Τόλης Νικηφόρου, Ο πλοηγός του απείρου/ Der Lotse der Unendlichkeit / Ποιήματα, δίγλωσση ελληνογερμανική έκδοση

Τόλης Νικηφόρου, Ο πλοηγός του απείρου/ Der Lotse der Unendlichkeit / Ποιήματα, δίγλωσση ελληνογερμανική έκδοση, μετάφραση Κατερίνα Λιάτζουρα, Πρόλογος Μαργαρίτα Παπαγεωργίου, έργο εξωφύλλου Γιάννης Παπαγιάννης, εκδ. Μανδραγόρας, Αθήνα, Μάρτιος 2021, σελ. 80, αριθμ. έκδοσης: 341, ISBN 978-960-592-123-1, τιμή 10,60 ευρώ. ο πλοηγός του απείρου, 1: είναι ανεξακρίβωτες οι προθέσεις του/ καθώς σιωπηλός μάς οδηγεί/πέρα από τις γνωστές θάλασσες/ πλοηγός του απείρου/ με πρόσωπο σκοτεινό// έχουν πολλά να εξερευνήσουν/ τα τυφλά μας μάτια/ τα μυστικά της άλλης όχθης/ τι κρύβεται πέρα από την αγάπη/ πως από μαύρο πυρήνα/ εκσφενδονίζεται ακέραιο το φως// ο δικός του ουρανός/ είναι μια έρημος με υπόγεια νερά/ ένας ανεξερεύνητος γαλαξίας/ όπου καίγονται οι ψυχές σαν άστρα 25 ποιήματα του Tόλη Nικηφόρου που επιλέχθηκαν από το συγκεντρωτικό έργο του Ίχνη του δέους, εκδ. Pώμη 2018, και από τις συλλογές Kόκκινες πηχτές σταγόνες και Φαντάσματα, εκδ. Mανδραγόρας 2019 και 2020 και μεταφράστηκαν στα Γερμανικά από τη φιλόλογο γερμανικής γνώσσας, μεταφράστρια και ποιήτρια Kατερίνα Λιάτζουρα, συνθέτουν την παρούσα δίγλωσση έκδοση, στην οποία παρουσιάζεται ένα δείγμα γραφής του Tόλη Nικηφόρου στην εξέλιξη της ποιητικής παραγωγής του, από το 1966 μέχρι σήμερα. Aντιγράφουμε από τον πρόλογο της φιλολόγου Mαργαρίτας Παπαγεωργίου: «Σπάνια μπορεί να βρει κανείς μια τόσο πλούσια ποιητική φωνή, σε διάρκεια, εύρος και βάθος, σαν του Τόλη Νικηφόρου, που να μπορεί να εκφράζει την πολιτισμική ψυχή του σύγχρονου ανθρώπου και Έλληνα. Γεννημένος στη Θεσσαλονίκη το 1938, έχει μέχρι σήμερα εκδώσει 39 βιβλία, 23 ποιητικά και 16 πεζογραφικά. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε 10 ευρωπαϊκές γλώσσες και έχουν συμπεριληφθεί σε ελληνικές και ξένες ανθολογίες, καθώς και σε βιβλία της Μέσης Εκπαίδευσης στην Ελλάδα και την Κύπρο. Το έργο του αποτελεί ένα καλλιτεχνικό παλίμψηστο της μεταπολεμικής λογοτεχνίας και ιστορίας. Ξεκινώντας από το 1966 η λογοτεχνική του παραγωγή διαγράφει όλο το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και φτάνει μέχρι και σήμερα. 60 χρόνια συνεχούς δημιουργίας και προσφοράς. Ο πυρήνας της ποίησής του είναι η πατρίδα, ο μακρόκοσμός της, τα ιστορικά και πολιτικά γεγονότα που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη ιστορία, αλλά και ο μικρόκοσμός της, οι ανάγκες, οι αναζητήσεις, οι περιπέτειες και τα όνειρα του λαού, της κοινωνίας, του ανθρώπου. (...) Θεματολογικά και υφολογικά η φωνή του [τα πρώτα χρόνια] χαρακτηριζόταν από επικότητα, δραματικότητα, ερωτική ένταση, και συναισθηματικές μεταπτώσεις. Ο αγωνιστικός ενθουσιασμός που μεταλλάσσεται σε απομυθοποίηση ιδεολογιών ήταν, ως επί το πλείστον, ο βιωμένος χρόνος του ποιητή εκείνης της εποχής. (...) Μετά το 1980 με την ποιητική συλλογή Ο πλοηγός του απείρου και τις επόμενες, η ποιητική φωνή μαλακώνει με λυρικότητα, ο τόνος γίνεται πιο λιτός, χωρίς ποτέ να χάνει σε βάθος το συγκινησιακό φορτίο των ποιημάτων. Στοχαστικότητα, εσωστρέφεια, λεπτότητα στην απόδοση των χρωμάτων της ζωής και της ψυχής. (...) Η μνήμη παίζει ίσως τον σημαντικότερο καταλύτη στην ποίηση του Νικηφόρου και είναι αυτή που καθαγιάζει το παρόν. Ένα παρόν στο οποίο ο ποιητής ζει με όλη του την ψυχή, κοιτάζοντας με δέος τον κόσμο όπως ένα παιδί. Το παιδί βρίσκεται στα ποιήματά του ως εκείνο που πρέπει να προστατευτεί, εύθραυστο και πολύτιμο όπως η ίδια η ουσία της αθωότητας. (...) Η χάρη της λογοτεχνικής γραφής δίνει φτερά στο βίωμα παρά το απραγματοποίητο και τις διαψεύσεις στους απολογισμούς της ζωής. Η ανάγκη της εξομολόγησης, της ξαναβίωσης της χαράς, της συγκίνησης, του ενθουσιασμού, των οραμάτων, ακόμα και του θρήνου, της καταγγελίας, των απογοητεύσεων, οδηγεί τον λογοτέχνη Νικηφόρου σε ένα ξεχείλισμα ποιητικότητας, σε έναν ποταμό λογοτεχνικής γραφής σε όλη του τη ζήση από τότε που το ποιητικό του όραμα εγγράφτηκε στον ουρανό του κόσμου. Έτσι γίνεται ένας οραματικός ποιητής, ένας «πλοηγός του απείρου» στον τόπο «όπου καίγονται οι ψυχές σαν άστρα» («O πλοηγός του απείρου, 1», 1986). (...) Η ποίησή του είναι γεμάτη εικόνες με φως και σκιές. Εικόνες με χρώματα, πολλά χρώματα, κυρίως το γαλάζιο της θάλασσας της πατρίδας, αλλά και το γαλάζιο του ουρανού της ουτοπίας του. Το χρώμα όμως που κυριαρχεί είναι το κόκκινο. Το κόκκινο με τους μύθους του, με τη μνήμη του, αναβλύζει μέσα από τα αιμάτινα ποιήματά του. Εξήντα χρόνια γιορτάζει δακρύζοντας τις σταγόνες του αίματός του στα ποιήματά του. γιατί «ποίημα/ ονομάζονται/ οι κόκκινες πηχτές σταγόνες» («αναμέτρηση», 2019). (...) Και έτσι ο ποιητής Τόλης Νικηφόρου τα ελαφραίνει όλα. Τα παρηγορεί. Τα καθαγιάζει. Τα φωτίζει. Βαθιά μέχρι το μεδούλι. Για το θαύμα του φτερουγίσματος, της ελευθερίας, της αξιοπρέπειας, της αδερφοσύνης, της αγάπης. Γιατί γι’ αυτόν η ποίηση είναι επανάσταση. Έχει τη δύναμη να αλλάξει το μέλλον». 

 Κώστας Κρεμμύδας