Ηλίας Κεφάλας
Ανάμεσα με Τρίγλια
Σιγή και Μουντανιά
Καράβι βολτατζάρει
με δεκαοχτώ πανιά [...]
Ὁ σχεδόν ἄγνωστος, ἀλλά τόσο ἀξιοπρόσεχτος ποιητής Ἀπόστολος Μαμμέλης (Σιγή Προύσας 1876 - Ἀθήνα 1935) ἔγραψε τά περισσότερα ἔργα του, ἐνῶ βρισκόταν στή δυσχερῆ κατάσταση τῆς τύφλωσης. Τέλειωσε τό ἑλληνογαλλικό λύκειο τῆς Πόλης καί στή συνέχεια σπούδασε γιατρός στή Γερμανία καί τήν Αὐστρία. Μέ τή βοήθεια τῆς γυναίκας του καί τῆς ἀνεψιᾶς του ὡς ἀχώριστους βοηθούς ἄσκησε τό ἰατρικό ἐπάγγελμα καί ἔγραψε σέ πλούσια δημοτική γλώσσα ἕξι ποιητικά βιβλία («Ἀπ’ τά σκότη στό φῶς», 1924 - «Θαλασσινά», 1925 - «Σταθμοί» - «Σκοποί», 1928 – «Πέρα ἀπ’ τ’ ἀνθρώπινα», 1931 – «Πνοή καί Τέχνη», 1934), ἀφοῦ ἀπό τό 1914 εἶχε τυφλωθεῖ. Προτοῦ χάσει τό φῶς του ὅμως πρόλαβε νά ἐκδώσει σέ αὐστηρότατη καθαρεύουσα τήν ποιητική συλλογή «Πέραν τῆς ζωῆς» (1904).
Αὐτό πού χαρακτηρίζει τόν Ἀπόστολο Μαμμέλη εἶναι ὁ ἔντονος λυρισμός καί ἡ πληθωρική γλώσσα, πού φέρνει στήν ἐπιφάνεια ἀμέτρητες λέξεις καί ἐκφράσεις τῆς καθημερινῆς συνομιλίας. Ὁ λόγος του εἶναι μουσικότροπος καί πλουμιστός ἀπό ἀτέρμονη συρροή ἐπιθέτων καί ζωηρῶν εἰκόνων, ἐναλλασσομένων ταχύτατα, τό μέτρο του δέν χάνει ποτέ τήν ἁρμονική ἰσορροπία, οἱ λυρικές του ἀνάσες διακόπτονται μόνο ἀπό τήν ὑποβλητικότητα τῶν μεταφυσικῶν ἐνατενίσεων, ἐνῶ μιά φιλοσοφία εὐδαιμονιστῆ καί καλοζωιστῆ τῶν ἐπίγειων ἀπολαύσεων προδίδεται εὔκολα μέσα ἀπό τή χαρούμενη ὑφή τῶν τραγουδιῶν του. Ἔλαβε τό Ἀριστεῖο Γραμμάτων τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν τό 1928 γιά τά ἐθνικολυρικά του ποιήματα «Σκοποί».
Καταγόμενος ἀπό θαλασσινή οἰκογένεια καί μήν ἔχοντας σπάσει ποτέ τούς δεσμούς του μέ τή θάλασσα καί τίς θαλασσινές ὀμορφιές, ἐξέδωσε τήν «ἐκκεντρική» (Γ. Π. Σαββίδης) συλλογή «Θαλασσινά» (1925) μέ 44 σονέτα ἐντελῶς ἰχθυολογικοῦ περιεχομένου. Τά σονέτα του εἶναι ἀφιερωμένα κατά κύριο λόγο σέ γνωστά ὅσο καί ἄγνωστα εἴδη κατονομασμένων ψαριῶν, πλήν ἐλαχίστων πού ὑμνοῦν ἐπιθαλάσσια πουλιά, στιγμές τῆς θαλασσινῆς ἀγωνίας, ξόρκια ψαρέματος καί πόθους γιά τό ἀνώνυμο-ἄπιαστο ψάρι. Ὅπως εὔκολα καταφαίνεται ἡ περίπτωση τῆς συλλογῆς αὐτής εἶναι μοναδική, ὁ δέ Ἀπόστολος Μαμμέλης συνιστᾶ τόν ποιητικό ἀντίποδα τοῦ κατοπινοῦ πεζογράφου Θ. Ποταμιάνου, ὡς πρός τή θαλασσινή καί ψαρολογική θεματογραφία.
Τά θαλασσινά ποιήματα τοῦ Μαμμέλη ζωντανεύουν ἁδρά τίς ἐμπειρίες του ἀπό τήν παράκτια κατά τό πλεῖστον ἀλιεία καί συνοδεύονται ἀπό λεπτομερῆ καί μακροσκελῆ σχόλια γιά τή γλώσσα τῶν θαλασσινῶν καί τή θαλασσινή πανίδα. Τά ἐλευθερόφρονα αὐτά σονέτα (ὄχι αὐστηρῶς ἐνδεκασύλλαβα) διαστέλλουν τίς γλωσσικές μας ἐμπειρίες καί χαρίζουν ἀναπάντεχες στιγμές ποιητικῆς εὐφορίας καί πρωτοτυπίας. Ντοπιολαλιές, σύνεργα καί τρόποι τῆς ψαρικῆς τέχνης, παράδοξα τῶν βυθῶν καί τῶν ἀφρῶν, διάσημες ἀλλά καί άγνωστες μορφές τῶν νερῶν, ἔρχονται νά ἐνδυναμώσουν τή νοσταλγία μας γιά τή θάλασσα καί νά φουντώσουν τήν ἐπιθυμία μας νά τή ζήσουμε ξανά καί ξανά. «Τραγούδησα ὅσα μοῦ τραγούδησε τό πέλαγο», λέει ὁ ἴδιος ὁ ποιητής, «καί πῆρα τό ὑλικό μου κατ’ εὐθείαν ἀπό τή φύση, γιατί ἐκεῖ εἶναι ὁ ἴσιος δρόμος». Μέ τόν τρόπο αὐτό ἔφτιαξε 44 πολυμορφικά σονέτα, ἁρματωμένα μέ ὅλες τίς θαλασσινές ἐμμονές, προσδίδοντας σ’ αὐτά ὄχι μόνο τήν ἁρμόζουσα χάρη καί εὐαισθησία, ἀλλά καί τό μυστήριο τοῦ σκοτεινοῦ, καί τήν αἰνιγματικότητα τοῦ ἄγνωστου, ἔτσι πού νά ὁδηγεί τόν ἀναγνώστη ἀπό τά ρηχά τῆς ψαρεμένης στά βαθιά τῆς ἀψάρευτης τέχνης.
Ανάμεσα με Τρίγλια
Σιγή και Μουντανιά
Καράβι βολτατζάρει
με δεκαοχτώ πανιά [...]
Ὁ σχεδόν ἄγνωστος, ἀλλά τόσο ἀξιοπρόσεχτος ποιητής Ἀπόστολος Μαμμέλης (Σιγή Προύσας 1876 - Ἀθήνα 1935) ἔγραψε τά περισσότερα ἔργα του, ἐνῶ βρισκόταν στή δυσχερῆ κατάσταση τῆς τύφλωσης. Τέλειωσε τό ἑλληνογαλλικό λύκειο τῆς Πόλης καί στή συνέχεια σπούδασε γιατρός στή Γερμανία καί τήν Αὐστρία. Μέ τή βοήθεια τῆς γυναίκας του καί τῆς ἀνεψιᾶς του ὡς ἀχώριστους βοηθούς ἄσκησε τό ἰατρικό ἐπάγγελμα καί ἔγραψε σέ πλούσια δημοτική γλώσσα ἕξι ποιητικά βιβλία («Ἀπ’ τά σκότη στό φῶς», 1924 - «Θαλασσινά», 1925 - «Σταθμοί» - «Σκοποί», 1928 – «Πέρα ἀπ’ τ’ ἀνθρώπινα», 1931 – «Πνοή καί Τέχνη», 1934), ἀφοῦ ἀπό τό 1914 εἶχε τυφλωθεῖ. Προτοῦ χάσει τό φῶς του ὅμως πρόλαβε νά ἐκδώσει σέ αὐστηρότατη καθαρεύουσα τήν ποιητική συλλογή «Πέραν τῆς ζωῆς» (1904).
Αὐτό πού χαρακτηρίζει τόν Ἀπόστολο Μαμμέλη εἶναι ὁ ἔντονος λυρισμός καί ἡ πληθωρική γλώσσα, πού φέρνει στήν ἐπιφάνεια ἀμέτρητες λέξεις καί ἐκφράσεις τῆς καθημερινῆς συνομιλίας. Ὁ λόγος του εἶναι μουσικότροπος καί πλουμιστός ἀπό ἀτέρμονη συρροή ἐπιθέτων καί ζωηρῶν εἰκόνων, ἐναλλασσομένων ταχύτατα, τό μέτρο του δέν χάνει ποτέ τήν ἁρμονική ἰσορροπία, οἱ λυρικές του ἀνάσες διακόπτονται μόνο ἀπό τήν ὑποβλητικότητα τῶν μεταφυσικῶν ἐνατενίσεων, ἐνῶ μιά φιλοσοφία εὐδαιμονιστῆ καί καλοζωιστῆ τῶν ἐπίγειων ἀπολαύσεων προδίδεται εὔκολα μέσα ἀπό τή χαρούμενη ὑφή τῶν τραγουδιῶν του. Ἔλαβε τό Ἀριστεῖο Γραμμάτων τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν τό 1928 γιά τά ἐθνικολυρικά του ποιήματα «Σκοποί».
Καταγόμενος ἀπό θαλασσινή οἰκογένεια καί μήν ἔχοντας σπάσει ποτέ τούς δεσμούς του μέ τή θάλασσα καί τίς θαλασσινές ὀμορφιές, ἐξέδωσε τήν «ἐκκεντρική» (Γ. Π. Σαββίδης) συλλογή «Θαλασσινά» (1925) μέ 44 σονέτα ἐντελῶς ἰχθυολογικοῦ περιεχομένου. Τά σονέτα του εἶναι ἀφιερωμένα κατά κύριο λόγο σέ γνωστά ὅσο καί ἄγνωστα εἴδη κατονομασμένων ψαριῶν, πλήν ἐλαχίστων πού ὑμνοῦν ἐπιθαλάσσια πουλιά, στιγμές τῆς θαλασσινῆς ἀγωνίας, ξόρκια ψαρέματος καί πόθους γιά τό ἀνώνυμο-ἄπιαστο ψάρι. Ὅπως εὔκολα καταφαίνεται ἡ περίπτωση τῆς συλλογῆς αὐτής εἶναι μοναδική, ὁ δέ Ἀπόστολος Μαμμέλης συνιστᾶ τόν ποιητικό ἀντίποδα τοῦ κατοπινοῦ πεζογράφου Θ. Ποταμιάνου, ὡς πρός τή θαλασσινή καί ψαρολογική θεματογραφία.
Τά θαλασσινά ποιήματα τοῦ Μαμμέλη ζωντανεύουν ἁδρά τίς ἐμπειρίες του ἀπό τήν παράκτια κατά τό πλεῖστον ἀλιεία καί συνοδεύονται ἀπό λεπτομερῆ καί μακροσκελῆ σχόλια γιά τή γλώσσα τῶν θαλασσινῶν καί τή θαλασσινή πανίδα. Τά ἐλευθερόφρονα αὐτά σονέτα (ὄχι αὐστηρῶς ἐνδεκασύλλαβα) διαστέλλουν τίς γλωσσικές μας ἐμπειρίες καί χαρίζουν ἀναπάντεχες στιγμές ποιητικῆς εὐφορίας καί πρωτοτυπίας. Ντοπιολαλιές, σύνεργα καί τρόποι τῆς ψαρικῆς τέχνης, παράδοξα τῶν βυθῶν καί τῶν ἀφρῶν, διάσημες ἀλλά καί άγνωστες μορφές τῶν νερῶν, ἔρχονται νά ἐνδυναμώσουν τή νοσταλγία μας γιά τή θάλασσα καί νά φουντώσουν τήν ἐπιθυμία μας νά τή ζήσουμε ξανά καί ξανά. «Τραγούδησα ὅσα μοῦ τραγούδησε τό πέλαγο», λέει ὁ ἴδιος ὁ ποιητής, «καί πῆρα τό ὑλικό μου κατ’ εὐθείαν ἀπό τή φύση, γιατί ἐκεῖ εἶναι ὁ ἴσιος δρόμος». Μέ τόν τρόπο αὐτό ἔφτιαξε 44 πολυμορφικά σονέτα, ἁρματωμένα μέ ὅλες τίς θαλασσινές ἐμμονές, προσδίδοντας σ’ αὐτά ὄχι μόνο τήν ἁρμόζουσα χάρη καί εὐαισθησία, ἀλλά καί τό μυστήριο τοῦ σκοτεινοῦ, καί τήν αἰνιγματικότητα τοῦ ἄγνωστου, ἔτσι πού νά ὁδηγεί τόν ἀναγνώστη ἀπό τά ρηχά τῆς ψαρεμένης στά βαθιά τῆς ἀψάρευτης τέχνης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου