της Κυριακής Μπεϊόγλου
«Ο Βικτόρ Ουγκό είπε πως η ιστορία θα πρέπει να παραθέτει τις αλήθειες – να κάνει αποκαλύψεις… Αυτό επιχειρώ να κάνω κι εγώ. Στη Γαλλία, παλιά, ακολουθούσαμε μια συνθετική μέθοδο για την προσέγγιση της τέχνης. Σήμερα όπου παντού κυριαρχεί το χρήμα – άλλαξε και η αντίληψη της γνώσης. Οπως στα αστυνομικά μυθιστορήματα ο “ένοχος” – η απάντηση στο ερώτημα, βρίσκεται σε μια λεπτομέρεια… Ετσι, με λεπτομέρειες επεξεργαζόμαστε πλέον την ανθρώπινη γνώση» είπε ο Γάλλος συγγραφέας και σκηνοθέτης Ερίκ Βιιγιάρ στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, μιλώντας για το τελευταίο του βιβλίο «14η Ιουλίου», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πόλις.
Τι ακριβώς συνέβη τη «14η Ιουλίου» του 1789 στη Γαλλία; Η άλωση της Βαστίλης. Η Γαλλική Επανάσταση είναι σε εξέλιξη από την 28η Απριλίου και όταν γράφω «ακριβώς» κυριολεκτώ. Ο Βιιγιάρ περιγράφει εκείνη τη μέρα με κάθε λεπτομέρεια προσπαθώντας -επιτυχώς- να φωτίσει το παρελθόν, «κινηματογραφώντας» ιστορίες του ανώνυμου πλήθους που έτσι κι αλλιώς ήταν ο μεγάλος πρωταγωνιστής εκείνης της μέρας.
«Το αγριεμένο πλήθος έβαλε τότε φωτιά. Αρχισαν καίγοντας δυο κάρα με κοπριά που βρίσκονταν εκεί. Ενα χοντρό φίδι καπνού κυλάει στο λιθόστρωτο, έρπει κατά μήκος των τοίχων. Βρωμάει. Κάνει τα μάτια να τσούζουν. Τους πιάνει όλους φριχτός βήχας. Σηκώνουν την ποδιά μέχρι το στόμα. Η κάπνα κατακλύζει την αυλή. Κανείς δεν βλέπει πια τίποτα· η Βαστίλλη εξαφανίζεται στην ομίχλη. Και αφού δεν ήταν δυνατόν να βάλουν φωτιά στο κάστρο, έβαλαν στους βοηθητικούς χώρους. Η φωτιά είναι κάτι το μαγικό. Αλλά η φωτιά που καταστρέφει είναι ακόμα πιο γοητευτική…».
Η πυκνή, «ζωντανή» γραφή του συγγραφέα στις περισσότερες σελίδες του βιβλίου, την οποία αποδίδει εξαιρετικά στα ελληνικά ο Μανώλης Πιμπλής, σε καθιστά μάρτυρα των γεγονότων. Σε κατεβάζει στους δρόμους της οργής, στους δρόμους των ταραγμένων εκείνων ημερών, μαζί με εργάτες, ανέργους, εμπόρους, πόρνες, φτωχοδιάβολους. Ο Βιιγιάρ δεν τους αντιμετωπίζει σαν μάζα όπως τους αντιμετώπισε η επίσημη ιστορία. Εστιάζει στα πρόσωπα και περιγράφει λεπτομερώς τη δράση τους: «Τι είναι το πλήθος; Κανείς δεν θέλει να το διευκρινήσει. Μια πρόχειρη λίστα, που φτιάχτηκε εκ των υστέρων, επιτρέπει να επιβεβαιώσουμε τουλάχιστον τα παρακάτω. Στη Βαστίλλη εκείνη τη μέρα είναι παρών ο Ανταμ, γεννημένος στην Κοτ ντ’ Ορο, ο Ομασίπ, ζωέμπορος, γεννημένος στο Σεν-Φρον-ντε-Περιγκέ, ο Μπεσάν, ο τσαγκάρης, ο Μπερσέν, καπνεργάτης, ο Μπερτελιέ, μεροδουλευτής από τον Ιούρα…» και η λίστα των ονομάτων συνεχίζεται αποδίδοντας έναν ελάχιστο φόρο τιμής στους ριγμένους της Ιστορίας.
Ο Βιιγιάρ χρησιμοποίησε ουσιαστικά αστυνομικές αναφορές προσπαθώντας να φέρει στο φως αυτό που ο Μπαλζάκ περιέγραψε ως «μυστική ιστορία». Και το κατάφερε. Μας έδωσε ένα βιβλίο όπου η τόσο «αμφιλεγόμενη» στην εποχή μας «δύναμη του λαού» μπορεί να έχει τη θέση που της αξίζει στην εξέλιξη των πολιτικών και κοινωνικών επιλογών των κυβερνήσεων κάθε κράτους. Εύστοχα ο συγγραφέας αναφέρθηκε στην ομιλία του στη ΔΕΘ στα «κίτρινα γιλέκα»: «Το πλήθος αμφισβητεί τη νομιμότητα – έχει ρίζα τη γλώσσα του παρελθόντος από τα πολιτικά κινήματα. Τα «κίτρινα γιλέκα» μιλούν τη γλώσσα που έχουν κληρονομήσει από κινήματα του παρελθόντος, αλλά με νέα χαρακτηριστικά. Τα πλήθη πλέον -και παλιά και σήμερα- δεν έχουν σαφήνεια στα αιτήματά τους και τα μέλη τους είναι ετερογενή – είναι κι αυτό εξάλλου στοιχείο της δημοκρατίας που ενέχουν. Είναι πολύ περισσότερο ετερογενή από όσο θα ήθελαν οι πολιτικοί προκειμένου να τα αντιμετωπίσουν…».
Και η λογοτεχνία; Ποια είναι η θέση της στην Ιστορία; θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς. Ο συγγραφέας της «14ης Ιουλίου» δίνει τη δική του απάντηση.
«Δεν επινοώ τις ιστορίες. Σήμερα οι αναγνώστες είναι σαν τους αρχαίους άρχοντες. Τους αρέσει να γράφεις γι’ αυτούς – τους άγνωστους καθοριστές της ιστορίας. Μόνο αν είσαι… αριστοκράτης συγγραφέας μπορείς να γράφεις για… τον εαυτό σου. Η Γαλλική Επανάσταση, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος [«Ημερήσια διάταξη» ο τίτλος του προηγούμενου έργου του, που αφορά αυτή την περίοδο της πρόσφατης ιστορίας] ενδιαφέρουν πλέον πολύ κόσμο. Ετσι η λογοτεχνία απέκτησε απόλυτα πολιτική διάσταση. Η λογοτεχνία πρέπει πλέον να μπορεί να αφηγείται συλλογικές ιστορίες. Το διήγημα γίνεται κι αυτό πολιτικό – ακολουθεί τις κοινωνίες. Ολη η ζωή όλων μας είναι πλέον πολιτική…».
Να θυμίσουμε πως η μοναδική καταχώριση στο ημερολόγιο του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ την ημέρα της άλωσης της Βαστίλης είναι η λέξη «Rien», δηλαδή «τίποτα». Ο Λουδοβίκος αναφερόταν στο γεγονός ότι δεν είχε καταφέρει να σκοτώσει κανένα θήραμα όταν πήγε για κυνήγι εκείνη τη μέρα… Η Ιστορία τον διέψευσε κατηγορηματικά. Η Μέρα της Βαστίλης στις 14 Ιουλίου αποτελεί ένδοξο εθνικό σύμβολο για τη Γαλλία. Είναι η μέρα και το γεγονός που έχουν συνδεθεί άρρηκτα με την έναρξη της Γαλλικής Επανάστασης και την ανατροπή του «κατεστημένου». Ο λαός -άνθρωποι με όνομα και ζωή- άλωσε ένα από τα σύμβολα της βασιλικής εξουσίας.
info: Vuillard Eric, 14η Ιουλίου, μτφρ: Μαν.Πιμπλής, Πόλις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου