα ως το Βερολίνο και το Μάνστεστερ, η καπνοβιομηχανία «Muratti» συνόδεψε τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την ξέφρενη δεκαετία του 1920, όσο και τις ιστορικές ανακαλύψεις της εποχής: τον κινηματογράφο και το ποδήλατο. Ο Αστερίου ανασυνθέτει την ιστορία της καπνοβιομηχανίας και αυτό που μας εντυπωσιάζει είναι λογοτεχνικό τους ελιγμός. Διαβάζεις την αφήγηση του και καταλαβαίνεις πόσο επιδέξια κινείται ανάμεσα στα χαλάσματα, τα ημίψηλα καπέλα και τα ταξίδια της εταιρείας. Ο Αστερίου κινείται στο ρυθμό του καπνού και μας ζαλίζει τόσο γλυκά…
Πρέπει να σταθούμε όμως και στην ίδια την έκδοση, στο βιβλίο ως αντικείμενο. Οι εκδόσεις «Πόλις» έφτιαξαν κάτι απίστευτα καλαίσθητο. Η επιλογή εξωφύλλου (λευκό, με μια ασπρόμαυρη φωτογραφία), η γραμματοσειρά, το ύφος, η ποιότητα του χαρτιού, η λεπτά τσάκιση στο πλάι, ενισχύουν την κομψή και εύληπτη εικόνα του κειμένου. Αυτή φτιάχνεται από επιστολές, ημερολογιακές καταγραφές, δικαστικά έγγραφα και σπάνιες εικόνες. Το αποτέλεσμα είναι μια γοητευτική πορεία προς τη λήθη, εκεί που όλοι και όλα καταλήγουν και ο μόνο ο καπνός επιμένει και ζωγραφίζει αόρατα περιγράμματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου