Το στίγμα που επιφέρει η εγκυμοσύνη στην εφηβεία και η αποξένωση του παιδιού από τη μητέρα βρίσκονται στον πυρήνα του δεύτερου μυθιστορήματος για ενηλίκους της Αμερικανίδας Jacqueline Woodson με τίτλο Κάτι αστραφτερό (Red at the Bone) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, σε μετάφραση Αννας Μαραγκάκη. Η δεκαεξάχρονη Αφροαμερικανή Αϊρις μεγαλώνει στο Μπρούκλιν και το πλάνο της ζωής της για τα επόμενα χρόνια περιλαμβάνει πανεπιστημιακές σπουδές. Ο εφηβικός της όμως έρωτας με τον Ομπρεϊ φέρνει μια απρογραμμάτιστη εγκυμοσύνη, την οποία η Αϊρις αποδέχεται με ψυχραιμία. H έφηβη υπερασπίζεται σθεναρά την επιλογή της να κρατήσει το μωρό απέναντι στον σχολικό και κοινωνικό της περίγυρο που επιχειρεί να την εξοστρακίσει δαιμονοποιώντας την αμαρτωλή -με βάση το καθολικό δόγμα- προγαμιαία σεξουαλική δραστηριότητά της. Η αποφασιστικότητα της Αϊρις κάμπτει την αρχική αντίδραση των γονιών της που επιλέγουν να στηρίξουν την επιλογή της έφηβης να συνδυάσει μητρότητα και σχολείο και δημιουργούν ένα περιβάλλον θαλπωρής για να υποδεχτούν το μωρό. Στο πλευρό της έφηβης μητέρας στέκονται επίσης από την πρώτη στιγμή ο Ομπρεϊ και η μητέρα του, η οποία στο εξαιρετικά σύντομο διάστημα που συνυπάρχει με την εγκυμονούσα Αϊρις την πείθει να παραμείνει στο σχολείο και να αδράξει την ευκαιρία για ανώτερες σπουδές, επιτρέποντάς της ουσιαστικά να διεκδικήσει στο μέλλον την προσωπική ανεξαρτησία της από τις εφ’ όρου ζωής υποχρεώσεις της μητρότητας. Το μυθιστόρημα ανοίγει με το πάρτι «ενηλικίωσης» της Μέλοντι, της κόρης της Αϊρις. Στα δεκαέξι χρόνια που μεσολάβησαν από τη γέννηση της Μέλοντι, η Αϊρις έφυγε για να σπουδάσει σε μια άλλη πολιτεία αφήνοντας την κόρη της στη φροντίδα του Ομπρεϊ και των γονιών της. Η νεαρή μητέρα ρίχνεται με όρεξη στα διαβάσματά της, ρουφά μέχρι το μεδούλι τη φοιτητική ζωή, ανακαλύπτει την ομοφυλόφιλη σεξουαλικότητά της και μοιραία βαθαίνει το χάσμα μεταξύ αυτής και του πλήρως αφοσιωμένου στον πατρικό του ρόλο, Ομπρεϊ. Η συγγραφέας εξετάζει την εξέλιξη της σχέσης δύο ανθρώπων που ενώθηκαν πρώιμα με τα ακατάλυτα δεσμά της γονεϊκότητας, αλλά στην πορεία ο ένας εξελίσσεται προς νέες κατευθύνσεις, ενώ ο άλλος ικανοποιείται παραμένοντας στάσιμος στο ασφαλές πλαίσιο της οικογενειακής εστίας. Το μυθιστόρημα ξεχωρίζει από πλήθος παρεμφερών διηγήσεων που παρουσιάζουν κατά κανόνα τον άντρα να αποχωρεί από τέτοιες καταστάσεις και τη γυναίκα να παραμένει στη ζωή του παιδιού αναλαμβάνοντας και τον ρόλο του πατέρα. Συντίθεται έτσι μια αφήγηση μητρότητας που ανατρέπει το πατριαρχικό παράδειγμα καθώς το θηλυκό μέλος της σχέσης βάζει τον εαυτό του και τις προσωπικές του επιδιώξεις πάνω από τις ανάγκες του αρσενικού και του μωρού. Η αφήγηση στο Κάτι αστραφτερό είναι πολυπρόσωπη: ο προβολέας φωτίζει εναλλάξ τους χαρακτήρες της δεκαεξάχρονης Μέλοντι, της μητέρας, του πατέρα, της γιαγιάς και του παππού της από την πλευρά της μητέρας. Ο κάθε χαρακτήρας παρουσιάζει τα γεγονότα φωτίζοντας διαφορετικές λεπτομέρειες κι εστιάζοντας στο αποτύπωμα που άφησαν στη δική του ψυχή. Η πολυπρισματικότητα αυτή φανερώνει τις εμμονές και συνάμα τις ελλείψεις της ανθρώπινης μνήμης. Η Woodson καταδεικνύει ότι δεν υπάρχει μία μόνο εκδοχή της ιστορίας καθώς οι διαφορετικές αφηγηματικές φωνές έχουν βιώσει το παρελθόν με διαφορετικό τρόπο. Αυτό που η Αϊρις διεκδίκησε ως προσωπικό δικαίωμα επιλογής, ο Ομπρεϊ το εισέπραξε ως ματαίωση των ονείρων του για σταθερότητα και η Μέλοντι ως μητρική αποστέρηση. Σ’ ένα παράλληλο με το προσωπικό επίπεδο, η συγγραφέας αναδεικνύει θεμελιώδη ζητήματα της μαύρης ταυτότητας. Στον πυρήνα της οικογενειακής μνήμης βρίσκεται ένα από τα χειρότερα επεισόδια ρατσιστικής βίας εναντίον Αφροαμερικανών από λευκούς, η σφαγή της Τάλσα της Οκλαχόμα (1921), όπου η γιαγιά και η προγιαγιά της Αϊρις λίγο έλειψε να γίνουν και οι ίδιες στάχτη. Η προγονική μνήμη της φυγής και της επιβίωσης εγγράφεται ανεξίτηλα στις ψυχές της Αϊρις και της μητέρας της, που μαθαίνει ουσιαστικά στην έφηβη τη σημασία τού να σηκώνεσαι στα πόδια σου μετά από αναποδιές και να υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου και τα θέλω σου. Η Woodson επέλεξε τον δοκιμασμένο δρόμο του μυθιστορήματος ενηλικίωσης για να σκιαγραφήσει ένα διαυγές πορτρέτο της μαύρης γυναικείας σεξουαλικότητας. Η έφηβη Αϊρις προσπαθεί να πιστέψει ότι το αίσθημα της επαφής με τον Ομπρεϊ είναι στ’ αλήθεια έρωτας, μια βεβαιότητα που θα καταρρεύσει όταν βιώσει την πρώτη της λεσβιακή εμπειρία και συγκλονιστεί σύγκορμη από το ωμό και πρωτόγνωρο συναίσθημα. Μέσω της αντισυμβατικής Αϊρις, η συγγραφέας επαναδιαπραγματεύεται τις νόρμες που περιβάλλουν τη σεξουαλική έκφραση των κοριτσιών και των νεαρών γυναικών. Το σώμα, ο ερωτισμός και ο εαυτός της γυναίκας ανήκουν σ’ αυτήν και μόνο - ούτε οι γονείς της, ούτε οι ερωτικοί της σύντροφοι έχουν το δικαίωμα να το διαφεντεύουν ούτε και οι διαρκείς απαιτήσεις της μητρότητας μπορούν να θαμπώσουν αυτά τα «αστραφτερά» της κομμάτια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου