Η έκδοση το 2017 του βιβλίου Ιστορίες καληνύχτας για επαναστάτριες (εκδ. Ψυχογιός, 2018) υπήρξε από κάθε άποψη εμβληματική. Όχι μόνο λόγω της διαδικασίας μέσα από την οποία υλοποιήθηκε, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο παρουσίασε τις εκατό ιστορίες γυναικών που σύστησε στους αναγνώστες μέσα από τις σελίδες του. Περισσότερο ή λιγότερο γνωστές, προερχόμενες από διαφορετικές κουλτούρες, περιβάλλοντα, χώρους και εποχές, κάποιες φορές αμφιλεγόμενες προσωπικότητες, οι γυναίκες του βιβλίου κάλυπταν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μια βασική προϋπόθεση: Το ότι με τη στάση τους, το έργο τους, τη ζωή τους, υπερβαίνοντας δυσκολίες και καταρρίπτοντας στερεότυπα, μπόρεσαν να αφήσουν το αποτύπωμά τους στην εποχή τους.
Το συγκεκριμένο βιβλίο υπήρξε εμβληματικό και για έναν επιπλέον λόγο: Ήταν η απαρχή για ένα τσουνάμι από βιβλία γνώσης τα οποία κατέκλυσαν τα τελευταία χρόνια τα βιβλιοπωλεία, συστήνοντας στους νεαρούς αναγνώστες όχι μόνο σημαντικές γυναίκες, αλλά και άντρες, επιστήμονες, καλλιτέχνες, εξερευνητές, αθλητές κ.ο.κ. Ανάμεσά τους διακρίνουμε τόσο στην ελληνική όσο και στη διεθνή παραγωγή ορισμένες πολύ αξιόλογες και ευρηματικές προσπάθειες, από άποψη τόσο περιεχομένου όσο και μορφής. Υπάρχουν ωστόσο και βιβλία που δεν αποφεύγουν να κινηθούν σε μια πεπατημένη που μοιάζει να περιορίζεται αποκλειστικά και μόνο στην παράθεση εγκυκλοπαιδικών πληροφοριών για το ένα ή το άλλο πρόσωπο.
Η τακτική αυτή αναπόφευκτα γεννά το ερώτημα: Σε μια εποχή που η εγκυκλοπαιδική γνώση παρέχεται απλόχερα, που χωρίς ιδιαίτερο κόπο ένα απλό γκουγκλάρισμα μπορεί να φέρει στην οθόνη μας ό,τι είδους πληροφορία αναζητάμε για ένα πρόσωπο, πόσο χρήσιμο, ελκυστικό ή ενδιαφέρον μπορεί να είναι ένα αμιγώς εγκυκλοπαιδικού περιεχομένου βιβλίο; Και τι ακριβώς προσφέρει από μόνη της στον νεαρό αναγνώστη η διαδοχή συσσωρευμένων βιογραφικών προσωπικοτήτων που απλώς έτυχε να διαπρέψουν στον ίδιο τομέα ή να συνυπάρξουν στην ίδια εποχή;
*********
Ο προβληματισμός αυτός γίνεται εντονότερος όταν πιάνει κανείς στα χέρια του βιβλία όπως το Πρόσωπο με πρόσωπο των Baptist Cornabas και Antoine Corbineau, ένα βιβλίο που ξεφεύγει από την πεπατημένη που περιέγραψα πιο πάνω και το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά σε προσεγμένη μετάφραση της Μαρίζας Ντεκάστρο από τις Εκδόσεις Διόπτρα. Πρόκειται για ένα ιδιαιτέρως ελκυστικό βιβλίο, στις σελίδες του οποίου ο αναγνώστης γίνεται μάρτυρας των μάλλον αναπάντεχων συναντήσεων δέκα ζευγαριών ανθρώπων που στην πραγματικότητα δε συναντήθηκαν ποτέ. Δέκα ζευγαριών με διαφορετικές καταβολές, προερχόμενων από διαφορετικές εποχές και περιβάλλοντα, αλλά αδιόρατα δεμένων με κοινά οράματα κι επιτεύγματα. Πρωτοπόροι εξερευνητές ο Κολόμβος και ο Άρμστρονγκ. Οραματιστές πολύ μπροστά από την εποχή τους ο Ντα Βίντσι και ο Στιβ Τζομπς. Μεγάλοι αγωνιστές ο Ζαν Μουλέν και ο Νέλσον Μαντέλα. Πρόμαχοι της ειρήνης ο Γκάντι και η Ρόζα Παρκς. Εισηγητές νέων μορφών επικοινωνίας ο Γουτεμβέργιος και ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ. Και πάει λέγοντας.
Ο τρόπος με τον οποίο αυτοί οι σύγχρονοι Βίοι Παράλληλοι αποτυπώνονται στις σελίδες του βιβλίου είναι εξίσου πρωτότυπος με τα τετ α τετ των πρωταγωνιστών του. Δέκα σαλόνια με αναδιπλούμενες σελίδες, που στην εξωτερική τους πλευρά καλύπτονται από ολοσέλιδα και ιδιαιτέρως πολύχρωμα, όπως επιτάσσει το χαρακτηριστικό ύφος του Antoine Corbineau, πορτρέτα του ζεύγους που φιλοξενείται στο εσωτερικό του κάθε σαλονιού. Κι εκεί, απλωμένα σε τέσσερις σελίδες, δυο σύντομα βιογραφικά κι ένα κείμενο που με κατανοητό τρόπο εξηγεί τους λόγους για τους οποίους επέλεξε ο συγγραφέας να βάλει πρόσωπο με πρόσωπο τους δυο –και σε μια περίπτωση τους τρεις– αυτούς ανθρώπους. Καθένα από αυτά τα σαλόνια ακολουθείται από χρονολόγιο, του οποίου η χρονογραμμή, καθώς προχωρούν οι σελίδες, εμπλουτίζεται με ολοένα και περισσότερα πρόσωπα, αποτυπώνοντας με ευκρίνεια την αβυσσαλέα πολλές φορές χρονική απόσταση μεταξύ τους.
Τόσο τα διαδοχικά χρονολόγια όσο και ο χάρτης με τους είκοσι έναν αυτούς ανθρώπους στο τέλος του βιβλίου επιτρέπουν μια δεύτερη και εξίσου ενδιαφέρουσα ανάγνωση των συγγραφικών επιλογών. Άραγε γιατί περισσότερες από τις μισές προσωπικότητες που φιλοξενούνται στο Πρόσωπο με πρόσωπο έζησαν τον εικοστό αιώνα – μήπως αυτό έχει να κάνει με τυχαία ή υποκειμενική επιλογή του συγγραφέα, με την πρόθεσή του να εστιάσει σε πρόσωπα και καταστάσεις πιο κοντινά χρονικά στον αναγνώστη ή μήπως με την ιλιγγιώδη ταχύτητα με την οποία κινείται η γνώση κι η πρόοδος στην εποχή μας; Κι έπειτα, γιατί, παρά την εύλογα αυξανόμενη παρουσία των γυναικών από το 1900 και μετά, σχεδόν το σύνολο των προσώπων που επιλέγονται –με εξαίρεση τον Μαντέλα και τον Γκάντι– προέρχονται από την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική; Έχει να κάνει με κάποιου είδους αποκλεισμό, με τον τρόπο που οι δυτικοί λαοί βλέπουμε την ιστορία ως σχεδόν αποκλειστικά δικό μας πεδίο δράσης ή και με τις ιδιαίτερες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που εμπόδισαν αρκετά κομμάτια του πλανήτη να βαδίσουν με τον ρυθμό άλλων, πιο ανεπτυγμένων;
Όποιες κι αν είναι οι απαντήσεις, όσες κι αν είναι οι ενστάσεις που γεννά η παρουσία στις σελίδες του βιβλίου αμφιλεγόμενων προσωπικοτήτων όπως η Μητέρα Τερέζα, το σημαντικό είναι ότι το Πρόσωπο με πρόσωπο γεννά ερωτήματα. Κι ότι χαράζει έναν δικό του, ξεχωριστό δρόμο στην ανάγνωση της ανθρώπινης ιστορίας, συνδέοντας διαδρομές, πρόσωπα και επιτεύγματα μέσα από μια υποκειμενική ενδεχομένως αλλά πολύ ενδιαφέρουσα ματιά. Τα δέκα τετ α τετ που προσφέρει –ή έστω προτείνει– στον αναγνώστη μπορεί να γίνουν η αφετηρία για ακόμα περισσότερα. Το ποια θα είναι αυτά, ποιοι οι πρωταγωνιστές τους, ποιοι οι κοινοί τους τόποι και δρόμοι, ας αφεθεί στη δημιουργική μελέτη και στην οξυδέρκεια του καθενός.
(*) Η Ελένης Γεωργοστάθη είναι συγγραφέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου