Χαρούκι Μουρακάμι: Δεν υπάρχει μόνο μια πραγματικότητα

Μετάφραση: Γιώργος Καρτάκης

Ο διάσημος Ιάπωνας συγγραφέας και περιβόητος υποψήφιος για το βραβείο Νόμπελ Χαρούκι Μουρακάμι είναι ένας άνθρωπος ντροπαλός που δίνει απρόθυμα συνεντεύξεις. Εδώ μιλάει, ωστόσο, εκτενώς από το ερημητήριο του στη Χαβάη για την πνευματική δύναμη του σεξ, τη διαλογιστική ομορφιά μιας πειθαρχημένης καθημερινότητας, την πλήξη του αμερικάνικου κόσμου, αλλά και για το νέο του μυθιστόρημα Τα προσκυνηματικά χρόνια του άχρωμου Τσουκούρου Ταζάκι, το οποίο πρόκειται να κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες.

***

Ποιο Τόκιο; Όποιος θέλει να επισκεφθεί τον Χαρούκι Μουρακάμι πρέπει να πάει στη Χονολουλού, έναν τόπο τόσο απίθανο όσο οι ιστορίες του. Το φως, τα βουνά, η θρυλική παραλία Γουαϊκίκι – ο επισκέπτης βυθίζεται σε ένα όνειρο 28 μοιρών και στο άρωμα τροπικών λουλουδιών:
Ο επίγειος παράδεισος. Παρόλα αυτά δεν φαίνεται να υπάρχει σχεδόν ψυχή στην παραλία. Από τότε που αυστηροί κανονισμοί παραμονής απαγορεύουν εκεί το κάπνισμα, το ποτό και το φαγητό, οι τουρίστες παραγγέλνουν το Μάι Τάι σε κλιματιζόμενα μπαρ ξενοδοχείων. Τα περισσότεροι είναι Γιαπωνέζοι. Πρόκειται για τους απογόνους των πιλότων, οι οποίοι το 1941 είχαν βάλει πλώρη για το Περλ Χάρμπορ. Άραγε να υποπτεύονται όλοι αυτοί, ότι στο νησί ζει ανάμεσα τους και ένας διάσημος συμπατριώτης τους δημιουργός;

Ίσως και να μην υπάρχει άλλος στο βοηθητικό προσωπικό του Πανεπιστημίου που δεν θα είχε διαμαρτυρηθεί για την κατάσταση του στενού –μόλις έξι τετραγωνικά μέτρα– γραφείου του Χαρούκι Μουρακάμι. Στο μισοάδειο μεταλλικό ράφι υπάρχουν μερικά γιαπωνέζικα βιβλία, ενώ επάνω στο γραφείο μόλις που χωράνε ένας υπολογιστής και μια κούπα. Σε αυτόν τον χώρο ο Μουρακάμι δέχεται τους φοιτητές του δύο φορές την εβδομάδα ή υπογράφει βιβλία για θαυμαστές. Είναι στο Πανεπιστήμιο της Χονολουλού στη Χαβάη μέχρι το επόμενο έτος κάτι σαν «writer in residence». Δεν παραδίδει κάποιο μάθημα, ούτε και κάνει δημιουργική γραφή, απλά δίνει κάπου κάπου μια διάλεξη. Φοράει αθλητικά παπούτσια, μια τζιν βερμούδα και πάνω από το μακό μπλουζάκι ένα καρό πουκάμισο. Η χρόνος τού έχει φερθεί μάλλον καλά, γιατί η εμφάνισή του δύσκολα μπορεί να ταιριάξει με αυτήν ενός και μόνο ατόμου: Λες και αποτελείται από διαφορετικούς ανθρώπους, το σώμα του θα μπορούσε να είναι αυτό ενός τριαντάρη αθλητή, ενώ τα χαρακτηριστικά του προσώπου του ενός σαραντάρη –κι ας γιορτάζει την ερχόμενη Κυριακή τα 65 του γενέθλια.

Ο Μουρακάμι δεν συμπεριλαμβάνεται μόνο κάθε χρόνο μεταξύ των πλέον ελπιδοφόρων υποψηφίων για το βραβείο Νόμπελ, αλλά συγκαταλέγεται ανάμεσα και στους δέκα σημαντικότερους best-seller συγγραφείς της σύγχρονης εποχής. Πέραν τούτου, ο ίδιος είναι ένας παθιασμένος συλλέκτης δίσκων βινυλίου και, πριν αρχίσει σε ηλικία των 29 ετών να γράφει, υπήρξε διευθυντής ενός τζαζ κλαμπ στο Τόκιο. Τις επόμενες μέρες πρόκειται να κυκλοφορήσει η γερμανική μετάφραση του βιβλίου του Τα προσκυνηματικά χρόνια του άχρωμου Τσουκούρου Ταζάκι. Σε σύγκριση με το προηγούμενο μνημειώδες έργο των 1600 σελίδων, το 1Q84, αυτό εδώ αποτελεί ένα μικρό έργο, ένα –θα μπορούσε να πει κανείς– μυθιστόρημα δωματίου. Αφηγείται την ιστορία ενός τριαντάχρονου άνδρα, ο οποίος εγκαταλείφθηκε στην εφηβεία του απότομα και για άγνωστους στον ίδιο λόγους, από τους τέσσερις μοναδικούς του φίλους. Ο κ. Ταζάκι γνωρίζει μόνο, ότι το επώνυμό του, σε αντίθεση με αυτό των άλλων, δεν περιέχει το όνομα κάποιου χρώματος. Προκειμένου να ξεφύγει από το δράμα της ζωής του, η οποία έχει γίνει πια τελείως γκρίζα, αρχίζει ένα ταξίδι με σκοπό να εξιχνιάσει την αιτίες που οδήγησαν στην ρήξη αυτής της φιλίας.

Ερώτηση: Στο καινούργιο σας μυθιστόρημα αφηγείστε μια κάπως ρεαλιστική ιστορία. Αυτό σημαίνει ότι είχατε πια μπουχτίσει από τους παράλληλους κόσμους και τις γάτες, που φέρονται σαν άνθρωποι;

Απάντηση: Ξέρω μερικούς αναγνώστες μου που απογοητεύθηκαν γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο. Περίμεναν κάτι άλλο. Όμως, το συγκεκριμένο βιβλίο είναι ακριβώς εκείνο που ήθελα να γράψω την συγκεκριμένη στιγμή. Εκτός αυτού, δεν είμαι πραγματικά σίγουρος ότι πρόκειται για ένα ρεαλιστικό μυθιστόρημα, όπως λέτε.

Ε: Σύμφωνοι… Στο μυθιστόρημα υπάρχει πράγματι μια γυναίκα που έχει στο ένα χέρι έξι δάχτυλα. Η τύχη των χαρακτήρων μοιάζει να εξαρτάται κατά κάποιον τρόπο από χρώματα. Πέρα από αυτά όμως, υπάρχει κι εκείνο το τελείως αινιγματικό φεγγάρι.

Α: Δεν ξέρω ούτε κι εγώ, ποιος στραγγάλισε αυτήν τη γυναίκα. Πραγματικά, δεν έχω ιδέα. Το μόνο που ξέρω είναι, πως το φεγγάρι ήταν σε αυτή την ιστορία απαραίτητο. Τα διηγήματα και τα μυθιστορήματά μου μπορεί να είναι τη μια ή την άλλη περισσότερο ή λιγότερο φανταστικά. Η διαδικασία όμως του γραψίματος παραμένει για μένα πάντα η ίδια. Το ίδιο συνέβη και με αυτό το μυθιστόρημα: Ένιωσα εκείνη τη γνωστή αύρα. Λαμβάνω ειδήσεις από την άλλη όχθη.

Ειδήσεις από την άλλη όχθη

Ε: Από πότε σας συμβαίνει αυτό;

Α: Η πρώτη φορά που μου συνέβη, ήταν όταν έγραφα το πρώτο μου μυθιστόρημα το Άγριο κυνήγι του ύπνου. Έχουν περάσει κιόλας τριάντα χρόνια. Καθόμουν στο γραφείο, όταν ξαφνικά εμφανίστηκε μπροστά μου εκείνο το παράξενο πλάσμα, ο υπνάνθρωπος. Ερχόταν από την άλλη όχθη. Δεν ήξερα ποιος ήταν και τι ήθελε από μένα. Ήξερα όμως ότι τον χρειάζομαι. Αυτό αποτελούσε μια είδηση για μένα. Κάθισα λοιπόν και τον περιέγραψα. Δεν χρειάστηκε να κάνω κάτι άλλο.

Ε: Είστε θρήσκος;

Α: Δεν είμαι. Πιστεύω μόνο στη δύναμη της φαντασίας και στο ότι δεν υπάρχει μόνο μια πραγματικότητα. Ο πραγματικός κόσμος και ο άλλος, ο μη πραγματικός, υπάρχουν ταυτόχρονα και είναι μεταξύ τους στενά συνδεδεμένοι. Συχνά αναμειγνύονται. Όταν το θέλω, όταν συγκεντρωθώ έντονα, μπορώ να αλλάξω πλευρά, μπορώ να περάσω από τον ένα στον άλλο, μπορώ να έρθω ή να φύγω. Αυτό ακριβώς είναι που συμβαίνει και στη λογοτεχνία μου. Αυτό είναι και η ουσία. Οι ιστορίες μου διαδραματίζονται κάποιες φορές από τη μια και κάποιες από την άλλη πλευρά, έτσι που δε μπορώ να αντιληφθώ πια τη διαφορά.

Ε: Όταν λοιπόν, μιλάτε για άλλη όχθη, έχει αυτό να κάνει με ένα είδος λογοτεχνικού πνευματισμού;

Α: Έχει να κάνει με το τι συμβαίνει κατά το γράψιμο, με τα πράγματα που με συναντούν με τη δύναμη της φαντασίας, τα οποία με βοηθούν στην αφήγηση της ιστορίας. Μπορεί να είναι μονόκεροι, πρόβατα, ελέφαντες, γάτες ή ακόμα και το σκοτάδι ή η μουσική. Όλ’ αυτά αποκτούν όμως ψυχή μόνο μέσω της γραφής. Είναι το ίδιο όπως και με τον Ανιμισμό. Τα πράγματα με πλησιάζουν χωρίς να τα καλέσω. Το μόνο που έχω να κάνω είναι να συγκεντρωθώ.

Ε: Αναφέρεστε σε αυτά τα πράγματα λες και υπάρχουν αιώνια.

Α: Κάποιες φορές αισθάνομαι σαν ένας προϊστορικός αφηγητής ιστοριών. Οι άνθρωποι λες και βρίσκονται αιχμάλωτοι μέσα σε μια σπηλιά και έξω βρέχει. Είμαι όμως κι εγώ εκεί και τους λέω μερικές ιστορίες. Με καλύπτει σκοτάδι, ωστόσο αυτά τα στοιχεία, αυτά τα πνευματικά πράγματα, είναι ολόγυρά μου και εγώ πρέπει να απλώσω το χέρι προς το μέρος τους. Έτσι συμβαίνει αιώνια: Διηγούμαστε μεταξύ μας ιστορίες, μας αρέσει να ακούμε ιστορίες. Κι εμένα, αυτή είναι η ειδικότητά μου. Θέλω να είμαι, όσο γίνεται, ένας καλός αφηγητής, γιατί ξέρω πως η ζωή εκεί μέσα, στη σπηλιά, είναι μάλλον άθλια. Δουλειά μου είναι να κάνω τους ανθρώπους να ξεχάσουν αυτήν τη ζωή και γι΄αυτόν το σκοπό έχω εξελίξει ως αφηγητής μια τεχνική. Επίσης, ακόμα κι αν κάποιοι δεν το πιστεύουν, μια ιστορία μετατρέπεται μόνο μέσω μιας τεχνικής σε μια καλή ιστορία.

Ε: Και πώς εξελίξατε αυτήν την τεχνική;

Α: Είναι κάτι που δεν το διδάχτηκα. Απλά αντιμετώπιζα πάντα το γράψιμο με σοβαρότητα, έγραφα πάντα σοβαρά και συνέχισα να γράφω κρατώντας την ίδια στάση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η τεχνική μου εξελίχθηκε μόνη της.

Ε: Στο μυθιστόρημά σας Το άγριο κυνήγι του ύπνου δεν κάνουν την εμφάνισή τους μόνο υπερφυσικά πλάσματα. Το βιβλίο αναφέρεται επίσης και σε έναν μανιώδη καπνιστή, έναν επιθεωρητή. Πρόκειται για ένα αστυνομικό μυθιστόρημα στα πρότυπα των Ρέημοντ Τσάντλερ και Άρθουρ Κόναν Ντόυλ. Πείτε μας, θεωρείτε τον εαυτό σας Ιάπωνα συγγραφέα;

Α: Οι γονείς μου υπήρξαν καθηγητές ιαπωνικής λογοτεχνίας. Η απάντηση έχει ίσως να κάνει με το γεγονός, ότι από πείσμα είχα ήδη από πολύ νωρίς ξεκινήσει την ανάγνωση άλλων συγγραφέων: Ντοστογιέφσκι, Κάφκα, Τολστόι, Ντίκενς και άλλων. Εκτός αυτού έχω μεταφράσει πάρα πολλούς αμερικανούς συγγραφείς στα Ιαπωνικά: Φ. Σκοτ Φιτζέραλντ, Ρέιμοντ Κάρβερ, όπως και Ρέημοντ Τσάντλερ. Παρόλα αυτά, είμαι ένας Ιάπωνας συγγραφέας. Οι ρίζες μου απλώνονται σε ιαπωνικό έδαφος.

Ε: Στην Ιαπωνία θεωρήστε αφιλόπατρις συγγραφέας. Σας κατηγορούν ότι έχετε υπερβολικά δυτικοποιηθεί.

Α: Ανοησίες! Δεν μ’ αρέσει μόνο ένα συγκεκριμένο είδος λογοτεχνίας. Έχω αλλεργία με συγγραφείς όπως ο Γιασουμάρι Καβαμπάτα και ο Γιούκιο Μισίμα.

Ε: Και οι δύο θεωρούνται συγγραφείς παγκόσμιας εμβέλειας. Και οι δύο επίσης αυτοκτόνησαν. Έχουν οι Ιάπωνες μια ιδιαίτερα έντονη επιθυμία να πεθάνουν;

Α: Μερικοί από τους καλύτερους μου φίλους πέθαναν έτσι. Είναι θλιβερό, αλλά από την άλλη είχαν βεβαίως το δικαίωμα να το κάνουν. Το γεγονός ότι στην Ιαπωνία υπάρχουν περισσότερες αυτοκτονίες απ’ ό, τι στη Δύση, έχει σίγουρα να κάνει με την βουδιστική διδασκαλία, η οποία ουδέποτε είδε την αυτοκτονία ως αμαρτία. Και όντως, κάποιοι άνθρωποι βλέπουν στην πράξη της αυτοκτονίας μια κάποια ομορφιά. Βλέπουν μια πράξη ανδρείας. Προσωπικά, κάτι τέτοιο μου είναι τελείως ξένο. Θεωρώ ότι ζω για να μπορώ να γράφω.

Το γράψιμo είναι για μένα ό, τι για τον Κλαρκ Κεντ ο τηλεφωνικός θάλαμος

Ε: Πώς αισθάνεστε όταν γράφετε;

Α: Το γράψιμο αποτελεί για μένα το νόημα της ζωής. Μέσω της γραφής η ζωή μου μετατράπηκε σε κάτι ιδιαίτερο. Το γράψιμό είναι για μένα ό, τι για τον Κλαρκ Κεντ ο τηλεφωνικός θάλαμος: Εκεί μεταμορφώνομαι σε Σούπερμαν. Όταν γράφω μπορώ να κάνω ό,τι θέλω. Δεν αισθάνομαι πια φόβο. Με τη δύναμη της φαντασίας μπορώ να δημιουργήσω τα πάντα. Την ώρα που γράφω, μπορώ να σώσω τον κόσμο, αλλά μόλις σταματήσω, μεταμορφώνομαι και πάλι στον Κλαρκ Κεντ. Πιστέψτε με, είμαι το πιο συνηθισμένο άτομο στον κόσμο. Είμαι καλός σύζυγος, δεν βρίζω κανένα, δεν ξεφεύγω ποτέ. Στην καθημερινή όμως ζωή δεν κάνω την παραμικρή σκέψη σε σχέση με το γράψιμο. Όταν τρέχω, μαγειρεύω ή είμαι ξαπλωμένος στην παραλία, δεν σκέφτομαι απολύτως τίποτα.

Ε: Αλήθεια, τι κάνετε στη Χαβάη;

Α: Είναι πράγματι βαρετά εδώ. Όμως όταν ζω σε μια βαρετή χώρα όπως η Αμερική, έχω την αίσθηση, ότι είμαι μόνος και ότι δεν ανήκω πουθενά. Είμαι με τον εαυτό μου κι αισθάνομαι ανεξάρτητος. Αυτό μ’ αρέσει. Στην Ιαπωνία είμαι αναγνωρίσιμος. Περιμένουν από μένα να πάρω θέση σε συγκεκριμένες συζητήσεις, με αναγνωρίζουν στο δρόμο, ακόμα κι αν δεν εμφανίζομαι ποτέ στην τηλεόραση. Έχω χορτάσει πια αυτήν την κατάσταση και νιώθω πολύ πιο ελεύθερος, όταν δεν είμαι στην Ιαπωνία.

Ε: Μένετε μόνιμα εδώ;

Α: Εδώ και επτά χρόνια έχω ένα σπίτι στην Χονολουλού. Πρόκειται για ένα όμορφο παλιό σπίτι, χτισμένο πριν τον πόλεμο. Κάθε δυο μήνες πηγαίνω στην Ιαπωνία, για να επισκεφθώ την μητέρα μου, που είναι ενενήντα χρονών και έχει προβλήματα υγείας. Συνολικά, περνάω εδώ οκτώ μήνες του έτους και τέσσερις στο Τόκιο. Τον ερχόμενο όμως μάλλον χρόνο αυτό θα αντιστραφεί, γιατί λήγει το συμβόλαιο μου με το Πανεπιστήμιο και ταυτόχρονα η επ’ αόριστον βίζα που έχω. Μετά την 11 Σεπτεμβρίου τα πράγματα στην Αμερική έγιναν πολύ αυστηρά. Καμιά φορά μάλιστα αναρωτιέμαι, αν μοιάζω με τρομοκράτη.

Ε: Το μυθιστόρημά σας Τα προσκυνηματικά χρόνια του άχρωμου Τσουκούρου Ταζάκι διαδραματίζεται εν μέρει στην Φινλανδία. Έχετε πάει;

Α: Μια φορά την δεκαετία του ογδόντα. Όμως το ξέχασα πάλι! Ναι, έχω πάει ακόμα μια φορά, όταν τέλειωσα το βιβλίο. Είναι όμορφη χώρα.

Ε: Θα μπορούσατε όμως να έχετε πάει και πριν γράψετε το μυθιστόρημα.

Α: Η έρευνα δεν μου αρέσει ιδιαίτερα. Μπλοκάρει τη δύναμη της φαντασίας. Είναι όμως παράξενο, γιατί στο κεφάλι μου έφτιαξα τη δική μου Φινλανδία και όταν πήγα, διαπίστωσα, ότι όλα ήταν ακριβώς το ίδιο όπως στο μυθιστόρημα. Ένα πραγματικό Déjà-vu. Το ίδιο ακριβώς μου συνέβη και με τον Κάφκα στην ακτή. Κι εκεί η πόλη Τακαμάτσου υπήρξε καθαρά γέννημα φαντασίας. Δεν την είχα ποτέ ως τότε επισκεφθεί. Αλλά όταν πήγα, ήταν όλα, λες και τα είχα ο ίδιος ανακαλύψει –οι παραλίες, τα βράχια, όλα… Το ίδιο συνέβη και με τη Μογγολία στο Κουρδιστό πουλί. Όσο πιο έντονα δουλεύει η φαντασία, τόσο πιο αληθινή γίνεται η εικόνα. Κοιτάζω βέβαια λίγο και στην Βικιπαίδεια…

Ε: Οι πρωταγωνιστές σας είναι συνήθως μοναχικοί τύποι. Είστε κι εσείς ένας μοναχικός άνθρωπος;

Α: Είμαι μοναχοπαίδι και μικρός μιλούσα με τις γάτες που είχαμε στο σπίτι. Η μοναξιά σημαίνει για μένα ανεξαρτησία. Όλη μου τη ζωή τα έβγαζα πέρα μόνος μου.

Ε: Δεν μοιάζει να σας ενοχλεί.

Α: Ξέρω καλά τι είναι κατάθλιψη, φόβοι, αντιφάσεις.

Ε: Για όλα αυτά υπάρχουν θεραπείες. Η ψυχανάλυση για παράδειγμα…

Α: Δεν τις έχω ανάγκη, αφού μπορώ και γράφω. Όταν είμαι στεναχωρημένος, αρχίζω ένα σύντομο διήγημα. Εκεί βρίσκεται μια λύση για το εσωτερικό μου πρόβλημα. Η αρχή τέτοιων διηγήσεων είναι αρκετά καταθλιπτική, όμως ύστερα, οι ήρωες πάντα καταφέρνουν να δώσουν μια άλλη τροπή στη ζωή τους. Όταν γράφω, βρίσκω εύκολα λύσεις και για τα πλέον περίπλοκα προβλήματα, για πράγματα που στην κανονική ζωή ποτέ δεν θα μπορούσα να βρω. Είναι το ίδιο όπως και με μια διχασμένη προσωπικότητα. Ο προγραμματιστής ενός βίντεο παιχνιδιού δεν ξέρει, τι σκέφτεται ο παίκτης, όταν παίζει, αλλά και ο παίκτης δεν έχει ιδέα, τι είχε περάσει κάποτε από το μυαλό του προγραμματιστή. Λες και κανείς παίζει σκάκι με αντίπαλο τον εαυτό του και δεν μπορεί να προβλέψει τις κινήσεις του άλλου. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για την σχιζοειδή κατάσταση ενός μανιοκαταθλιπτικού. Όταν όμως σηκώνομαι από γραφείο, είμαι πολύ καλύτερα. Το γράψιμο με θεραπεύει από την θλίψη.

Ε: Θυμάστε τα όνειρά σας;

Α: Ονειρεύομαι τόσο πολύ όταν είμαι ξύπνιος, που δεν χρειάζομαι να το κάνω και τις νύχτες. Πραγματικά, πέφτω σαν μια πέτρα στο κρεβάτι.

Το σώμα πρέπει να είναι ναός

Ε: Τρέξατε σήμερα;

Α: Όχι, κατ’ εξαίρεση. Την προηγούμενη Κυριακή είχα πάρει μέρος στον Μαραθώνιο της Χονολουλού, γι’ αυτό αυτήν τη βδομάδα ξεκουράζομαι. Κανονικά όμως τρέχω κάθε μέρα. Σηκώνομαι στις τέσσερις, δουλεύω πέντε ώρες και μετά πηγαίνω για τρέξιμο. Επίσης κολυμπώ και παίρνω μέρος σε αγώνες Τρίαθλου. Το βράδυ στις δέκα πηγαίνω για ύπνο.

Ε: Σε λίγο κλείνετε τα 65. Γιατί τα κάνετε όλα αυτά στον εαυτό σας;

Α: Στην ουσία δεν είμαι ιδιαίτερα αθλητικός τύπος. Ο λόγος που κάνω επίσης σπορ, δεν είναι, επειδή κάνει καλό στην υγεία. Στην πραγματικότητα έχει να κάνει με έναν μεταφυσικό μηχανισμό. Θέλω να μπορώ να αποχωριστώ το σώμα. Θέλω το πνεύμα μου να μπορεί να δραπετεύσει από το σώμα, όταν συγκεντρώνομαι. Αυτό όμως μπορεί να γίνει μόνο, αν το διατηρώ δυνατό. Το σώμα πρέπει να είναι ένας ναός, μια σταθερή δομή, από την οποία θα μπορώ να ελευθερωθώ. Όταν γράφω, έχω συχνά την αίσθηση, ότι είμαι περίκλειστος από πέτρινα τείχη. Η διάρρηξη τους κοστίζει πάρα πολλή δύναμη. Μόνο έτσι ωστόσο μπορώ να βγω στην άλλη όχθη.

Ε: Οι ήρωες στα μυθιστορήματα σας διεκπεραιώνουν με μεγάλο πάθος τα πιο καθημερινά πράγματα. Ο αναγνώστης τους παρακολουθεί, ενώ κάνουν τις δουλειές του σπιτιού, πηγαίνουν στην τουαλέτα ή βρίσκονται στην κουζίνα. Η διαρκής επανάληψη του μπανάλ το μετατρέπει σε υπερρεαλιστικό. Από εκεί το πλασματικό δεν απέχει παρά ένα μικρό μόνο βήμα.

Α: Έτσι ακριβώς ζω. Ζω με τον ρυθμό των καθημερινών πραγμάτων. Πλένω, μαγειρεύω, σιδερώνω. Αγαπώ αυτόν το ρυθμό, γιατί όταν τον ακολουθώ, δεν σκέφτομαι απολύτως τίποτα. Μόνο όταν είμαι εντελώς άδειος, είμαι σε θέση να δημιουργήσω κάτι.

Ε: Ακούγεται σαν μια πνευματική τελετουργία, σαν βουδιστικός διαλογισμός, για παράδειγμα.

Α: Κάτι σαν Σιδέρωμα -Ζεν, εννοείτε; Μπορεί –χωρίς αυτό να μου είναι όμως συνειδητό να είμαι επηρεασμένος από ιαπωνικές παραδόσεις. Και το έδαφος πίνει εξάλλου το νερό της βροχής. Νομίζω όμως ότι έχει να κάνει με κάτι πιο γενικό.

Ε: Οι μοναχικοί singles των μεγαλουπόλεων με την περισσότερο ή λιγότερο ανιαρή ζωή απαντιούνται σε όλον τον κόσμο.

Α: Η αυτονομία είναι για μένα πολύ σημαντική. Κι αυτό ίσως αποτελεί μια πεποίθηση που πηγάζει από μια ομαδική κουλτούρα όπως η ιαπωνική. Αγαπώ την πειθαρχία. Όμως μόνο, όταν αυτή οδηγεί στην απόλυτη ανεξαρτησία. Γι’ αυτό και οι πρωταγωνιστές μου δεν ανήκουν ποτέ σε έναν σύλλογο ή μια εταιρία. Είναι στο ψάξιμο. Σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο θέμα, οι Ιάπωνες αναγνώστες μου μού είναι ιδιαίτερα σημαντικοί. Δεν μπορεί όμως να αποτελεί απλά σύμπτωση, που τα βιβλία μου γνώρισαν τέτοια διεθνή επιτυχία μετά το 1990. Μέσω της κατάρρευσης των μεγάλων συστημάτων έκανε την εμφάνισή της μια τεράστια ανασφάλεια. Η απαίτηση για αυτοδιάθεση έγινε όλο και πιο έντονη. Πιστεύω επίσης ότι με τα μυθιστορήματά μου συμβάλλω στην εξέλιξη του μοντέλου ρόλων για έναν πραγματικά ανεξάρτητο άνθρωπο.

Ε: Είστε ηθικολόγος;

Α: Αν μια ιστορία δεν είχε σκοπό να κάνει τον αναγνώστη της καλύτερο άνθρωπο, τότε δεν θα άξιζε και να γραφτεί.

Ε: Οι περισσότεροι από τους ήρωες σας είναι γύρω στα τριάντα. Στην ηλικία δηλαδή που ήσασταν κι εσείς όταν εγκαταλείψατε το τζαζ κλαμπ στο Τόκιο, για να αφιερωθείτε στην λογοτεχνία. Είναι επίσης η ηλικία, στην οποία σταματήσατε το κάπνισμα και αρχίσατε το τρέξιμο. Γιατί δεν αφήνετε τους χαρακτήρες σας να γερνούν παράλληλα μ’ εσάς;

Α: Δεν είναι ότι δεν σκέφτομαι τα γηρατειά. Συχνά όμως δεν νιώθω να έχω μια ξεκάθαρη σχέση μαζί τους. Πιθανόν αυτό έχει να κάνει με το γεγονός, ότι δεν έχω παιδιά και γι’ αυτό ίσως δεν μου περνούν συχνά από το μυαλό. Μάλλον γι’ αυτό και οι ήρωες μου μοιάζει να μην έχουν καθόλου γεράσει. Πρόσφατα μόνο έγραψα μια καινούργια ιστορία, που αναφέρεται σε έναν άνδρα γύρω στα πενήντα. Ήταν για μένα μια μεγάλη πρόκληση. Νομίζω πως μόνο σήμερα είμαι σε θέση να γράψω για χαρακτήρες κάθε ηλικίας.

Ε: Οι γυναίκες στα έργα σας είναι τόσο όμορφες και ιδανικές, που κανείς συχνά εικάζει ότι πιθανόν θα τις έχετε ερωτευθεί, όταν τις περιγράφατε.

Α: Μου αρέσουν οι δυνατές γυναίκες. Για παράδειγμα η Αομάμε, η ηρωίδα του 1Q84. Στην πραγματικότητα μου αρέσει περισσότερο να γράφω για τέτοιες γυναίκες παρά για άντρες. Ο Τένγκο για παράδειγμα, ο αντίποδας της Αομάμε, είναι σαν χαρακτήρας πολύ πιο κοντά σε μένα. Τον ξέρω καλά, γιατί μου μοιάζει. Ξέρω τι νοιώθει και τι κάνει. Όχι όπως η Αομάμε. Η προσπάθεια να μπω στη θέση της, ήταν μια τεράστια πρόκληση, η φαντασία μου λειτουργούσε πυρετωδώς. Δεν θα μπορούσα όμως ποτέ να ερωτευθώ κάποιον από τους χαρακτήρες μου. Σε τελική ανάλυση, όταν γράφω, γίνομαι τουλάχιστον για μια στιγμή ο χαρακτήρας. Είμαι τόσο πολύ η Αομάμε, όσο ο Φλωμπέρ η μαντάμ Μποβαρύ. Όμως μετά ξαναγίνομαι Τένγκο. Έχει να κάνει με την διατήρηση αυτής της ισορροπίας. Έχει να κάνει με το πέρασμα από το ανδρικό στο θηλυκό στοιχείο, από τον ένα τόπο στον άλλο. Δεν θα ′θελα σε καμιά περίπτωση να συνδεθώ με οτιδήποτε. Θέλω πάντα να μπορώ να έρχομαι και να φεύγω.

Το σκάνδαλο στο λογοτεχνικό κουαρτέτο

Ε: Ξέρετε ότι πολλοί άνθρωποι στη Γερμανία ανακάλυψαν τα βιβλία σας μετά από μια τηλεοπτική εκπομπή; Όταν παρουσιάστηκε στην εκπομπή «Λογοτεχνικό κουαρτέτο» το βιβλίο σας Νότια των συνόρων, δυτικά του ήλιου, δημιουργήθηκε το απόλυτο σκάνδαλο, εξαιτίας της διαφωνίας για τη λογοτεχνική αξία των σεξουαλικών σκηνών που περιέχει.

Α: Ναι, θυμάμαι αμυδρά έναν κριτικό, τον Μαρσέλ Ράιχ-Ράνικι. Τον γνώρισα μάλιστα αργότερα και μου άρεσε. Διάβασα επίσης τα απομνημονεύματά του –ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο. Δεν κατανοώ όμως τη διαφωνία. Απεικονίζω το σεξ πολύ πραγματιστικά, δηλαδή με έναν παράξενο και ρεαλιστικό τρόπο, αλλά ποτέ πορνογραφικά. Να πω την αλήθεια, δεν έχω ούτε και ο ίδιος καμιά διάθεση να γράφω κάτι τέτοιο. Μου ήταν εντελώς άγνωστο πριν γράψω το μυθιστόρημα Νορβηγικό δάσος.

Ε: Ποιος είναι ο λόγος αυτής της δυσαρέσκειας;

Α: Το κάνω αναγκαστικά, είμαι πολύ συνεσταλμένος και ντρέπομαι, όταν γράφω κάτι τέτοιο. Όμως κάποιες φορές απλά πρέπει. Το σεξ είναι ο ιδανικός δρόμος προς την άλλη όχθη. Η ερωτική επαφή έχει κάτι άυλο, ανοίγει μια συμβολική πύλη. Την χρειάζομαι, για να συμβεί κάτι νέο. Η αγάπη όμως είναι πολύ πιο όμορφη από το σεξ.

Ε: Η οποία όμως στην περίπτωση σας έχει πάντοτε μοιραία χαρακτηριστικά.

Α: Μην ξεχνάτε ότι γράφω παραμύθια για μεγάλους. Όλοι χρειάζονται να πιστεύουν στην δύναμη της αγάπης, αλλά και στον πόνο. Στην πραγματικότητα, όλα αυτά δεν βιώνονται χωρίς συνέπειες. Όταν όμως διαβάζεις μια ιστορία, πιστεύεις ξαφνικά, πως αυτό θα μπορούσε όντως να συμβεί και σε σένα. Σ’ εσένα τον ίδιο.

***

[Η συνέντευξη δόθηκε στον δημοσιογράφο Roland Düker και δημοσιεύθηκε στην γερμανική εφημερίδα Die Zeit στις 17. 01. 2014.]

http://frear.gr/?p=24055&fbclid=IwAR1VHbKy66CmLp5-cmQ5nNrBqqjHGXAUUGIWTl4xf0duF4Iidzci3YRqQ6g