―Αντιγόνη Βουτσινά―
Προσπαθώντας να μην σταθώ ακίνητη απέναντι από το κτίριο μιλώντας για την θέα του αλλά να μπω μέσα στο σπίτι του συγγραφέα και να σας πω τι είδα, τι βρήκα, αν βρήκα, τι έπαθα, αν έπαθα, έπεσα πάνω σ’ ένα φίδι. Είναι φρουρός του σπιτιού είπα στην αρχή αλλά μετά κατάλαβα ότι είναι η κατοικίδια πλευρά του εαυτού του, φίδι φιλικό, βγαλμένο από το έμβλημα του Ιατρικής. Αυτό που κυκλοφορεί στο σπίτι του ποιητή και προσπαθεί να πείσει τύπους σαν εμένα που μπουκάρουμε απρόσκλητοι ότι ο κάτοχος της ποιητικής συλλογής με όνομα Ιπποκράτους και αριθμό 15 είναι γιατρός. Αλλά εγώ δεν το πιστεύω. Ποιος άλλωστε πίστεψε ποτέ τα φίδια;
Αφού συστηθήκαμε, και μου επέστησε την προσοχή μη και ξυπνήσω τον ποιητή που ζει, περπατά, καπνίζει, κάνει έρωτα με την γυναίκα, κάνει έρωτα με το χαρτί ή άλλοτε με την γυναίκα από χαρτί, μπουσούλησε αυτό μέχρι την τρύπα του ύπνου, αφήνοντάς με να περάσω. Εδώ να διευκρινίσω ότι το φίδι αυτό δεν έρπει παρά μόνο τις στιγμές που δεν βρίσκει το αγαπημένο πόδι του, τις άλλες μπουσουλά στα τέσσερα. Ανοίγοντας την πόρτα της Ιπποκράτους 15, την άκουσα να τρίζει. Από παλαιότητα. Πόρτα βαριά κι απέξω ένα παρατεταμένο μονόγραμμα: Nα απελπιστώ λοιπόν, ας έχω αυτό τουλάχιστον το θάρρος. Όλο και όλο το σπίτι, ένα δωμάτιο. Στη μέση ένα γραφείο. Σε ξύλο καρυδιάς, με αμυχές στο αριστερό του πόδι, βαρύ, πεπαλαιωμένο. Πάνω του ακουμπισμένο ένα ζευγάρι γυαλιά. Δεν είναι του συγγραφέα, είναι των προκατόχων του, Βύρωνα Λεοντάρη και Κώστα Καρυωτάκη. Στα δεξιά του ένα μικρό κολονάτο ποτήρι του λικέρ με ξεραμένο κράνο, ηδύποτο με δείκτες εντοπιότητας. Στο πρώτο συρτάρι διπλωμένη μια καπαρντίνα, μικρό και ελάχιστο σουβενίρ που τράβηξε από τον ώμο των ηρώων του ο ποιητής καθώς εκείνοι αποχωρούσαν για το τυπογραφείο. Και βιβλία. Πολλά βιβλία. Σε τάξη. Όλα. Αριθμημένα και τακτοποιημένα από το μεγαλύτερο στο μικρότερο. Πάντα σε τάξη. Εκτός από εκείνη την στιγμή που έφυγε αυτή. Η ηρωίδα των ποιημάτων του. Τότε ο ποιητής τα γκρέμισε όλα. Δεν τα ξανάβαλε ποτέ ο ίδιος στα ράφια. Τα κουβάλησε στη ράχη του όλα το φίδι. Έμεινα μέρες μέσα σε τούτο το δωμάτιο, ο ποιητής δεν με είδε, οι ποιητές άλλωστε δεν βλέπουν ποτέ αυτά που υπάρχουν, τ’ άλλα βλέπουν που δεν φαίνονται, άνοιξα τα τετράδια, τα μπλοκ του, τα συρτάρια και φεύγοντας πήρα μαζί μου επτά λόγους. Επτά σύντομους λόγους που αξίζει κανείς να επισκεφθεί ετούτο το λογοτεχνικό δωμάτιο στην Ιπποκράτους 15.
- Η αρχιτεκτονική του όψη: Ξεκινώντας από την εξωτερική εμφάνιση του βιβλίου, επιβεβαιώνω ότι η ομορφιά δεν φτιασιδώνεται. Υπάρχει και φορά πάντα ρούχα απλά, καθαρά χωρίς καμία προσπάθεια εντυπωσιασμού. Καλό χαρτί, χοντρό εξώφυλλο, γραμματοσειρά που φέρει το βάρος μιας παλιάς γραφής, με την λιτότητα των απαραίτητων μόνο κοσμημένο, με πλατιά αυτιά να αγκαλιάζουν το εμβαδόν της σελίδας, ένα βιβλίο με λίγα λόγια καλαίσθητο. Ένα βιβλίο απομακρυσμένο από την μόδα των ποιητικών μαζών όπου γράμματα πλαγιωμένα, χοντρά, κυκλικά, ζιγκ ζαγκ, εξώφυλλα με ανάγλυφες εκτυπώσεις, προσπαθούν να πείσουν σώσει και ντε για τον μοντερνισμό τους-πόσο αλήθεια παρεξηγημένο ρεύμα, τι να αντέξει κι ο έρμος μοντερνισμός κάτω από την ομπρέλα του.
- Ο τίτλος της ποιητικής συλλογής, μ’ άλλα λόγια το όνομά της: Πώς σε λένε, Ιπποκράτους 15. Και ναι, μέσα από αυτό το όνομα ορθώνεται μπροστά μας, μας λέει ακούστε με έχω χαρακτήρα, υπόσταση, δυνατά και αδύναμα στοιχεία, είμαι ανθρώπινη, ουχί πορσελάνινη, δεν φέρω όνομα ατσαλάκωτο, έντεχνο, βαρύγδουπο, δεν κενολογώ, δεν προσπαθώ να επιβληθώ με την σύζευξη αντίθετων εννοιών, δεν χρησιμοποιώ λόγιες λέξεις που χρήζουν λεξικού για να τις βρεις μα κι αν τις βρεις δεν θα τις νοιώσεις, δεν θέλω να εντυπωσιάσω με την εκτύπωσή μου, λέγομαι απλώς Ιπποκράτους 15. Είμαι τόπος, γεωγραφικά αόριστος, ανήκω σε όποια πόλη θέλει ο αναγνώστης μου, είμαι τόπος συναισθηματικά εντοπισμένος, είμαι εντός σου, τι με ψάχνεις γύρω σου, και αν είσαι λιγάκι πιο υποψιασμένος αναγνώστης θα δεις ότι έχω αγκίστρι. Σε πιάνω, σε δολώνω, προοικονομώ την άρρωστη αλλά όχι αρρωστημένη πλευρά μου, τον όρκο που έχω πάρει στον κάθε Ιπποκράτη να σταθώ σ’ αυτό και όχι στο αντίθετο ρεύμα ζωής.
- Είμαι της άποψης ότι η εξυπνάδα δεν είναι ποτέ συμπαραστάτης αλλά εχθρός της ποίησης. Ο Ιωάννου μέσω μιας ομάδας ποιημάτων ποιητικής δηλώνει ότι η ποιητική τέχνη δεν συμπορεύεται με την ευφυΐα. Αυτό το κάνει άλλοτε ρητά και εκπεφρασμένα όπως στο ποίημα ΛΕΥΚΗ ΚΟΛΛΑ (σελ. 19)
Στο τεστ ευφυούς ζωής /Έδινε πάντα λευκή κόλλα/Έτσι έμεινε στάσιμος /Στην ίδια ποίηση
Και άλλοτε κεκαλυμμένα, μέσα δηλαδή από ποιήματα με ευφυέστατη σύλληψη που όμως αποτυπώνονται σε γλώσσα, ύφος και μορφή που δεν εξυπνακίζει.
ΣΤΗ ΛΗΓΟΥΣΑ (σελ. 24) Το σώμα πάντα /Στη λήγουσα τονίζεται.
Πένα δυνατή, σύλληψη έξοχη, ποίημα ανύποπτη χειροβομβίδα που δεν σηκώνει δάχτυλο, δεν μένει στην όχθη του έξυπνου ποιήματος αλλά εκμεταλλευόμενο την συγκινησιακή χρήση της γλώσσας εκτινάσσεται πέρα από τα μοντερνιστικά ευφυολογήματα που κατακλύζουν τις ποιητικές συλλογές συνομιλήκων του.
Το ίδιο συναντάμε και στην Πρέβεζα θανάτου όπου η ενδιάμεση συλλαβή βε τοποθετείται σε παρένθεση και έτσι το ποίημα γίνεται διπλής ανάγνωσης πετυχαίνοντας την πολυσημία και εκτοξεύοντας ένα σύνολο εννοιών που περπατάει μακρύτερα από την γενέθλια γη του προκατόχου του, Κώστα Καρυωτάκη:
ΠΡΕ(ΒΕ)ΖΑ ΘΑΝΑΤΟΥ (σελ. 56)
Δώστε μου λίγη /Πρέ(βε)ζα θανάτου.
- Αντιποιητικές λέξεις: Αν και έχουμε απομακρυνθεί από την αντίληψη του ρομαντισμού ότι η ποίηση κρύβεται στα ποιητικά θέματα και δομείται με περίτεχνες λέξεις παρόλα αυτά ακόμη φαντάζει μετέωρο το κατά πόσο μπορείς να στηρίξεις ένα ποίημα πάνω σε αντιποιητικό υλικό. Και μια βιαστική άποψη είναι ότι λέξεις όπως αυνανισμός, ή φράσεις όπως «τα σπάει», στα δύσκολα κωλώνεις , δεν μπαίνουμε στο ψητό, με το ζόρι τα φέρνω βόλτα, κουτσά- στραβά –όλες παρμένες από την Ιπποκράτους 15– είναι λεκτικά σύνολα που θέλουν να στρέψουν την προσοχή του αναγνώστη προκαλώντας ένα ξάφνιασμα αλλά δεν ταιριάζουν σε μια ποιητική συλλογή. Και εννοείται ότι δεν ταιριάζουν. Γιατί οι λέξεις ως λέξεις δεν σημαίνουν ποτέ κάτι. Το συμφραστικό περιβάλλον στο οποίο τοποθετούνται, το περικείμενο δηλαδή, και ο τρόπος με τον οποίο ενσφηνώνονται στο χαρτί, η σύγκρουσή τους με την διπλανή λέξη, η χημεία και η αντίδρασή τους, η αλληλεπίδραση είναι που τις κάνει ποιητικές ή μη. Και εδώ ο Ιωάννου καταφέρνει να φτιάξει ποίηση από υλικά που εκ πρώτης όψεως χαρακτηρίζονται αντιποιητικά. Κι όχι μόνο αυτό. Ο Ιωάννου έχει το σθένος να αποφύγει τον κρότο, να μην στρέψει δηλαδή εξαιτίας αυτών την προσοχή του αναγνώστη στο ποίημα αλλά να τις τοποθετήσει απαλά, να τις ράψει τόσο αρμονικά μέσα στα συμφραζόμενα ώστε να λειτουργήσουν με την ταπεινότητα που τους πρέπει. Δείγμα αντίστοιχης γραφής:
ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (σελ. 25)
Εξασκείσαι σε νέες μεθόδους/Αντισύλληψης//Αρνείσαι να δεχθείςΤο σπέρμα της δημιουργίας μου/ Μου λες να αυνανιστώ/ Ή μου ζητάς έστω εγκαίρως/ Να αποσυρθώ/Να συρθώ/ Σε ένα τέλος ανέστιο//Αρνείσαι/ Να κυοφορήσεις το ποίημά μου/ Τα ποιήματα είναι κυήματα/ Υψηλού κινδύνου/ Φοβάσαι ότι θα γεννηθεί τέρας/ Σου αρκεί η ηδονή της πράξης/ Αλλά στα δύσκολα κωλώνεις//Δεν το αντέχεις/ Να μεγαλώσεις ένα παιδί/ Που θα το κοροϊδεύουν στο σχολείο/ Ένα παιδί αδέξιο/Και καθυστερημένο
Σ’ αυτό και σε κάποια άλλα ποιήματα της συλλογής, ο Ιωάννου αποδεικνύεται μάστορας καθώς παίζοντας με λέξεις αντιποιητικές καταφέρνει να ισοσταθμίσει το προκλητικό τους αντιφέγγισμα και να τις εντάξει στη σωστή τους θερμοκρασία φτιάχνοντας ουσιαστικά ένα υψηλού κινδύνου ποίημα.
- Το λογοτεχνικό σύμπαν της Ιπποκράτους 15 είναι όλο κι όλο ένα δωμάτιο ή αλλιώς συμπύκνωση: Δηλώνω εραστής της μικρής φόρμας, νομίζω ότι είναι τα καταλληλότερα ρούχα για το ευθύβολο σώμα της ποίησης. Η ποίηση λοιπόν αυτός ο μέγιστος βαθμός συμπύκνωσης της γλώσσας, η ποίηση ένα ολόκληρο μυθιστόρημα σε οικονομική συσκευασία ολίγων λέξεων. Και ναι, ο Ιωάννου ξέρει, τολμά και όντως συμπυκνώνει. Ψάχνοντας την κριτικογραφία του, όταν θέλησα να διαβάσω τι γράφτηκε για αυτόν, έπεσα πάνω σε μια κριτική όπου χαρακτηρίζει τα ολιγόστιχα ποιήματά του ως απόπειρες και λίγο πιο κάτω αναφέρεται σ’ ένα εξ αυτών ως αστοχία στην μικρή φόρμα. Κατ’ εμέ αυτός που αστοχεί είναι η συγκεκριμένη κριτική καθώς η μικρή φόρμα στον Ιωάννου όχι για απόπειρα δεν πρόκειται αλλά για αριστουργηματική συμπύκνωση.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ (σελ. 34)
Το ποίημα αυτό που ζω / Δε θα τελειώσει / Με λέξεις
γράφει ο Ιωάννου και καταφέρνει να εγκιβωτίσει μέσα σε τρεις μόλις στίχους μιαν ολόκληρη φιλοσοφία περί ποιητικής καθώς ναι τα ποιήματα δεν γράφονται, εγγράφονται, ζουν κάτω από το δέρμα, μικρές αποσκευές ενός παλαιότερου κόσμου, ο ποιητής τις βρίσκει, τις φέρνει στο φως, τις ανοίγει, αφήνει τον αναγνώστη να κρυφοκοιτάξει, μήπως ήταν δική μου αυτή η αποσκευή ρωτάει αυτός και τότε ναι, το ποίημα έχει ήδη συμβεί. Και κάτι ακόμα: η ποίηση είναι το μη λεγόμενο, αυτό που δεν εξαντλείται με λέξεις, αυτό που υπονοείται, αυτό που δεν λέγεται αλλά εισπράττει τελικά ο αναγνώστης. Και ο αναγνώστης διαβάζοντας το παραπάνω ποίημα εισπράττει. Και η είσπραξη ξεκινά εκεί που τελειώνει το ποίημα. Μετά και πέρα από τις λέξεις.
- Η αλήθεια του γράφοντος: Δεν υπάρχει κάτι γοητευτικότερο από την εντιμότητα ενός βιβλίου. Ένα βιβλίο που να μην ψευτίζει, να μην ηθικολογεί, να μην κηρύσσει αλλά παρόλα αυτά να έχει άποψη. Στάση και θέση. Να ακούς τα βήματα του συγγραφέα να πατούν γερά στο ξύλινο πάτωμα του χρόνου. Και ο συγγραφέας οφείλει να είναι αυτόφωτος, να κρατά το ιδιόφωνο της γραφής του, να καταθέτει άποψη, να τραβά από το χέρι τον αναγνώστη του και όσο πιο πολύ ο αναγνώστης έχει άγνοια του χεριού που τον οδηγεί, τόσο περισσότερο θ’ απολαύσει το ταξίδι. Ο Ιωάννου καταθέτει άποψη λοιπόν χωρίς να σηκώνει δάχτυλο, χωρίς να γίνεται poeta vates και ξέροντας ότι η ευτυχισμένη ζωή είναι προνόμιο των κακών συγγραφέων, γράφει:
ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΟΣ (σελ. 38)
Προσπάθησα να κάνω το χαρτί / Να σε αγαπήσει όπως εγώ / Ή έστω να σε ανεχθεί// Όμως αυτό αντιδρούσε /Σε απέρριψε /Σαν ασύμβατο μόσχευμα //Ήξερε ότι αν έρθεις /Αυτό θα πεθάνει /Και θα γίνει ζωή.
- H επιστροφή: η μόνη επιβεβαίωση για την ζωή ενός ποιήματος, η μόνη σφραγίδα για την αξία ενός βιβλίου. Ένα καλό βιβλίο είναι δυο πράγματα: πρώτον, να κάνει το σώμα σου να αντιδράσει και δεύτερον να σε αναγκάσει να επιστρέψεις. Όχι γιατί δεν το κατάλαβες αλλά γιατί θες να το ξαναζήσεις, να ταξιδέψεις πάλι μέσα του, να βρεις αυτά που στην πρώτη επαφή δεν βρήκες, και πάλι και ξανά και πάλι και πίσω από την αρχή. Και στην Ιπποκράτους 15 πάει κανείς πολλές φορές. Και κάθε φορά παίρνει μαζί το σώμα του. Και κείνο αντιδράει. Κλαίει, θυμώνει, ανατριχιάζει, σφίγγεται, δονείται.
Και τώρα που τέλειωσαν οι επτά λόγοι, θέλω να βεβαιώσω τον αναγνώστη ότι υπάρχουν κι άλλοι. Κλείνοντας την πόρτα της Ιπποκράτους 15 είδα εκείνο το ωραίο πάντρεμα των λέξεων, είδα στιγμές εξαιρετικής ανοικείωσης (σημεία τύψεως, τα εκτός ύλης βλέμματά σου, παρατεταμένη στύση αλαζονείας,), ένοιωσα την λέξη χειρογραφοβομβίδα που εκτοξεύεται μέσα στο ποίημα και το αποδομεί αναγκάζοντάς σε να το ξαναδιαβάσεις, τις αισθήσεις που λειτουργούν στην έντασή τους, (Η σελήνη εκπυρσοκρότησε/Στα χέρια μου// Αφήνοντάς με/ Σε ολική έκλειψη αφής…), πήρα μαζί μου την εικονοποιία του που άλλοτε απλώνεται κηλίδα στο χαρτί (Τα μάτια σου δυο ερωτηματικά/Δάκρυα που μουντζουρώνουν /Όλες τις απαντήσεις της ιστορίας…) και άλλοτε στήνεται όρθια, τρισδιάστατο σχέδιο στην σελίδα και δεν μπορείς να την γυρίσεις, μένεις εκεί και την κοιτάζεις (…Ο χρόνος καβαλά το μηχανάκι του/Κι εσύ μπουσουλάς στο δωμάτιο/ Ψάχνοντας/ Για ένα αγαπημένο πόδι…)
Όταν πια είχα ξεμακρύνει αντιλήφθηκα την όραση, αυτή την λογοτεχνική διαθεσιμότητα του βλέμματος που τον κάνει να γράφει… Ανάμεσα στα δόντια του/Πεισματικά κρατούσε ένα κοχύλι/Από εκείνα που μάζευε παιδί…
Φτάνοντας πια στο δικό μου σπίτι, ένα σπίτι σε χάος το ακριβώς αντίθετο από το συγγραφικό οικοδόμημα του Ιωάννου , σκόνταψα πάνω σ’ ένα ποίημα του Γιάννη Κοντού:
Επιμένω: το μαύρο χαμόγελο
του Καρυωτάκη (και η βλακεία σας
πενήντα τρία χρόνια στα ρηχά).
Κι άρχισα να συνειδητοποιώ ότι κάτι αντίστοιχο πρέπει να συμβαίνει και με τον Ιωάννου. Που μας αφήνει να πιστεύουμε ότι είναι ένας γιατρός που γράφει καλή ποίηση ή ακόμη καλύτερα μια νέα φωνή που μεταγράφει ποιητικά την επιστήμη του σε τέχνη αλλά πίσω από τους στίχους του, μας κλείνει το μάτι. …Μια μέρα/Θα πάρω το παιχνιδάκι της ζωής/Στα χέρια μου/Και θα το σπάσω, ή Προτιμώ να μην ξεχάσω/Κι ας υπάρχουν πια/Τόσα αναβολικά της λήθης… ή ακόμα πιο άρτια:
ΝΟΜΙΜΗ ΑΜΥΝΑ (σελ. 69)
Ή θα τον σκότωνα/Ή θα με σκότωνε /Ήμουν σε νόμιμη άμυνα/Είπε η ποίηση /Για το νεκρό ποιητή.
Ο Ιωάννου είναι ποιητής.
Με όλα τα κλινικά συμπτώματα.
Ας ελπίσουμε ότι στα επόμενα χρόνια η κατάστασή του θα παραμείνει μη αναστρέψιμη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου