Βισλάβα Σιμπόρσκα (1923-2012)

Τάσος Γουδέλης 

 Πριν από 35 χρόνια ακριβώς, απονεμήθηκε το βραβείο Νομπέλ στην Βισλάβα Σιμπόρσκα (1923-2012), αγαπημένη μου Πολωνή ποιήτρια και ιδιαίτερη δοκιμιογράφο και μεταφράστρια. Η διεισδυτική αυτή συγγραφέας με τη διαπεραστικά ειρωνική, συνειρμικά αιφνιδιαστική και μελαγχολική της γραφή, τιμήθηκε, όπως διατυπωνόταν, μεταξύ άλλων, στο σκεπτικό της απόφασης: «για την ποίησή της, η οποία με την ειρωνική της ακρίβεια επιτρέπει στα ιστορικά και βιολογικά συμφραζόμενα να αποκαλυφθούν μέσα από τα αποσπάσματα της ανθρώπινης πραγματικότητας». Ποιήματά της εδώ είχαν δημοσιευθεί στο ΔΕΝΤΡΟ παλαιότερα, καθώς και σε άλλα περιοδικά. Θυμάμαι την υπογραφή του μακαρίτη ποιητή Βασίλη Καραβίτη σε ορισμένα από αυτά. Απόδοσή ποιημάτων της στα ελληνικά κατευθείαν από τα πολωνικά έγινε πριν από μερικά χρόνια με φροντίδα της δημιουργικής Μπεάτα Ζούλκιεβιτς (Σιακαντάρη). Το κοσμοείδωλο της Σιμπόρσκα εκφράζεται ανάγλυφα στην ομιλία της κατά την τελετή απονομής του Νομπέλ: «Ο κόσμος… ό,τι και να σκεφτόμαστε γι’ αυτόν, τρομαγμένοι με την απεραντοσύνη του και με τη δική μας απέναντί του αδυναμία, απογοητευμένοι με την αδιαφορία του σ’ όλα τα ξεχωριστά βάσανα των ανθρώπων, των ζώων και ίσως και των φυτών –γιατί από πού έχουμε τη βεβαιότητα ότι τα φυτά είναι ελεύθερα από τα βάσανα· ό,τι και να σκεφτόμαστε για τους χώρους του, τους οποίους διαπερνά η ακτινοβολία των άστρων, των άστρων που γύρω τους ήδη άρχισαν να ανακαλύπτονται κάποιοι πλανήτες –νεκροί ήδη; νεκροί ακόμα; άγνωστο· ό,τι και να σκεφτόμαστε γι’ αυτό το ατέρμονο θέατρο, για το οποίο ναι μεν έχουμε εισιτήριο αλλά με λήξη τόσο αστεία σύντομη, περιορισμένη σε δύο αμετάκλητες ημερομηνίες· ό,τι άλλο ακόμα και να σκεφτόμαστε γι’ αυτόν τον κόσμο, αυτός είναι καταπληκτικός». («ΣΥΝΩΜΟΣΙΕΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΕΘΑΜΕΝΟΥΣ»): «Υπό ποιες περιστάσεις βλέπεις στα όνειρά σου πεθαμένους;/ Τους σκέφτεσαι συχνά πριν κοιμηθείς;/ Ποιος εμφανίζεται πρώτος;/ Είναι πάντοτε ο ίδιος;/ Όνομα; Επώνυμο; Κοιμητήριο; Ημερομηνία θανάτου;/ Σε τι αναφέρονται;/ Σε παλιά γνωριμία; Συγγένεια; Πατρίδα;/ Λένε από πού έρχονται;/ Και ποιος κρύβεται πίσω τους;/ Και σε ποιου άλλου τα όνειρα εμφανίζονται ακόμα;/ Τα πρόσωπά τους –μοιάζουν μ’ αυτά στις φωτογραφίες τους;/ Γέρασαν καθόλου με το πέρασμα του χρόνου;/ Είναι εύρωστα; Είναι ασθενικά;/ Οι σκοτωμένοι –πρόλαβαν να επουλώσουν τις πληγές τους;/ Θυμούνται ακόμα ποιος τους σκότωσε;/ Τι κρατούν στα χέρια τους; Περίγραψε αυτά τα αντικείμενα./ Είναι σάπια; Σκουριασμένα; Απανθρακωμένα;/ Κούφια;/ Τι έχουν στο βλέμμα;/ Απειλή; Παράκληση;/ Τι ακριβώς;/ Μόνο για τον καιρό κουβεντιάζετε;/ Για τα πουλιά; Τα λουλούδια; Τις πεταλούδες;/ Καμιά άβολη ερώτηση από την πλευρά τους;/ Και αν ναι, τότε τι τους απαντάς; Αντί να σωπαίνεις προνοητικά;/ Ή ν’ αλλάζεις υπεκφεύγοντας την υπόθεση του ονείρου;/ Ή να ξυπνάς εγκαίρως;» (Μτφρ. Μπ. Ζ.)