Τι έχουν διδαχθεί οι ελληνόπαιδες για την Μακεδονία από το 1913, έτος υπογραφής της Συμφωνίας του Βουκουρεστίου, έως σήμερα; Τι αναφέρεται στα σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας αφενός, Γεωγραφίας αφετέρου; Τι αναγράφεται σχετικά με το ίδιο θέμα στα λήμματα κλασικών Εγκυκλοπαιδειών, όπως του Πυρσού, του Ελευθερουδάκη και άλλων; Τι έχουμε διαβάσει σε σχετικά βιβλία συγγραφέων; Πώς τελικά δημιουργήθηκε στην ελληνική κοινωνία αυτή η, σχεδόν στα όρια της ψύχωσης, εμμονή στην ύπαρξη της μίας ελληνικής Μακεδονίας και εκφράστηκε με τόσο έντονο και μαζικό τρόπο; Ο Σπύρος Καράβας, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου, προσεγγίζει αυτό το εύφλεκτο και αρκούντως …ταλαιπωρημένο, ανά τους χρόνους, κεφάλαιο της ελληνικής αλλά και της ευρύτερα βαλκανικής Ιστορίας, με έναν ομολογουμένως ευρηματικό και ιδιαιτέρως αποκαλυπτικό τρόπο. Αντί να παραθέτει ο ίδιος τις απόψεις του για το… πόσες
Μακεδονίες υπάρχουν και γενικότερα για το περιλάλητο «Μακεδονικό ζήτημα», προχωρεί σε μια πρωτότυπη ανθολόγηση σχετικών αποσπασμάτων από σχολικά εγχειρίδια, εγκυκλοπαίδειες και βιβλία, αφήνοντας ουσιαστικά τον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Ο ίδιος περιορίζεται σε περιορισμένες σχετικές επισημάνσεις ή συνδετικά σχόλια. Το αποτέλεσμα αυτών των αναγνώσεων είναι πραγματικά εντυπωσιακό, επιβεβαιώνοντας περίτρανα το πόσο υποκειμενική έως και παραπλανητική μπορεί να αποδεικνύεται η Ιστορία που γράφεται με ιδεοληπτικά γυαλιά και εργαλειακούς στόχους και πόσο, στον αντίποδα της, στέκεται η Γεωγραφία που, εξ αντικειμένου, είναι εξαιρετικά δύσκολο να της επιβληθούν παρόμοιοι στόχοι [εκτός κι αν μετακινούνται τα βουνά, οι λίμνες, οι θάλασσες, κ.λ.π!]. Έκπληξη όμως έως και θυμηδία προκαλούν τα σχετικά λήμματα των, θεωρουμένων, έγκυρων εγκυκλοπαιδειών που έθρεψαν πνευματικά γενιές επί γενεών τους ελληνόπαιδες και γενικότερα τις ελληνικές οικογένειες.
Το βιβλίο διαιρείται σε τέσσερις ενότητες με ισάριθμους υπότιτλους που επέχουν και θέση σχολίου: Στην πρώτη ενότητα με τον υπότιτλο Εγχειρίδια Ιστορίας –Η Σιωπή των Αμνών ο συγγραφέας επιχειρεί μια περιδιάβαση στις σελίδες των σχολικών εγχειριδίων που είχαν εισαχθεί και διδαχθεί στα ελληνικά σχολεία από το 1914 έως και το 1991. Το έτος 1914 και εντεύθεν δεν επιλέγεται τυχαία, δεδομένου ότι μόλις τον προηγούμενο χρόνο, με την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου, η Οθωμανική Μακεδονία διενεμήθη από τις, τότε λεγόμενες, Μεγάλες Δυνάμεις σε τρία κράτη: Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία. Η ελληνική Μακεδονία αποτελεί πλέον, και με την βούλα του διεθνούς παράγοντα, διοικητική περιφέρεια του ελληνικού βασιλείου. Και οι άλλες; Όπως αναφέρει ο συγγραφέας «ξεκινώντας την ιχνηλάτηση από τα εγχειρίδια Ιστορίας Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης και έχοντας κατά νου τη μικρή έκταση που αφιερώνουν στη σύγχρονη Ιστορία [σ.σ άλλο ζήτημα κι αυτό!] διαπιστώνουμε ότι από πολύ νωρίς, το γενικό σχήμα για τα αποτελέσματα των Βαλκανικών Πολέμων ως προς την τύχη της Μακεδονίας δεν είναι διόλου σαφές, και η ασάφεια αυτή σπανίως θα αρθεί στη συνέχεια». Ο Σπ. Καράβας φέρνει ως παραδείγματα αποσιωπήσεων τα εγχειρίδια του Νικολάου Βραχνού [1915] καθώς και το μεταγενέστερο του Αντώνιου Χωραφά [1922] στα οποία δεν γίνεται κατανοητό ποιες περιοχές της Οθωμανικής Μακεδονίας και σε ποιες χώρες παραχωρήθηκαν το 1913. Ο Χωραφάς μάλιστα καταλήγει ότι «η Μακεδονία ήτο από αιώνων τελείως ελληνική». Ασάφειες παρουσιάζουν σχεδόν όλα τα εγχειρίδια παρά το γεγονός ότι ορισμένα μιλούν για «βόρεια τμήματα της Μακεδονίας που έλαβε η Σερβία» χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις. Που και που κάνουν την εμφάνιση τους και κάποιοι …ιθαγενείς [sic] που μιλούν ένα γλωσσικό ιδίωμα που μοιάζει με τη βουλγαρική γλώσσα. Υπάρχουν βέβαια και κάποιες εξαιρέσεις όπως το εγχειρίδιο του Νικολάου Γκινόπουλου[1929] όπου σημειώνεται ότι «η Σερβία κέρδισε πολλά μέρη της βορινής Μακεδονίας» καθώς και εκείνο των Αγγελικής Πάτση και Αλέξανδρου Σιββά [1950] που αναγράφεται παρόμοια διατύπωση. Αδιαμφισβήτητη όμως είναι, όπως σημειώνει ο συγγραφέας, η κυριαρχία των Θεοδωρίδη-Λαζάρου στα εγχειρίδια Ιστορίας τόσο κατά τη μεσοπολεμική περίοδο όσο και τα μεταπολεμικά χρόνια, όπου μπερδεύεται ο μακεδονικός αγών με τους Βούλγαρους κομιτατζήδες και τα ελληνικά αντάρτικα σώματα, οι εντόπιοι με το ιδιόρρυθμο γλωσσικό τους ιδίωμα, που συμπράττουν με τους Έλληνες μακεδονομάχους [σ.σ αυτό δεν είναι εντελώς ανακριβές, θυμίζω την περίπτωση του Καπετάν Κόττα και των λεγόμενων Γραικομάνων] και τελικά όλα καταλήγουν στην ελληνικότατη, μοναδική Μακεδονία. Βεβαίως ούτε λόγος δεν γίνεται στα μεταπολεμικά εγχειρίδια για την, από το 1944, ύπαρξη της Ομόσπονδης Γιουγκοσλαβικής Λαικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, ακριβώς πάνω από τα βόρεια σύνορα της ελληνικής Μακεδονίας. Ο Γρ. Δαφνής μάλιστα στο δικό του εγχειρίδιο [1969] σημειώνει ότι οι διπλωματικές σχέσεις Ελλάδος-Νοτιοσλαβίας αποκαταστάθηκαν στα τέλη του 1950. Ούτε το «καταραμένο» όνομα δεν τόλμησε να γράψει. Τέλος τη δεκαετία του 1990 το Υπουργείο Παιδείας είχε εκδώσει οδηγίες προς τους δασκάλους για τι πρέπει να διδάσκουν στους μαθητές και στις μαθήτριες περί Μακεδονίας ώστε να εμπεδώσουν πλήρως τα περί μοναδικότητας της ελληνικής Μακεδονίας και να μην υποψιάζονται καν την ύπαρξη της γειτονικής.
Αν όμως στα σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας επικρατεί, ως επί το πλείστον , η Σιωπή των Αμνών , στα αντίστοιχα σχολικά εγχειρίδια Γεωγραφίας που κυκλοφορούν το ίδιο χρονικό διάστημα, η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική, με αποτέλεσμα να αναρωτιέται κανείς τι είδους σχιζοφρενικές τάσεις επικρατούν διαχρονικά στην πολύπαθη ελληνική εκπαίδευση. Ο Σπ. Καράβας τιτλοφορεί την δεύτερη ενότητα του βιβλίου του με τον υπότιτλο Γεωγραφία-Οι τρεις Μακεδονίες Πραγματικά στα εν λόγω εγχειρίδια και στους χάρτες που τα συνοδεύουν, όταν οι συγγραφείς τους αναφέρονται στα φυσικά σύνορα της ελληνικής Μακεδονίας με τις γειτονικές χώρες, γίνεται λόγος είτε για Σερβική Μακεδονία, είτε για Βόρεια Μακεδονία, είτε για μέρος της Μακεδονίας που απαρτίζει, εκτός των άλλων χωρών, την Γιουγκοσλαβία. Στο μεταπολεμικό μάλιστα σχολικό εγχειρίδιο Γεωγραφίας του Γ. Μέγα [1947], που θα γνωρίσει και πολλαπλές εκδόσεις έως το 1968, αναφέρεται ότι «την Μακεδονίαν δεν την κατέχει όλην σήμερον η Ελλάς. Το βόρειο μέρος της το κατέχουν δύο άλλα κράτη, η Νοτιοσλαβία και η Βουλγαρία». Το ίδιο περίπου διαβάζουμε και στην σχολική Γεωγραφία της Ελλάδος του Ηλία Μαριολάκου [1969 και 1976] «Σήμερον δεν ανήκει ολόκληρος η Μακεδονία εις την Ελλάδα αλλά μόνον το νότιον τμήμα αυτής. Τα βόρεια τμήματα της κατέχουν η Βουλγαρία και η Γιουγκοσλαβία». Αξίζει να σημειωθεί ότι στη νέα εκδοχή της εν λόγω Γεωγραφίας που συνυπογράφεται από τον Χρ. Σίδερη και εκδίδεται το 1979 έως και το 1994, η παραπάνω αναφορά παραλείπεται!.
Θα περίμενε όμως κανείς περισσότερη σοβαρότητα και αντικειμενικότητα από Εγκυκλοπαίδειες που έχουν καταχωρηθεί στην συνείδηση των προ-ιντερνετ γενεών, ως έγκυρες. Φευ! Κι εδώ η εικόνα εμφανίζει από τη μια αντιφάσεις, από την άλλη ομολογίες, με αποτέλεσμα να προκαλεί περισσότερο σύγχυση παρά να διαφωτίζει. Λόγου χάριν για την Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ η Μακεδονία είναι υπόθεση αποκλειστικά ελληνική και η φυσική της γεωγραφία ταυτίζεται απόλυτα με την ελληνική διοικητική περιφέρεια των 13 νομών. Στην 12τομη Θρησκευτική και Ηθική εγκυκλοπαίδεια η Μακεδονία ταυτίζεται ούτε λίγο ούτε πολύ με …τον Απόστολο Παύλο και την απόφαση της Θείας Πρόνοιας για τον… Ευαγγελισμό της[sic]. Kάπως καλύτερα εμφανίζονται τα πράγματα στην Πάπυρος-Λαρούς αλλά και πάλι με ασάφειες. Ο συγγραφέας ξεχωρίζει από όλες τις εγκυκλοπαίδειες μόνον την Υδρία Ελληνική και Παγκόσμια Γενική Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια που άρχισε να εκδίδεται στα τέλη της δεκαετίας του 1970, ολοκληρώθηκε σε 56 τόμους και δίνει σαφείς και ακριβείς πληροφορίες για το επίμαχο ζήτημα.
Στην τελευταία ενότητα του βιβλίου του ο Σπ. Καράβας ανθολογεί «στιγμιότυπα» από ιστοριογραφικά τεκμήρια, από τα οποία αναδύεται μια έντονη οσμή σωβινισμού, αντισλαβισμού και αντισημιτισμού. Αρκετοί από τους συγγραφείς είναι ανώτεροι αξιωματικοί εν αποστρατεία , όπως λόγου χάριν, ο Γεώργιος Βασιλειάδης, μέλος της «Κεντρικής Επιτροπής Εθνικών Δικαίων», ο οποίος εκτός των άλλων εκφράζει και αλυτρωτισμούς στα φυλλάδια που δημοσίευε από το 1945 έως το 1949: «Η Ελλάς επί του προκειμένου απαιτεί να της επιστραφεί η Βόρειος Μακεδονία και καλούμε την Κυβέρνησιν των Σκοπίων να ζητήσει την ένωσιν της με την Ελλάδα διότι η Βόρειος Μακεδονία κατοικείται από Μακεδόνας Ελληνοσλαυόφωνους μεν ήδη την γλώσσαν, αλλά εκ καταγωγής Έλληνας και όχι Σλαύους». [σ.σ το τραγελαφικό είναι ότι το ίδιο επιχείρημα αντεστραμμένο όμως προβάλλουν και οι ακραίοι εθνικιστές της γείτονος]. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο χαιρετισμός του εκπροσώπου των…. «Αλυτρώτων Ελλήνων της Σερβικής Μακεδονίας», ενώ ο Χαρίτων Κορυζής στο βιβλίο του Μακεδονική γη Ελληνική [1950] πηγαίνει ακόμη πιο πέρα, διεκδικώντας από τις γειτονικές χώρες και την «γιουγκοσλαβοκρατούμενη και την βουλγαροκρατούμενη Μακεδονία»!
Περισσότερες σελίδες αφιερώνει ο Σπύρος Καράβας στο βιβλίο του, πρόσφατα αποβιώσαντος , Σαράντου Καργάκου Από το Μακεδονικό ζήτημα στην εμπλοκή των Σκοπίων που κυκλοφόρησε το 1992 με πρόλογο του τότε Δημητριάδος Χριστοδούλου και μετέπειτα Αρχιεπισκόπου –γνωστού για τις πολιτικές του κλίσεις- . Στον πρόλογο του ο συγγραφέας δηλώνει ότι απευθύνεται στο ευρύ κοινό και «παρά την αποσπασματικότητά του θέλει να μας διεγείρει από το λήθαργο, να μας αφυπνίσει, να μας συνενώσει, και αν χρειαστεί, ως άλλος Αλέξανδρος, με το ξίφος να λύσουμε τον γόρδιο δεσμό του ζητήματος». Το βιβλίο προβλήθηκε, σχολιάστηκε και είχε μεγάλη απήχηση στο ευρύ κοινό όπως επιθυμούσε ο συγγραφέας του. Στις σελίδες του, σύμφωνα με τα αποσπάσματα που σταχυολογεί ο Σπ. Καράβας –δεν έχω διαβάσει το βιβλίο και δεν έχω προσωπική γνώμη- διαφαίνεται μια εθνοπατριωτική ιδεοληψία αναμειγμένη με αλυτρωτικές διαθέσεις , «Η Ελλάς πρέπει να επιτρέψει στους Μακεδόνες αδελφούς του Βορρά να ενσωματωθούν πληθυσμιακά και εδαφικά με την καθαυτό Μακεδονία» καθώς και έντονο αντισημιτισμό, αφού πίσω από όλα τα τεκταινόμενα στην βαλκανική Μακεδονία βρισκόταν ο…διεθνής σιωνισμός.
Ο Σπ. Καράβας πάντως στα συμπεράσματα του που αιτιολογούν πώς προέκυψε η συλλογική μας ψύχωση με την Μακεδονία και το Μακεδονικό ζήτημα, δίνει μεγάλη βαρύτητα στην επίδραση που είχε το βιβλίο του Καργάκου το οποίο, όπως επισημαίνει, στοχεύει στο θυμικό του Έλληνα [σ.σ δεν καταλαβαίνω γιατί επιμένει να χρησιμοποιεί τον όρο Νεοέλληνας] αναπαράγοντας τα κυρίαρχα ιδεολογικά μοτίβα και στερεότυπα: αρχαιολατρία, προγονολατρία, υπεροψία έναντι των γειτόνων, αντιεβραισμός, αντισλαβισμός, εθνικισμός, ρατσισμός.
Στο βιβλίο του Σπ. Καράβα φιλοξενούνται επίσης μια σειρά χαρτών που, με τη σειρά τους, σχολιογραφούν τα αποσπάσματα που ανθολογούνται.
info: Σπύρος Καράβας, Οι Μακεδονίες των άλλων, εκδ. Βιβλιόραμα
https://www.oanagnostis.gr/%ce%bf%ce%b9-%ce%bc%ce%b1%ce%ba%ce%b5%ce%b4%ce%bf%ce%bd%ce%af%ce%b5%cf%82-%cf%84%cf%89%ce%bd-%ce%ac%ce%bb%ce%bb%cf%89%ce%bd-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%ad%ce%bb%ce%b5%ce%bd%ce%b1%cf%82-%cf%87%ce%bf%cf%85/?fbclid=IwAR0xKLZ__tYD8v52azNKao2DBqoc9_pFHq7KfTovefqOOa5mKkBPCCQJ1KU
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου